Hasan Sezayi .

HASAN SEZAYİ HAZRETLERİ'NİN HAYATI


Asıl adı Hasan olan Sezayi-i Gülşenî, h1080/m1669 yılında Mora yarımadasında bugün Korent denilen Gördes'te dünyaya geldi Babası Ali, bu şehrin eşrafından Kurtbeyzade Hasan adında bir zatın oğludur Dedesi, Kurtbey-zade diye anılan büyük külliye sahiplerinden, servet sahibi, yüce bir zattır Çocukluk ve gençlik yıllarını Mora yarımadasındaki Gördes'te geçirir Sezayi Hazretleri'nin çocukluk ve gençliğinin ilk devresini nasıl geçirdiği açık olarak bilinmemek-tedir Fakat eserlerinden kendisinin bu devirde oldukça iyi bir tahsil gördüğü anlaşılmaktadır Sezayi Hazretleri 18 yaşında iken h1098 (m1687) yılında Venediklilerin Mora'yı işgali üzerine, doğmuş olduğu Korent kasabasından ayrılmak mecburiyetinde kalır ve bir gemiye binerek istanbul'a gelir

Avusturya ve Venedik devletinin Osmanlı İmparatorluğu'na karşı giriştikleri hücumları önlemek maksadı ile Edirne'de bulunan IV Mehmet'in yanına gider Edirne'de, piyade mukabelecisi Ali Efendi adında bir zatın tavassutu ile mukabele kalemine alınır Tasavvufa olan ilgisinden dolayı resmî vazifesi dışında kalan zamanlarını tasavvufî bilgilerini arttırmağa hasrediyordu Nihayet gördüğü bir rüya üzerine bir mürşit aramağa karar verir O sıralarda Edirne'de, Halvetî tarikatının şubelerinden olan Ruşenî'nin kollarından ve ibrahim Gülşenî tarafından tesis edilen Gülşeniyye tarikatının halifelerinden El-Hac Hallac mahallesindeki Aşık Musa'nın dergâhında Şeyh Mehmet Sırrî Efendi'ye mürit olur

Bir süre sonra şeyhinin ölümü üzerine, onun yerine geçen Mehmet La'li Fenayi Efendi'ye intisap eder Şeyhi, aynı zamanda onu dergâhın vakıf gelirlerini toplamakla görevlendirir Kendisine bu görevinden sonra "Câbî Dede Efendi" ünvanı verilmiştir Sezayi Hazretleri'nin Fenayi Efendi'yi kendisine büyük bir rehber olarak kabul ettiği aşağıdaki manzumeden anlaşılmaktadır



Âdem hemîn bu bezm-i dil-ârâya bir gelür

Seyr-i cemâl-i yâri temâşâya bir gelür


Devr iderek cemâd ü nebât ‘âlemin geçüp

Hayvânî bir libâsile dünyâya bir gelür


Seyr-i ta’ayyün itmegiçün cezb idüp sehâb

Her katresini cem’ile deryâya bir gelür


Tekmîl idüp merâtibini âhiru'l-emir

İnsân ölüp bu neş’e-i kübrâya bir gelür


Mir’ât-ı vech-i bâki olup bî-cihet sıfat

Lâ'dan bekâ-yı zât ile illâ'ya bir gelür


Esmâyı câmi’ oldıgına şek yok âdemüñ

Ammâ netîce seyr-i müsemmâya bir gelür


xx


Şâh-râh-ı âlem-i ıtlâka girdüm sıdkıla

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenîdür rehberüm

Himmetiyle menzil-i maksuda irdüm sıdkıla

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenîdür rehberüm


Feyz irişdürdi kemâl-i neşe-i insanile

Can ilin menzillerin gösterdi çeşm-i canile

Aşina itdi beni ol âlem-i irfanile

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenidür rehberüm


Cezbesiyle gönlümün mülkini teshir eyledi

Himmetiyle bu harab-âbâdı tamir eyledi

Bir nefesle zulmetüm tebdil ü tenvir eyledi

Kutb-ı âlem Şeyh La'lî Gülşenîdür rehberüm


Mülk-i tende padişah itdi beni ol zü'l-himem

Bende bir sır sakladı bîgâneye amma dimem

Feyz-i Hakka es-salâ itdüm bugün gelsün ümem

Kutb-ı âlem Şeyh La'lî Gülşenîdür rehberüm


Bu Sezayiden beyâna geldi nutk-ı Gülşenî

Söyleyen oldur dilinden perde itmişdür beni

İkilik vehmin aradan sürmeyen bilmez beni

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenîdür rehberüm


Şiirde de görüldüğü gibi Sezayi Hazretleri'nin Şeyh Mehmet La'li Efendi'ye derinden bir bağlılığı söz konusudur Şeyhini "Kutb-ı âlem" diye tavsif etmektedir


Mehmet La'li Fenayi Efendi de h1112 (m1700/1701)'de vefat etti Vefatına, Kâmî mahlasıyla şiirler yazan Edirneli Mehmet Efendi "Meded kopdı nihâl-i Gülşenî'den bir gül-i La'lî" mısra'ıyla tarih düşürmüştür Bu sırada Sezayi Hazretleri Edirne'de, Lârî camii karşısında Şeyh Veli Dede Efendi dergâhında post-nişin (tekke şeyhi) idi Lâ'li Fenayi Efendi'nin yerine geçen Şeyh Mahmud Hamdi Efendi'nin bu makama gelişinden altı ay sonra vefatı üzerine, Sezayi Hazretleri', kendi damadı ve halifesi olan Şeyh Müsellim Efendi'yi bulunduğu dergâha post-nişin tayin ederek, kendisi La'li Fenayi Efendi'nin makamına geçer Bundan sonra Sezayi Hazretleri', hâlen Edirne'de Bostanpazarı denilen yerde Sezayi Tekkesi adıyla anılan dergâhta yaklaşık otuz sekiz yıl boyunca irşatla meşgul olmuştur

Sezayi Efendi Hazretleri bir ara istanbul'a gelmişti Daha önce Edirne'de iken ismi her tarafta duyulmuş olduğundan, istanbul'a gelince, birçok kimse onu görmek arzusu ile bulunduğu yere akın etti Böyle gelip sohbette bulunanlardan bazılarının kalbine, Sezayi'yi tahmin ettikleri gibi bulamama düşüncesi geldi O gece bu kimselerin her biri, rüyalarında, Resulüllah Efendimizi ziyaret için Medine-i münevvereye gittiklerini, fakat kapıda Sezayi'nin bulunduğunu ve huzur-ı sadete girebilmek için onun yardımı gerektiğini gördüler Ertesi gün rüyalarını birbirine anlattıklarında, hepsinin aynı rüyayı gördükleri anlaşıldı Böylece Sezayi Hazretlerinin, Resulüllâh Efendimizin varisi olan büyük âlimlerden olduğunu yakinen anladılar Sezayi Hazretleri, gemide tanıştığı bir Halvetî şeyhi vasıtasıyla Gülşenîliğe ilk adımını atmıştır Önce Şeyh Sırrî Efendi veya Seyyit Ali Efendi, sonra Fenayi Efendi'ye intisap etmiş ve şeyhinin ölümünden sonra kendisi de Gülşenî şeyhi olmuştur

Bütün Gülşenîlerin her hâlde en büyük arzularından birisi de Gülşenîliğin kurucusu olan ibrahim Gülşenî'yi ziyaret etmektir Sezayi Hazretleri'nin Gülşenîlikle ilk bağlantısı şu şekilde ol-uştur Mora'dan istanbul'a gelirken gemide bir Halvetî şeyhi ile tanışmış ve onun çok fazla etkisi altında kalmıştır Daha sonra tasavvufa merak saran Şeyh Sezayi, Edirne'de ibrahim Gülşenî'nin halifelerinden Şeyh Aşık Musa'nın hankahında şeyhlik makamında bulunan Mehmet Sırrî Efendi'nin müridi olmuştur Gülşenîliğe bu şekilde baş-angıç yapan Hasan Sezayi, ibrahim Gülşenî'ye olan bağlılığından dolayı Mısır'a gitmiştir Orada Gülşenî dergâhında vazife yapan ibrahim Çelebi tarafından Gülşenîliğin ikinci piri kabul edilmiştir Sezayi Hazretleri'nin, ibrahim Gülşenî ve Dede Ömer Ruşenî'ye bağlılığını gösteren beyitleri yeri gelmişken zikredebiliriz


Gülşenî dervişi güldür goncalardur Mevlevî

Bülbül-i şeyda okur gâh Ma'nevî gâh Mesnevî


Aydın olsa gülşenüm etme aceb

Rûşenîye intisâbum vardur


Sezayi Efendi, Edirne'de Aşık Musa hanka-ında 38 yıllık bir şeyhlikten sonra (18 Ramazan 1151-29 Aralık 1738, gece dört buçukta)


Râh-ı aşka canını kurban eden

Bî-güman ol vasıl-ı canan olur


Gülşenîden bir kadeh nûş eyleyen

Ey Sezayi lâyık-ı Yezdan olur


beyitlerini söyleyerek hicrî takvime göre 71, milâdî takvime göre 69 yaşında vefat etmiştir Bu farkı, hicrî ve milâdî yıllara göre doğum ve ölüm tarihlerini verdiğimizde görebiliriz

H:1151-1080=71 M:1738-1669=69

Hasan Sezayi Hazretlerinin şiirlerinin yer aldığı divan nüshalarında ölümüne düşürülmüş 4 tarih manzumesi vardır Bunlar sırasıyla Rahmî, Elifî-zade Feyzî, Hasan Senayî Efendi ve asıl adı Mahmut olan Ağa-zâde Örfî'ye aittir Bu beyitlere baktığımızda hicrî 1151 tarihini düşürmüşlerdir Tarih beyitlerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz


Ricâl-i gaybdan Rahmî biri gelüb didi tarih

Sezayi göçdi kutb-ı asr iken firdevs-i a'lâya (1151)


Düşdi yekpare bu mısra' Feyziyâ tarih içün

Göçdi kutb iken Sezayi rahmetullahi 'aleyh (1151)


Fevtini gûş eyleyen uşşak tarihin didi

Kudse pervaz eyledi ruh-ı Sezayi Gülşenî (1151)


Felek nüh tarh ile yazdı utârid Urfiyâ tarih

Sezai kutb-ı âlem şimdi uçmakda olur bülbül (1151)


Bütün bu şiirlerden anlaşılıyor ki, Hasan Sezayi Hazretlerinin ölüm tarihi 1151'dir Zaten manzumelerin yer aldığı nüshalarda tarih beytinin hizasına rakamla 1151 tarihi kaydedilmiştir Vasiyeti üzerine, bulunduğu hankahın cümle ka-pısının sağ tarafında, kendinden önceki şeyhlerin türbesine bitişik bir sebzeci dükkânı alındı ve oraya defnedildi Kabri üzerine yapılmış olan türbe hâlen Meydan mahallesinde Süleymaniye Küçükpazarı caddesindeki dergâhtadır

XVIII yüzyılın büyük mutasavvıf şairlerinden Hasan Sezayi Hazretleri, Tekke edebiyatının önde gelen isimlerindendir Şiirleri, üslûp ve ifade bakımından, kusursuz denecek derecededir Tasavvufî bilgiler ve mazmunlardan şiirlerinde ustalıkla faydalanmıştır Hasan Sezayi Hazretleri, aynı zamanda Gülşeniyye tarikatının Sezaiyye kolunun kurucusudur Tekke ve Divan Edebiyatları hususiyetlerine vâkıf olan ve gazelleri ile büyük şöhret kazanmış bulunan Hasan Sezayi, tezkire sahibi Salim'e göre de Osmanlılar'ın Hâfız-ı Şirazî'sidir

Hasan Sezayi Hazretlerinin mahlasıyla ilgili, Hüseyin Vassaf Beğ'in "incilâ-yı Mir'at-ı Hakikat" adlı eserinde;

"Mısrî, 1692 senesinde bir grup dervişiyle birlikte Osmanlı ordusuyla Avusturya seferine katılmak ister Padişahın etrafında bulunan bir takım kişiler, padişahı, "müridi çoğalan bazı meşayih huruc davasına kalkışıyor" diyerek Mısrî'nin sefere katılmaması yolunda ikna ederler Esasen padişah Mısrî Hazretlerine gönülden meftundur ve bu sefere Mısrî'nin de katılabi-leceğini düşünür Fakat etrafındaki kişilerin hükmü galip gelir Neticede padişah, Mısrî'ye Bursa'da kalıp hayır duada bulunması için bir hatt-ı hümayun gönderir Mısrî, buna karşılık bir mektup yazıp padişahın, evliya sözünü tutması gerektiğini ve sefere mutlaka katılacağını bildirir iki yüz kadar dervişiyle Edirne'ye gelir Bu sırada Selimiye camiinde verdiği bir vaazdan sonra bir taht-ı revana bindirilerek Gelibolu yoluyla Limni'ye gönderilir işte bu hâdiseden sonra çok müteessir olan La'li-i Gülşenî, asrın kutbu olan Mısrî'den Edirneliler adına özür dilemek üzere dervişi Hasan Efendi'yi huzura gönderir Hasan Efendi, Mısrî'yi, Edirne'den ayrılacağı sırada görür ve kendisinden af diler işte Hüseyin Vassaf, Hasan Efendi'nin bu görüşmede "Sezayi" mahlasıyla tahallus ettiklerini söyleyerek şunları kaydediyor:

Cenab-ı Mısrî Edirne'ye azimetinde Hazret-i Sezayi, Azizi Şeyhü'l-Alâ Muhammed Fenayi'nin taht-ı terbiyesinde perverşiyâb-ı kemâl olmakta idi Henüz pek genç yaşta bulunuyorlardı Cenab-ı Mısrî, Edirne'den mahfuzan Gelibolu tarikıyla Limni'ye iclâ olunurken Fenayi Efendi, Cenab-ı Mısrî'nin düçar olduğu muâmele-i nâ-revadan, ziyadesiyle müteessir olarak müridi Hz Sezayi'yi i'zâm ile izhâr-ı âsâr-ı tarikat eylemiş ve Cenab-ı Mısrî'nin feyz-i nazarlarını ve hüsn-i dualarını berây-ı isticlâb-ı cemîlekâr olmuşlardı Cenab-ı Mısrî, araba ile Edirne'den müfarakat sırasında, Hz Sezayi yetişip, şeyhinin hissiyât-ı ta'zimâ-rânâsını arz ile mübarek elini öperek, Cenab-ı Pirin hüsn-i nazarlarına ve feyz-i duasına mazhar oldukları ve hatta arabanın reh-güzârına yatarak muamele-i vakıadan af dilemelerine karşı;

-"Kalk evlâdım, afva sezâsın!"

iltifat-ı Mısrî ile tahallüs ettikleri mevsukaten mervidir ki, hicretin 1104 senesine müsadiftir ki, Hz Sezayi, yirmi dört yaşında idi"

Vassaf Beğ, devamında Hasan Sezayi Haz-retlerinin, Mısrî'nin gazeline yazdığı şerhin bir şükran ifadesi mahiyetinde olduğunu ifade eder

xxx


GİRİŞ

ÇALIŞMANIN AMACI ve KAPSAMI

ÇALIŞMADA TAKİP EDİLEN METOD

ÇALIŞMANIN KAYNAKLARI

§ Adâb-ı Zurefâ:

§ Ahmed Süheyl Ünver Defteri

§ Ârif Hikmet Tezkiresi

§ Aşçı İbrâhim Dede Mecmuası

§ Bağçe-i Safâ-endûz

§ Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde bulunan belgeler

§ Beyânî Tezkiresi

§ Defter-i Dervişân-II: Abdülbâki Nâsır Dede

§ Devhatü’l-Meşâyih

§ Edirne Evkâf-ı İslâmiyye Tarihi (Camiler ve Mescitler)

§ Edirne Rehnümâsı

§ Edirne Tarihi

§ Enîsü’l-Müsâmirîn

§ Envâr-ı Hazret-i Pîr Nûreddin Cerrâhî:

§ Eslâf

§ Esmâr-ı Esrâr

§ eş-Şekâikü’n-Nu‘mâniyye fî ‘Ulemâi’d-Devleti’l-‘Osmâniyye:

§ Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi

§ Fezleke-i Kâtip Çelebi

§ Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân

§ Gülşen-i Şuara

§ Hadâiku’l-Hakâik fî Tekmileti’ş-Şekâik

§ Hadîkatü’l-Cevâmi

§ Hâtimetü’l-Eş‘âr:

§ Hediyyetü’l-İhvân

§ Heşt Bihişt

§ İsâzâde Târihi

§ Kâfile-i Şuarâ

§ Kemâlnâme-i İsmâil Hakkî

§ Künhü’l-Ahbâr

§ Latîfî Tezkiresi

§ Matbahnişîn Edirneli Kadri Dede’nin Hatıraları

§ Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nesebi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb

§ Mecmua-ı Şuarâ ve Tezkire-i Üdebâ

§ Mecmûatü’t-Tevârih-i Mevleviyye

§ Mecmûa-yı Tekâyâ

§ Menâkıb-ı Şeyh Alâeddin Ali Semerkandî

§ Menâkıb-ı Ahmed Yekdest ve Şeyh Mehmed Emin Tokâdî

§ Menâkıb-ı Hacı Bayrâm Sultan bâ-Sultan Murad Gâzi

§ Menâkıb-ı İbrâhim Gülşenî Gülşenî

§ Menâkıb-ı Şerîf ve Tarikatnâme-i Pîrân ve Meşâyıh-ı Tarikat-ı Aliyye-i Halvetiyye

§ Menâkıb-ı Şeyh Nasûhî-i Üsküdârî

§ Menâkıb-ı Şeyh Sezâî-i Gülşenî

§ Menâkıb-nâme-i Hasan Ünsî

§ Menâkıbu’l-Ârifîn (Âriflerin Menkıbeleri)

§ Meşâiru’ş-Şuara

§ Mir’âtü’l-Mekâsıd fî Def‘i’l-Mefâsid

§ Mîzânu’l-Hak fî İhtiyâri’l-Ehak:

§ Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyl-i Zübdetü’l-Eş‘âr

§ Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâidi’l-Eş‘âr (Safâyî Tezkiresi):

§ Osmanlı Müellifleri

§ Ravzatü’l-Hüseyn fî Hülâsât Ahbâri’l-Hafikeyn

§ Rızâ Tezkiresi

§ Riyâz-ı Belde-i Edirne

§ Riyâzü’ş-Şuarâ

§ Sâlim Tezkiresi

§ Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr Şerh-i Esmâr-ı Esrâr

§ Sefîne-i Nefise-i Mevleviyye

§ Sicill-i Osmânî Yâhud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye

§ Silahdâr Târihi

§ Silâhdârzâde Tezkiresi

§ Silsilenâme-i Aliyye-i Meşâyih-i Sûfiyye

§ Son Asır Türk Şairleri

§ Şefkat Tezkiresi

§ Târihçe-i Örfî

§ Târih-i Cevdet

§ Târih-i Ebu’l-Farûk

§ Târih-i Edirne

§ Târih-i Râşid

§ Tercümetü’l-Meşâyih

§ Teşrifâtü’ş-Şuarâ

§ Tezkire-i Mucîb

§ Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye

§ Tezkiretü’ş-Şuarâ

§ Tıbyânu Vesâili’l-Hakâik fi Beyâni Selâsili’t-Tarâik

§ Tomâr-ı Turuk-ı Aliyye

§ Tuhfe-i Hattatîn

§ Tuhfe-i Nâilî

§ Tuhfe-i Rûmî

§ Tuhfetü’l-Asrî fî Menâkıbi’l-Mısrî

§ Türk Mûsikisi Antolojisi

§ Türk Şâirleri

§ Vekâyi‘u’l-Fuzalâ: Kendisi

§ Vekayînâme-i Abdi Paşa

§ Yâdigâr-ı Şemsî

§ Zeyl-i Şekâik

§ Ziyâret-i Evliyâ

§ Zübde-i Vekâiyât


Yukarıdaki kaynaklara ilâve olarak,

Ayrıca günümüzde Edirne’nin tarihi, kültürü, sanatı hakkında kaleme alınmış eserlerden de istifâde edilmiştir












“Hoş geldi bana şehr-i dilârâ-yı Edirne

İstanbul’u andırdı temâşâ-yı Edirne”

Sümbülzâde Vehbî










“HER ŞEY BİTER, EDİRNE BİTMEZ”

A Süheyl Ünver


XIV ASIRDAN GÜNÜMÜZE KADAR EDİRNE’NİN GENEL DURUMU

SİYASÎ DURUM

FİZİKÎ, SOSYAL ve EKONOMİK DURUM

İLİM, KÜLTÜR ve SANAT HAYATI

I BÖLÜM

XIV ASIRDAN BU YANA EDİRNE’DE FAALİYET

TARÎKATLAR ve MENSUPLARI

HALVETİYYE

Kollar Oluşmadan Önceki Halvetî Şeyhleri

Şeyh Alâeddin Rûmî (ö 867/1462-63)

Şeyh Mes‘ûd Rûmî (ö XV asır)

Kollar Oluşmadan Önceki Halvetî Tekkeleri

Şeyh Mes‘ûd Efendi Zâviyesi

Rûşeniyye

Gülşeniyye

Gülşenî Şeyhleri

Âşık Mûsâ Efendi (ö 971/1563-64)

Himmet Dede (ö ?)

Abdülkerim Efendi (ö 992/1584)

Velî Dede (ö 1043/1631 )

Mehmed Efendi (ö 1070/1659)

Derviş İbrahim Gülşenî (ö 1100/1689)

İbrahim Efendi (ö 1107/1695)

Mehmed Sırrî Efendi (ö 1051/1640)

Seyyid Kutbeddin Efendi (ö XVII asır)

Seyyid Ali Efendi (ö 1106/1695)

La‘lî Muhammed Fenâyî (ö 1112/1701)

Hacı Mustafa Efendi (ö ?)

Mahmûd Hamdi Efendi (ö 1113/1702)

Pîr Hasan Sezâyî (ö 1151/1738)

Gülşeniyye-i Sezâiyye

Sezâyî Şeyhleri

Ahmed Müsellem Efendi (ö 1166/1752)

Mehmed Sâdık Efendi (ö 1175/1761-62)

Çelebi Hasan Efendi (ö 1241/1826)

Çelebizâde Sezâyî Efendi (ö 1255/1840)

Mahmûd Efendi (ö ?)

Ahmed Efendi (ö 1255/1840)

Ahmedzâde Mehmed Efendi (ö 1289/1872)

Ahmed Efendi (ö 1323/1905)

Ahmedzâde Sezâyî (ö 1341/1925’ten sonra)

Muhammed Vefâ Efendi (ö 1212/1797)

Mehmed Seyfeddin Efendi (ö 1233/1818)

Şuayb Efendi (ö ?)

Mehmed Seyfullah Efendi (ö 1278/1862)

İsmâil Âşir Efendi (ö 1294/1878)

Şerîf Efendi (ö 1318/1900)

Şuayb Şerefeddîn Efendi (ö 1329/1911 )

Şeyh İrfân Efendi (ö 1334/1916)

İsmâil Tal‘at Efendi (ö 1340/1921-22)

Hâfız Sırrî Efendi (ö 1342/1924)

Ahmed Hayâlî Efendi (ö 1940)

Hâfız Mustafa Zevkî Efendi (ö 1945)

Gülşenî-Sezâî Tekkeleri

Şah Melek Zâviyesi

Velî Dede Tekkesi

Himmet Dede Tekkesi

Hacı Zekeriya Zâviyesi

Uzunköprü Gülşenî Tekkesi

Cemâliyye

Cemâlî Şeyhleri

Bâyezîd Halîfe (ö 922/1516’dan sonra)

Cemâlî Tekkeleri

Şerbetdâr Hamza Bey Zâviyesi

Şa‘bâniyye

Karabâşiyye

Karabâşî Şeyhleri

Mustafa Boluvî (ö 1129/1717)

Çoban Ali Efendi (ö 1166/1753)

Hacı Ahmed Efendi (ö 1170/1756)

Hacı Mehmed Sâdık Efendi (ö 1297/1831)

Halil Niyâzî Efendi (ö 1252/1837)

Karabâşî Tekkeleri

Şah Kadın Zâviyesi

Ahmediyye

Uşşâkiyye

Uşşâkî Şeyhleri

İbrahim Efendi (ö 1024/1615)

Muslihiddîn Efendi (ö 1046/1637)

Mûsâ Efendi (ö 1100/1688)

Âlim Sinân Efendi (ö ?)

Kuloğlu Mustafa Efendi (ö 1045/1635’ten sonra)

Mehmed Sâdık Efendi (ö 1094/1683)

Muhammed Keşânî (ö ?)

Osman Sıdkî Efendi (ö 1114/1702)

Hâmid-i Uşşâkî (ö 1126/1714)

Muhammed Hamdî-i Bağdâdî (ö 1136/1723)

Cemâleddin Uşşâkî (ö 1164/1750-51)

Ahmed Sâkî-i Uşşâkî (ö ? )

Hikmetî İsmâil Efendi (ö 1164/1751)

Yazıcı Mehmed Safvetî (ö 1192/1778)

Uşşâkî Tekkeleri

Uşşâkî Dergâhı

Şeyh Hâmid Efendi Tekkesi

Çoban Ali Efendi Tekkesi

Salı Tekkesi

Câhidiyye

Muslihiyye

İrşâdiyye

İrşâdî Şeyhleri

Mustafa Kanber Baba (ö ?)

Ramazâniyye

Ramazânî Şeyhleri

1Mestçi Ali Rûmî Efendi (ö 1030/1620)

Mestçizâde İbrahim Necîb Efendi (ö 1036/1626)

Mestçizâde Sâlih Efendi (ö 1171/1758)

Mustafa Efendi (ö 1779’dan sonra)

Ahmed Efendi (ö 1240/1824’den sonra)

Ramazânî Tekkeleri

Mestçizâde Tekkesi

Buhûriyye

Buhûrî Şeyhleri

Muhammed Buhûrî Edirnevî (ö 1039/1630)

Cerrâhiyye

Cerrâhî Şeyhleri

Hacı Mustafa Tekfurdağî (ö 1180/1766)

Seyyid Mehmed Nureddin Efendi (ö ?)

Cerrâhî Tekkeleri

Yeni Tekke

Sinâniyye

Sinânî Şeyhleri

Topçu Hasan Efendi (ö 1033/1623)

Câbizâde Mehmed Efendi (ö ?)

Mehmed Çelebi (ö ?)

Sinânî Tekkeleri

Çelebi Şeyh Tekkesi

Mısriyye

Mısrî Şeyhleri

Pîr Niyâzî-i Mısrî (ö 1105/1694)

Şemsiyye

Sivâsiyye

Sivâsî Şeyhleri

Abdülazîz Sivâsî (ö 1041/1632)

Mustafa Efendi (ö 1050/1640)

Osman Efendi (ö ?)

Karabaş Mahmûd Efendi (ö 1088/1677)

Mehmed Sadrî Efendi (ö 1118/1706)

Mehmed Sivâsî (ö 1138/1725)

Edirnevî Osman Efendi (ö ?)

Edirnevî Şeyh Mustafa Efendi (ö ?)

Sivâsî Tekkeleri

Sivâsî Tekkesi

Karabaş Mahmûd Tekkesi

Diğer Halvetîler

Diğer Halvetî Şeyhlerî

Mustafa Efendi (ö 1176/1762)

Kâsım Efendi (ö ?)

Diğer Halvetî Tekkeleri

Beylerbeyi Tekkesi

Kanber Ağa Tekkesi

Hacı Ömer Zâviyesi

Ümmî Ahmed Efendi Tekkesi

Ahi Baba Dergâhı

Ramazan Baba Dergâhı

Halvetî Tekkesi

Sâdık Baba Dergâhı

Rahmi Dede Dergâhı

Sezâî Efendi Dergâhı

NAKŞİBENDİYYE

Ahrâriyye

Ahrârî Şeyhleri

Bedreddin Baba (ö XVI asır)

Müceddidiyye

Müceddidî Şeyhleri

Arapzâde İlmî Muhammed Efendi (ö 1130/1718)

Neccârzâde Rızâ Efendi (ö 1159/1746)

Müceddidî Tekkeleri

Arapzâde Tekkesi

Hâlidiyye

Hâlidî Şeyhleri

Mustafa İsmet Efendi (ö 1289/1872)

Keşşâf Ali Efendi (ö 1291/1874)

Şeyh Mehmed Nûri (ö 1302/1884)

Hüseyin Kudsî Efendi (ö 1304/1886)

Diğer Nakşibendîler

Diğer Nakşibendî Şeyhleri

Topçu Baba (ö 786/1384)

Şeyh Mehmed Efendi (ö 1005/1596)

Zindânî Mehmed Efendi (ö 1040/1630)

Hacı Mustafa Efendi (ö 1198/1783)

Ali Gâlib Efendi (ö 1260/1844)

Şeyh Dâvud Efendi (ö 1283/1866)

Şumnulu Yûsuf Efendi (ö 1282/1865)

Hasan Rızâyî (ö 1294/1877)

Ali Seyfî Efendi (ö 1311/1894)

Diğer Nakşibendî Tekkeleri

Topçu Baba Tekkesi

Zindânî Mehmed Efendi Tekkesi

Şeyh Sinân Zâviyesi

Şeyh Dâvud Efendi Tekkesi

Hacı Alemeddin Tekkesi

Germekaş Zâviyesi

Küştigirân Tekkesi

Atik Ali Paşa Tekkesi

İshak Paşa Dergâhı

Sitti Sultan Dergâhı

Şeyh Bekir Efendi Dergâhı

Şeyh Tâhir Efendi Dergâhı

Defterdâr Yusuf Bey Dergâhı

Şeyh Şücâüddin Câmii Tekkesi

KÂDİRİYYE

Rûmiyye (İsmâiliyye)

Rûmî Şeyhleri

Hacı Mehmed Rûmî Efendi (ö 1052/1646 )

Şeyh Osman Vardarî (ö 1073/1662)

Ali Kâdirî (ö 1165/1752)

Hacı Abdülkâdir Efendi (ö 1159/1746)

Şeyh Mehmed Kâdirî (ö 1176/1762)

Şeyh Ahmed Efendi (ö 1200/1785)

Ahmed Niyâzî Efendi (ö 1323/1905)

Rûmî Tekkeleri

Yediler Tekkesi

Kadirîhâne Dergâhı

İsmâil Rûmî Efendi Dergâhı

Diğer Kâdirî Şeyhleri

Çadırcızâde Ahmed Efendi (ö ?)

Kıyâmî Seyyid Mustafa Efendi (ö 1188/1774)

Hacı Mehmed Kâdirî (ö 1212/1797’den sonra)

Hâfız Ahmed Sinnârî Baba (ö 1275/1859)

Diğer Kâdirî Tekkeleri

Hacı Memi Tekkesi

Şeyh Ömer Efendi Tekkesi

Güzelce Baba Dergâhı

Kaplan Baba Tekkesi

Halîmîzâde Tekkesi

Hindiler Tekkesi

Osman Dede Tekkesi

Kâdirî Tekkesi

Bahri Baba Dergâhı

RİFÂİYYE

Rifâî Şeyhleri

Şeyh Ali Şeybâ (ö ?)

Müftî Ferîdüddin Efendi (ö 1173/1759)

Şeyh İbrahim Ecel (ö 1192/1778)

Muhammed Derrâsî (ö 1213/1798)

Müftizâde Sa‘düddin Efendi (ö 1224/1809)

Kabûlî Mustafa Efendi (ö 1244/1829)

Ârif Efendi (ö ?)

Hacı İbrâhim Efendi (ö 1287/1870)

Kılıçcı Hüseyin Efendi (ö 1293/1876)

Rifâî Tekkeleri

Rifâî Dergâhı

Kabûlî Tekkesi

Kanatlı Köprü Tekkesi

Hacı Memi Efendi Tekkesi

Müftî Ferîdüddin Efendi Dergâhı

MEVLEVİYYE

Murâdiye Mevlevîhânesi

Mevlevîhâne Şeyhleri

Celâleddîn Çelebi (ö 844/1440)

Cemâleddin Çelebi (ö 853/1449)

Yûsuf Sîneçâk (ö 953/1546)

Neşâtî Ahmed Dede (ö 1085/1674)

Enîs Receb Dede (ö 1147/1734)

Semâhat Ömer Dede (ö 1204/1789)

Ahmed Dede (ö 1255/1839)

Osman Zühdü Dede (ö 1281/1865)

Ali Eşref Dede (ö 1319/1901)

Ahmed Selâhaddin Dede (ö 1356/1937)

BAYRÂMİYYE

Bayrâmî Şeyhleri

Pîr Hacı Bayrâm-ı Velî (ö 833/1430)

Ramazân Halîfe (ö 926/1520)

Bayrâmî Tekkeleri

Sultan Hacı Bayrâm Zâviyesi

Ramazân Halîfe Tekkesi

Şemsiyye-i Bayrâmiyye

Tennûriyye

Tennûrî Şeyhleri

Şeyh Muhyiddin Yavsî (ö 920/1514)

Cerrâhzâde Alâeddin Efendi (ö 922/1516)

Cerrâhzâde Muslihuddin Efendi (ö 983/1575)

Emre Çelebi (ö ?)

Tennûrî Tekkeleri

Şeyh Şucâüddin Dergâhı

Melâmiyye-i Bayrâmiyye

Melâmiyye-i Bayrâmiyye Şeyhleri

Bahri Dede (ö 974/1566)

Pîr Ahmed Edirnevî (ö 1000/1592)

CELVETİYYE

Celvetî Şeyhleri

Hasan Efendi (ö 1014/1606)

Dizdarzâde Ahmed Efendi (ö 1032/1623)

Halil Efendi (ö 1038/1628)

Ahmed Efendi (ö 1048/1638)

Saçlı İbrâhim Efendi (ö 1071/1661)

Atpazarî Osman Fazlî Efendi (ö 1102/1691)

Abdülbâki Efendi (ö XVII asrın sonu)

Abdülhay Efendi (ö 1117/1705)

İsmâil Hakkı Bursevî (ö 1137/1725)

Yûsuf Edirnevî (ö 1152/1740)

Seyyid Râşid Efendi (ö 1295/1878)

Celvetî Tekkeleri

Mezid Bey Zâviyesi

Dizdarzâde Tekkesi

Abdülbâki Efendi Zâviyesi

Hakkıyye

Hakkî Şeyhleri

Vahdetî Osman Efendi (ö 1135/1723)

Süleyman Zâtî Efendi (ö 1175/1762)

Ali Senâî Efendi (ö 1200/1786)

Hüseyin Şâhî Efendi (ö ?)

Hakkî Tekkeleri

Senâî Efendi Tekkesi

Zâtî Efendi Tekkesi

BEKTÂŞİYYE

Bektâşî Şeyhleri

Rüstem Baba (ö 824/1426)

Sefer Şah (ö 843/1440)

Şeyh Murtazâ Çelebi (ö 1016/1607-08)

Kavlî Mustafa Efendi (ö 1032/1622)

Sâlih Baba (ö 1304/1887’den sonra)

Tevfîk Bey (ö 1315/1898)

Hulki Baba (ö 1316/1899)

Bektâşî Tekkeleri

Hıdırlık Tekkesi

Sefer Şah Tekkesi

Mehmed Halîfe Zâviyesi

Sultan Kaplı Dede Tekkesi

Yatağan Baba Tekkesi

Kızıldeli Tekkesi

Kademli Baba Sultan Tekkesi

Evhad Baba Tekkesi

Karaca Ahmed Sultan Tekkesi

Murtazâ Çelebi Tekkesi

Hacı Baba Tekkesi

Muhyiddin Baba Zâviyesi

Ârız Kanber Baba Tekkesi

Rüstem Baba Dergâhı

Keşan Tekkesi

Erşen Baba Tekkesi

Dermuz Dede Tekkesi

Yavaş (Yunus) Baba Tekkesi

Karababa Tekkesi

SA‘DİYYE

Sa‘dî Şeyhleri

Âtıf Efendi (ö 1277/1861)

Mehmed Hüsnü Efendi (ö 1298/1881’den sonra)

Ali Bey (ö 1307/1889)

Mehmed Efendi (ö 1307/1889’den sonra)

Sa‘dî Tekkeleri

Sa‘dî Dergâhı

Noktacızâde Kâsım Efendi Tekkesi

ZEYNİYYE

Zeynî Şeyhleri

Muslihuddin Halîfe (ö 847/1443)

Mevlânâ Şem‘î (ö 945/1538’den önce)

Ömer b Hamza (ö 986/1578’den sonra)

Zeynî Tekkeleri

Şeyh Muslihuddin Tekkesi

DESÛKİYYE

Desûkî Şeyhleri

Hâfız İsmail Efendi (ö 1307/1890)

SEMERKANDİYYE

Semerkandî Şeyhleri

Koyun Baba (ö 1010/1601)

Semerkandî Tekkeleri

Koyun Baba Tekkesi

BEDREDDÎNİYYE

Bedreddînî Şeyhleri

Şeyh Bedreddin Simâvî (ö 823/1420)

Bedreddînî Tekkeleri

Bedreddin Zâviyesi

KÂZERÛNİYYE

HURÛFİYYE

TARÎKATI TESPİT EDİLEMEYEN ŞEYHLER VE TEKKELER

Tarîkatı Tespit Edilemeyen Şeyhler

Emîr Ali Efendi (ö 877/1472)

Şeyh Süvârî Efendi (ö XVI asır)

Saçlı Mahmûd Efendi (ö 1043/1633)

Şeyh Fazlullah Efendi (ö 1046/1636)

Vâiz Mahmûd Efendi (ö 1049/1639)

Şeyh Zeynelâbidin Efendi (ö 1062/1651)

Seyyid Nimetullah Efendi (ö 1067/1656)

Şeyh Halil Efendi (ö ?)

Seyyid Celâl Efendi (ö 1077/1666’dan önce)

Şeyh Abdülhay Efendi (ö 1118/1706)

Bosnevî Hacı Mustafa Efendi (ö 1127/1715)

Şeyh Mustafa Efendi (ö 1132/1720)

Seyyid İsmail Baba (ö 1202/1788)

Şeyh Kâsım Efendi (ö 1237/1821)

Tarîkatı Tespit Edilemeyen Tekkeler

Şeyh Fazlullah Zâviyesi

Vâiz Mahmûd Efendi Zâviyesi

Rıdvân Efendi Zâviyesi

Karabaş Süleyman Tekkesi

İbrahim Paşa Tekkesi

Mûsâ Baba Tekkesi

Kasapbaşı Tekkesi

Seyyid Celâl Tekkesi

Halil Paşa Tekkesi

Şeyh Abdülbâki Efendi Dergâhı

Tekke

Halazâde Tekkesi

Aygır Baba Tekkesi

Halkı Ana Zâviyesi

Şeyh Eyüp Zâviyesi

Sefer Baba Tekkesi

Yarpuz Ana Zâviyesi

Şehit Ali Paşa Tekkesi

Şehzâde Hundi Hatun Zâviyesi

Şeyh Ulamış Zâviyesi







II BÖLÜM

XIV ASIRDAN BU YANA EDİRNE’DE YAŞAYAN MEŞÂYIHIN FARKLI TOPLUM KESİMLERİYLE İLİŞKİLERİ

ŞEYHLER-DEVLET RİCÂLİ İLİŞKİLERİ

Şeyhler ve Padişahlar

Mûsâ Çelebi

Sultan II Murad

Fâtih Sultan Mehmed

Sultan II Bâyezid

Yavuz Sultan Selim

Kanûnî Sultan Süleyman

Sultan IV Mehmed

Sultan II Ahmed

Sultan II Mustafa

Sultan I Mahmûd

Sultan III Ahmed

Sultan II Mahmûd

Şeyhler ve Diğer İdâreciler

Şeyhlere Sağlanan İmkânlar

Vakıf Tesisi

Vergi Muafiyeti

Maaş Bağlanması

Tekke İnşâsı ve Tamiri

Nişan Verilmesi

Şeyhler ve Ordu

Şeyhler ve Savaşlar

Şeyhlerden Sürgüne Gönderilenler ve İdam Edilenler

Sürgüne Gönderilenler

İdam Edilenler

ŞEYHLER ve ÂLİMLER

Âlimler ve Tasavvuf

Medrese-Tekke Tartışmaları

Şeyhler ve Medrese İlimleri

ŞEYHLERİN BİRBİRİYLE İLİŞKİLERİ

ŞEYHLER ve HALK

ŞEYHLER ve SANAT

Şiir

Hat

Mûsikî

ŞEYHLER ve KÜTÜPHÂNE

SONUÇ

TABLOLAR

GRAFİKLER

BELGE VE RESİMLER

*


“Tarihin takvimini çağ tomarları olarak çevirdiğimizde milâdî 1360'lı yıl-larda durursak Edirne'de Osmanlı adı-nın başlangıcını da buluruz




Edirne, Osmanlı asırlarında Anadolu ve Rumeli medeniyeti arasındaki köprüde yerinden oynatılamayacak bir kilit taşı-dır”

Rıdvan Canım




































BUHARA YAYINLARI

VELİ DEDE KÜTÜPHANESİ

TASAVVUF KÜLTÜR VE TARİHİNE

MÜHÜR VURAN

EDİRNELİLER

DİZİSİ


YAYINLANAN ESERLER

HASAN SEZÂYÎ DÎVÂNI

Hayatı-Eserleri-Şiirleri

Tokat Gazi Osmanpaşa Üniversitesinde

Doktora Tezi Olarak Hazırlanmıştır

Hazırlayan: Dr Ali Rıza ÖZUYGUN

*

EDİRNELİ KABÛLÎ MUSTAFA EFENDİ DÎVÂNI

Hayatı-Eserleri-Tasavvufî Görüşleri

Erzurum Atatürk Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak Hazırlanmıştır

Hazırlayan: Dr Selami ŞİMŞEK

*

MEKTUBAT-I HASAN SEZÂYÎ

Hasan Sezâyî Hazretlerinin mektupları

Hazırlayan: Cezair Yarar

(Osmanlı Arşivleri Uzmanı ve Emekli Müftü)

*

EDİRNELİ KABÛLÎ MUSTAFA EFENDİ

KENZÜ’L-ESRÂR

-Sırlar Hazinesi-

Hazırlayan: Mehmet BAYRAK

*

İZÂHU’L-MERÂM

FÎ MEZİYYETİ’L-KELÂM YAHUD

ŞERHU’N-NOKTATİ VE’L-KALEM

Hasan Sezayî Hazretlerinin

“Kalem-i sun’-ı ezel her ne ki tahrir itdi

Kayd idüp suhf-ı ebede anı takdîr itdi”

Gazelinin Şuayb Şerefeddin Gülşeni tarafından yapılan şerhi

Şeyh Şuayb Şerefeddin Gülşeni’nin

Hayatı-Şiirleri-Nur Risalesi-Gülşeni Silsilenamesi

YAYINLANACAK OLAN ESERLER

MEVLEVİ ENİS DEDE

Hayatı-Eserleri-Şiirleri

Hazırlayan: Prof Dr ÂDEM CEYHAN

*

AHMED MÜSELLEM GÜLŞENÎ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri

Sakarya Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak hazırlanmıştır

Hazırlayan: Zafer TOPAK

*

EVRÂD-I HAZRET-İ SEZÂÎ

Hasan Sezai Hazretleri’nin Evrâdı

*

MENÂKIB-I HAZRET-İ SEZÂÎ

Hasan Sezai Hazretleri’nin Menkıbeleri

*

LÂLİ GÜLŞENİ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri-Manevî Şerif Şerhi

Sakarya Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak hazırlanmaktadır

*

ŞUAYB ŞEREFEDDİN GÜLŞENÎ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri-Mektupları

Marmara Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak hazırlanmıştır

Hazırlayan: Şadiye ÇİMEN

*

AĞAZÂDE ÖRFİ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri-Edirne Tarihi

*

İBRAHİM NAZİRA

Hayatı-Eserleri-Şiirleri

*






















“Hoş geldi bana şehr-i dilârâ-yı Edirne

İstanbul’u andırdı temâşâ-yı Edirne”

Sümbülzâde Vehbî


“Tarihin takvimini çağ tomarları olarak çevirdiğimizde milâdî 1360'lı yıllarda durursak Edirne'de Osmanlı adının başlangıcını da buluruz Edirne, Osmanlı asırlarında Anadolu ve Rumeli medeniyeti arasındaki köprüde yerinden oynatılamayacak bir kilit taşıdır”

Rıdvan Canım


SEZÂÎ SULTAN

SAFİYE EROL


Havâdis, 07081957


Fatih Camii avhısundaki yaymacıdan (Nokta ve Kalem Şerhi) adlı risaleciği aldığım günden beri Sezâî Sultan türbesinin hasreti içime düşmüştü Edirne'ye her seneki yolculuğum biraz da o manevi makarnda paklan¬mak, nurIanmak için oluyor Henüz tozlu seyahat kos¬tümünü bile üstümden sıyırmamıştım Çabucak elimi yüzümü yıkadım, Selimiye'ye can attım, oradan Sezâî Hazretleri'ne Fakat türbeyi kapalı buldum, ertesi günü tekrar gittim, yine kilitli Türbedar Cuma namazına çıkmış Ne çare

Huzura yol buluncaya kadar bize beklemek düştü Bahçede yabani otlar arasında dolaşıyorum İçli, doku¬naklı mezar kitabeleri okuyorum Eski mescit çoktan yı¬kılmış, sadece zarif bir minare kalmış, o da çatlak Üze¬rindeki leylek yuvasıyle duymak istidadında olanlara destanlar söylüyor Kim der ki vaktiyle burası memleket evlatlarındaki cevheri işleyen, yontan, onlara layıklı şa'şaayı veren bir iman ve irfan ocağı idi? Kim der ki asırlar boyunca bu eşikten ham giren pişmiş çıkardı? Eski mermer havuza yaklaştım, içinde bir aylandoz bitmiş Zemine, zamana hiç de uymayan münasebetsiz benzetişlere düştüm O güzel mermer çerçeveyi aşan aylandoza baktıkça Afrikalı yamyam reisinin tepeliğin¬den fışkırmış papağan tüylerini hatırladım Belki çokça

mahzun oluşumun bir tepkisi İnsan ruhu fazla melal kaldırmıyor Isırganların arasına diz çöktüm, kitabeyi sökmeğe çalışıyorum

(Oldu ihya tekke-i vala şadırvan ile -Sene 1164)

Bilmem ki dergaha bu şadırvanı hediye eden kimdi? Yazıda (Rumelinin yüzü suyu Mustafa) diye anılıyor Hacca giderken Gülşenî dergahına bir bağışta bulunmak istemiş Arkadaşım Tombilik Hanım'la eski zamanları, bahçenin gülistan olduğu, fıskiyenin çağla¬dığı, Gülşenî dervişlerinin arif zarif gidip geldikleri, maddi refah ve güzelliğin her şeyden üstün bir manevi kumanda emrinde üsluplaştığı, sözün saz, sazın söz ke¬sildiği ve insanın insanlığından tam tatmin duyduğu günleri düşüneduralım, radyo da yayın başladı: "Gülzara nazar kıldım virane misal olmuş" Kendi iç dalgamız ye¬ter boyda aşıp taşıyordu, ama bu radyo mevcesi duygula¬rımızı daha keskin biledi Ne ise işte türbedar!

Ayakkabılanmızı çıkardık, eşik niyazını yerine ge¬tirdikten sonra harîme girdik Şükür olsun kavuşturana Tarifsiz bir mutluluk ve hafiflik duygusuyla, yaygıların üzerine diz çöktük Kapı kapandı, arkadaşımla ben huzurda sükun içinde kaldık Muharrir mimar dostumuz Ekrem Hakkı Ayverdi'nin bir yazısını hatırlıyorum, der ki: "türbelerimiz kabir olmaktan ziyade adeta ika¬metgahtır, sahibi orada ölü olarak yatar değil, insan üstü bir hayatla yaşayarak oturur gibidir" Tabii Ayver¬di'nin yazısı ezberimde değil, hafızadan naklediyorum, amma müellifin pek doğru ve original olan fikri işte tam hakikat olarak bizi bürüdü

Zira biz bu anda Sezâî Hazretleri'nin makberesinde değiliz, yüz yüze canlı varlığının karşısındayız Mütevazı bir oda, yerde çok temiz yaygılar, duvarda hattat işi eski yazılar, ötede beride bir rahle, bir şamdan, ortada san maden şebeke içinde yeşil örtülü, kavuklu sanduka Arkadaşım ne haldedir bilmem ama, benim içiİn yer yüzü¬nün bütün sesleri dindi, eşsiz, emsalsiz tek bir ses kaldı, diyor ki:


"Şâh-ı rah-ı âlem-i ıtlaka girdim sıdk ile"


İtiraf ederim, âlem-i ıtlakın sözünü duyar hale ge¬linceye kadar Eh çektim de çektim Hatta bu cihan de¬ğer huzuru özleyebilmek bile çetin sınavlardan sonra mümkün oluyor Yola çıkmak için bir mazhariyet, hu¬zura varmak için ayrı liyakat, huzurda feyiz almak için başlı başına bir mücahede lazım İnsan, karınca kade¬rince eriştiği manadan muhitine de bir nebze ulaştırmak isterse yeni imtihan Gûyâ ki kalemi tutan parmakla¬nma değnekler İniyor: "Dur bakalım! Kimden ve neden bahsedeceksin? Acele etme hele Baç ver de görelim, sen bu yola dair söz edebilir misin?" Evet, âlem-i ıtlaka gi¬rilmez, ola ki sıdk ile Girmek şöyle dursun, girmiş olanları sadece anayım dersen o kadarı bile mümkün de¬ğil, ola ki sıdk ile

Sütunda yerim bitti, sözümü sorarsanız sanki daha hiç başlamamış gibiyim




Ali Emîrî Efendi, Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası’nda Şuayb Şerefeddîn Efendi’yle mektuplaşmasını ve kitap alış verişini şöyle anlatıyor

(S 642)

Acebâ me’hazları bilmek ve bulmak ve bunları bir yere toplamak az himmete mi tevakkuf eder? Meselâ, yukarıda ismi geçen “Şîve-i Tarîkat” kitâbını, ehibbâdan Şeyhülislâm-ı esbak Nesîb Efendi merhum Edirne Vilâyeti niyâbetinde bulunduğu esnâda bendenize yazdığı bir mektubda Edirne Gülşenî Şeyhi Şerefeddîn Efendi’de böyle bir kitâb olduğunu bildirmişdi Ben de Şerefeddîn Efendi hazretlerine bir arîza yazdım Cedd-i âlîleri Şeyh Müsellem Efendi’nin bende ba’zı eş’ârı olduğunu, eğer “Şive-i tarîkaté kitabını istinsâh etdirip gönderirse o eş’ârı ve daha isteyeceği kitâbı bilmukâbele göndereceğimi beyân etmişdim

Müşârün ileyh derhâl istinsâh etdirip ve bizzat mukâbele ederek (S 643) noksan yazılan yerleri mübârek eliyle ilâve eder, gönderir ve buna mukâbil ceddinin eş’arı ile Aynü’l-Hayât tefsîri talep eder Ben de kemâl-i teşekkürle gönderdim Daha ol vakit mütâlaa etdiğimde Fehîm’in ba’zı vukuâtına tesâdüf etdim Pek memnûn oldum Şeyh Şerefeddîn Efendi vefât edeli hayli zaman oldu O kitâbın aslı kimbilir nerelerde kaldı Ben vaktiyle bu hidmeti ifâ etmemiş olsaydım, şimdi Şîve-i Tarîkat kitâbının mevcûd olduğunu bilen bile olmayacakdı

(Osmanlı Târih ve Edebiyat Mecmuası, S 642-643 Sene 3, 31 Mart 1336 – 31 Mart 1920

Şeyh Mehmet La'li Hazretleri


Şâh-râh-ı âlem-i ıtlâka girdüm sıdkıla

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenîdür rehberüm

Himmetiyle menzil-i maksuda irdüm sıdkıla

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenîdür rehberüm


Feyz irişdürdi kemâl-i neşe-i insanile

Can ilin menzillerin gösterdi çeşm-i canile

Aşina itdi beni ol âlem-i irfanile

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenidür rehberüm


Cezbesiyle gönlümün mülkini teshir eyledi

Himmetiyle bu harab-âbâdı tamir eyledi

Bir nefesle zulmetüm tebdil ü tenvir eyledi

Kutb-ı âlem Şeyh La'lî Gülşenîdür rehberüm


Mülk-i tende padişah itdi beni ol zü'l-himem

Bende bir sır sakladı bîgâneye amma dimem

Feyz-i Hakka es-salâ itdüm bugün gelsün ümem

Kutb-ı âlem Şeyh La'lî Gülşenîdür rehberüm


Bu Sezayiden beyâna geldi nutk-ı Gülşenî

Söyleyen oldur dilinden perde itmişdür beni

İkilik vehmin aradan sürmeyen bilmez beni

Kutb-ı âlem Şeyh La'li Gülşenîdür rehberüm


Şiirde de görüldüğü gibi Sezayi Hazretleri'nin Şeyh Mehmet La'li Efendi'ye derinden bir bağlılığı söz konusudur Şeyhini "Kutb-ı âlem" diye tavsif etmektedir

Mehmet La'li Fenayi Efendi de h1112 (m1700/1701)'de vefat etti Vefatına, Kâmî mahlasıyla şiirler yazan Edirneli Mehmet Efendi "Meded kopdı nihâl-i Gülşenî'den bir gül-i La'lî" mısra'ıyla tarih düşürmüştür

Bu sırada Sezayi Hazretleri Edirne'de, Lârî camii karşısında Şeyh Veli Dede Efendi dergâhında post-nişin (tekke şeyhi) idi Lâ'li Fenayi Efendi'nin yerine geçen Şeyh Mahmud Hamdi Efendi'nin bu makama gelişinden altı ay sonra vefatı üzerine, Sezayi Hazretleri', kendi damadı ve halifesi olan Şeyh Müsellim Efendi'yi bulunduğu dergâha post-nişin tayin ederek, kendisi La'li Fenayi Efendi'nin makamına geçer Bundan sonra Sezayi Hazretleri', hâlen Edirne'de Bostanpazarı denilen yerde Sezayi Tekkesi adıyla anılan dergâhta yaklaşık otuz sekiz yıl boyunca irşatla meşgul olmuştur


GÜLŞENİYYE TARİKATI

SEZAİYYE KOLUNUN KURUCUSU

OSMANLILAR'IN HÂFIZ-I ŞİRAZÎ'Sİ

EDİRNELİ HASAN SEZAYÎ HAZRETLERİ'NİN

HASAN SEZAYÎ DİVÂNI

HASAN SEZAYİ HAZRETLERİ'NİN

HAYATI-EDEBİ KİŞİLİĞİ

ŞİİRLERİNİN TAMAMI

Dr Ali Rıza Özuygun

Şamua Kağıt-640 Sahife-Lüks Ciltli


TOKAT GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ

ÖĞRETİM ÜYESİ ALİ RIZA ÖZUYGUN TARAFINDAN KÜTÜPHANELERDE MEVCUT YAZMA NÜSHALAR KARŞILAŞTIRILARAK

YÜKSEK LİSANS TEZİ OLARAK HAZIRLANMIŞTIR









MEKTU BAT-I HAZRET-İ SEZÂÎ

Hasan Sezâyî-i Gülşenî

Hazretlerinin Mektupları

256 SAHİFE










Devrinin tarikat hayatı, tarihî hâdiseleri ve şahsi-yetleri ile ilgili oldukça önemli bilgileri ihtiva eden bu eser, müellifin başta oğlu, halife ve müritleri olmak üzere, bazı devlet ricaline, kendi mürideleri oldukları anlaşılan hanımlara ve diğer kimselere yazmış olduğu mektupların sonradan bir araya getirilmesinden ibarettir Hasan Sezâyî-i Gülşenî Hazretlerinin, oğlu ile halife ve müritlerine yazdığı mektuplarda onların hâl ve hareketleri ile yakından alâkadar olmakta, tarikat faaliyetleri hakkında onları aydınlatmakta, kendilerine nasihatte bulunmakta, bu vesile ile muhtelif dinî ve felsefî meselelere dair fikirlerini de açıklamaktadır

Hasan Sezâyî Hazretlerinin bu mektupları, Şeyhi La'li Fenayi Efendi'nin "Şerh-i Manevi-i Şerîf" adlı eseriyle birlikte basılmıştır (Eserin ilk 168 sayfası Şerh-i Manevi-i Şerîf, Mektubat-ı Hasan Sezâyî Hazretleri'nin 1-7 arası "Terceme-i Hâl-i Hazret-i Hasan Sezâyî Hazretleri", 7-145 arası Mektubat-ı Hasan Sezâyî Hazretleri'dir (İstanbul 1289, Amire matbaası, taş basması) Mektubatıyla ilgili bilgileri elimizde bulunan taş basması eserden faydalanarak veriyoruz Mektubat-ı Hasan Sezâyî Hazretleri'nin ayrıca iki tane de yazma nüshası vardır

Hasan Sezâyî Hazretleri'nin vefatından sonra yerine geçen oğlu Mehmet Sadık Efendi'ye yazdığı üç mektuptan anlaşılıyor ki Hasan Sezâyî Hazretleri, oğlunu, vakfın idari işlerinde, tarikatın Edirne dışındaki tekkelerinde görevlendirmiştir

Hasan Sezâyî Hazretleri, büyük kızından Ebü'l-Vefa Muhammed adında bir torunu olduğunu, oğluna yazdığı ikinci mektuptan anlıyoruz Üçüncü mektuptaki "gerek halan gerekse kız kardeşlerin dua ederler" ifadelerinden, iki kızı ve bir kız kardeşi olduğu anlaşılıyor

Mehmet Sadık Efendi'nin gençlik yıllarında biraz babasını üzdüğünü şu ifadelerden anlıyoruz


"Bilirsin ki bana isyanın çoktur Ben daima af etmekteyim Eğer bu vasiyetlerimi tutarsan, hem dünyada aziz ve muhterem, hem de ahirette ikrama nail olup, rızamı tahsil etmiş olursun" Bu üç mektupta çok önemli nasihatlerde bulunur: "Daima insanların ayıplarını gizle, kimsenin ayıbını yüzüne vurma Gazap ve kırgınlığını yenmeye çalış Yaşlılara izzet ve hürmet eyle Fakir gördüğün yerde, elinde bulunan ile onlara yardımcı ol Bunlara riâyet edersen, yüce Mevlâ her yerde seni aziz eder Çok yaşarsın Tembel ve avare insanlara uymaya-sın; dinsizlerle görüşmeyesin Ehl-i sünnet, şeriat ve tarikati sağlam olanlarla dost ol!"

Hasan Sezâyî Hazretlerinin mektuplarından anlaşılıyor ki o, aynı zamanda çok iyi bir nasirdir Mektupları, tarihî değerleri yanında, devrinin nesir üslûbu bakımından da mühimdir Mektuplardaki üslûp ve ifade, yazıldıkları şahıslara göre, nispeten farklı bir mahiyet arzetmektedir Devlet ricali ile âlim ve tarikat şeyhlerine yazılan mektuplardaki dili ve üslûbu; oğluna, diğer halife ve müritlerine yazdığı mektuplardakinden daha ağırdır Oğluna, halife ve müritlerine yazdığı mektuplarda oldukça sade, samimi bir dil ve üslûp kullanmış, halk arasındaki ifade ve atasözlerine yer vermiştir

Mektubatın son kısımlarında bacılara ve hanım müritlere yer vermesi, hanımlara değer vermesi, çok güzel ve kibar bir üslûpla hitap etmesi, onların da bu toplumda önemli bir konuma sahip olduklarını göstermesi son derece manidardır


*


İZÂHU'L-MERÂM FÎ MEZİYYETİ'L-KELÂM


Hasan Sezâyi-i Gülşeni Hazretlerinin


Kalem-i sun'-ı ezel her ne ki tahrîr itdi

Kayd idüp sahf-ı ebedde anı takdîr itdi


Evvel ü âhiri bir noktada cem' itmişidi

Fasl içün bast-ı hurûf eyledi teksîr itdi


Baksañ ol dâ'irede noktayı tasvîr itdi

Sür'at-i devrile bir dâ'ire çekmiş nokta


Koydı ol noktanuñ 'aynını göñül dîdesine

Merdüm-i dîdeyi 'aksi ile tenvîr itdi


Nükteyi duydı SEZÂYÎ dehen-i yâri sorup

Noktanuñ sırrını 'âriflere takrîr itdi


Gazelinin Şerhi ve Hasan Sezayi Hazretlerinin Torunu

Sefine-i Evliyâ İsimli Eserin Müellifi Osmanzâde Hüseyin Vassaâf Bey’in Mürşîdi

Şeyh Şuayb Şerafeddin Efendi Hazretlerinin

Hayatı-Nur Risalesi-

Gülşeni Silsilenamesi ve Gülşeni İcazetnamesi

160 Sahife


xxx


TASAVVUF KÜLTÜR VE TARİHİNE MÜHÜR VURAN

EDİRNELİLER DİZİSİ


YAYINLANAN ESERLER


OSMANLI’NIN İKİNCİ BAŞKENTİ


EDİRNE’DE TASAVVUF KÜLTÜRÜ

Hazırlayan

Dr Selami ŞİMŞEK


BÜYÜK BOY

BİRİNCİ HAMUR 80 GRAM KAĞIT

512 SAHİFE LÜKS SIVAMA CİLT

30-YTL

HASAN SEZÂYÎ DÎVÂNI

Hayatı-Eserleri-Şiirleri

Tokat Gazi Osmanpaşa Üniversitesinde

Doktora Tezi Olarak Hazırlanmıştır

Hazırlayan: Dr Ali Rıza ÖZUYGUN BÜYÜK BOY

ŞAMUA KAĞIT

640 SAHİFE LÜKS SIVAMA CİLT

30-YTL

*

EDİRNELİ KABÛLÎ MUSTAFA EFENDİ DÎVÂNI

Hayatı-Eserleri-Tasavvufî Görüşleri

Erzurum Atatürk Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak Hazırlanmıştır

Hazırlayan: Dr Selami ŞİMŞEK

ŞAMUA KAĞIT

432 SAHİFE LÜKS SIVAMA CİLT

25-YTL

*

MEKTUBAT-I HASAN SEZÂYÎ

Hasan Sezâyî Hazretlerinin mektupları

Hazırlayan: Cezair Yarar

(Osmanlı Arşivleri Uzmanı ve Emekli Müftü)

ENZO KAĞIT

256 SAHİFE

8-YTL

*

EDİRNELİ KABÛLÎ MUSTAFA EFENDİ

KENZÜ’L-ESRÂR

-Sırlar Hazinesi-

Hazırlayan: Mehmet BAYRAK

ENZO KAĞIT

128 SAHİFE

5-YTL



İZÂHU’L-MERÂM

FÎ MEZİYYETİ’L-KELÂM YAHUD

ŞERHU’N-NOKTATİ VE’L-KALEM

Hasan Sezayî Hazretlerinin

“Kalem-i sun’-ı ezel her ne ki tahrir itdi

Kayd idüp suhf-ı ebede anı takdîr itdi”

Gazelinin Şuayb Şerefeddin Gülşeni tarafından yapılan şerhi

Şeyh Şuayb Şerefeddin Gülşeni’nin

Hayatı-Şiirleri-Nur Risalesi-Gülşeni Silsilenamesi

ENZO KAĞIT

160 SAHİFE

5-YTL


YAYINLANACAK OLAN ESERLER

MEVLEVİ ENİS DEDE

Hayatı-Eserleri-Şiirleri

Hazırlayan: Prof Dr ÂDEM CEYHAN

*

AHMED MÜSELLEM GÜLŞENÎ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri

Sakarya Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak hazırlanmıştır

Hazırlayan: Zafer TOPAK

*

EVRÂD-I HAZRET-İ SEZÂÎ

Hasan Sezai Hazretleri’nin Evrâdı

*

MENÂKIB-I HAZRET-İ SEZÂÎ

Hasan Sezai Hazretleri’nin Menkıbeleri

*

LÂLİ GÜLŞENİ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri-Manevî Şerif Şerhi

Sakarya Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak hazırlanmaktadır

*

ŞUAYB ŞEREFEDDİN GÜLŞENÎ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri-Mektupları

Marmara Üniversitesinde

Yüksek Lisans Tezi Olarak hazırlanmıştır

Hazırlayan: Şadiye ÇİMEN

*

AĞAZÂDE ÖRFİ

Hayatı-Eserleri-Şiirleri-Edirne Tarihi

*

İBRAHİM NAZİRA

Hayatı-Eserleri-Şiirleri



“EDİRNE MEDENİYETİ” AYDINLANIYOR:

“Edirne Medeniyeti’”nin detaylarından biri olan

TÜRK TASAVVUF KÜLTÜR VE TARİHİNİ

anlatan kaynak bir eser artık elimizde

Bu eser, bir çok kişinin hakkında yeterli bilgi sahibi ola-madığı Edirne ve çevresinde yaşa-mış olanlaın ise r aile büyüklerini, kabir ve türbelerde medfun bulu-nan veya bu türbe ve kabirler kal-dırıldığı için isimleri dillerde dola-şan gönül sultanlarını, ilim ve sa-nat erbâbını daha yakından tanı-malarına ve kültürümüze kazan-dırdıkları nadide eserlerin isimleri ve mahiyetleri hakkında bilgi sa-hibi olmalarına vesile olacaktır

OSMANLI’NIN İKİNCİ BAŞKENTİ EDİRNE’DE TASAVVUF KÜLTÜRÜ



Hazırlayan

Dr Selami ŞİMŞEK

BÜYÜK BOY


BİRİNCİ HAMUR 80 GRAM KAĞIT

512 SAHİFE LÜKS SIVAMA CİLT



Bu çalışma:


Genelde Osmanlı kültür ve medeniyetinin, özelde Ahmed Süheyl Ünver’in deyimiyle “Edirne Medeniyeti”nin detaylarından biri olan Edirne’de tasavvuf kültürünü ortaya koymak amacındadır

Çalışmamız zaman olarak, XIV asrın ortaların-dan bugüne değin yani yaklaşık altı asırlık bir zaman dilimini ihtivâ etmektedir


Coğrafî sınır olarak, Edirne, Osmanlı döneminde şimdi Batı Trakya kesiminde bulunan pek çok yerleşim merkezini de içine alan büyük bir vilâyet merkezi olması hasebiyle, mekân sınırlamasına gidilmiştir Dolayısıyla bugün Türkiye Cumhuriyeti’-nin Trakya bölgesinde serhat şehri olan Edirne ve ilçeleriyle sınırlandırılmıştır


Tasavvuf kültüründen bahsedebilmek için en azından tasavvufî ekollere, şahsiyetlere, eserlere ve müesseselere temas etmek gerektiği muhakkaktır Edirne’de tasavvuf kültürünü yayan şeyhler ve tek-keler incelenirken bu çerçeve göz önünde tutulmaya çalışılmıştır


Bu sebeple söz konusu tarîkatlar, bunlara bağlı kollar, kurucuları ve varsa tarîkatın farklı husû-siyetlerine kısaca değinilmiş, sonra her tarîkatın önde gelen şeyhleri ve tekkeleri sırasıyla tespit edilmiştir Ancak hemen belirtelim ki, şeyhler tespit edilirken, Edirne’de yetişmiş olması yahut dışardan gelerek burada faaliyet göstermesi göz önüne alınmıştır Bu durum, bir tarîkat müntesibi âlim, şâir, hattat ve mûsikişi-nâslar için de geçerlidir


Tarîkatı temsil eden şeyhlerin biyografi-lerinin yanı sıra, eserleri hakkında bilgi veri-lerek şâir olanların dîvân sâhibi olup-olma-dıkları belirtilmiş ve şiirlerinden birer örnek sunulmuştur


Diğer şeyhler içinse, dipnotlarla kaynaklara atıflarda bulunulmuştur


Sıralamada tarîkatlar, şeyhler ve tekkeler için farklı kriterler uygulanmıştır Tarîkatlar için ge-nellikle faaliyet yoğunluğu ve tarihî seyr göz önünde tutulurken, şeyhler için halîfe, oğul, damat vb durumlar dışında vefat tarihleri esas alınmıştır


Tekkeler ise, yerleşim merkezine göre sıralanmış, önce Edirne merkezdeki tekkelere sonra ilçe, nahiye ve köylerdeki tekkelere yer verilmiştir


“HOŞ GELDİ BANA ŞEHR-İ DİLÂRÂ-YI EDİRNE

İSTANBUL’U ANDIRDI TEMÂŞÂ-YI EDİRNE”

Sümbülzâde Vehbî


“HER ŞEY BİTER, EDİRNE BİTMEZ”

A Süheyl Ünver



“TARİHİN TAKVİMİNİ ÇAĞ TOMARLARI OLARAK ÇEVİRDİĞİMİZDE MİLÂDÎ 1360'LI YILLARDA DURURSAK EDİRNE'DE OSMANLI ADININ BAŞLANGICINI DA BULURUZ EDİRNE, OSMANLI ASIRLARINDA ANADOLU VE RUMELİ MEDENİYETİ ARASINDAKİ KÖPRÜDE YERİNDEN OYNATILAMAYACAK BİR KİLİT TAŞIDIR”

Rıdvan Canım



BUHARA YAYINLARI

NURUUOSMANİYE CEDDESİ YAVUZ APT 9/1 EMİNÖNÜ-İSTANBUL

TELEFON: 0212 52080333-5123390

buharayayinlari@yahoocomtr