Yusuf Gedikli ( 1954)

1954’te Trabzona bağlı Akçaabat kazasının Kuruçam köyünde doğdu İlk okulu köyünde (1967), orta okulu Akçaabatta (1970), sağlık kolejini (sağlık meslek lisesini) Vanda (1974) bitirdi


1975’te üniversiteye girdi 1980 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden, Hüseyin Cavidin Uçurum ve İblis Tiyatroları adlı tezini vererek mezun oldu Yüksek lisansını 1992’de İstanbul Üniversitesine bağlı Basın Yayın Yüksek Okulunda bitirdi Tezinin adı Azerbaycan Basınında Alfabe Tartışmaları (1990-92) idi


1993 yılında kaydolduğu Azerbaycan İlimler Akademisi Nizami Edebiyat Enstitüsü doktora programında Şehriyarın Hayatı ve Sanatı (Türkçe Divanı Esasında) adlı tezini 17 mart 1995 günü savunup filoloji doktoru unvanını aldı


1974’ten beri Zonguldak, Erzurum, Trabzon, Ankara ve İstanbul’da sağlık memurluğu, öğretmenlik ve idarecilik yaptı 1994-2001 arasında Ortopedi Teknisyen Okulunda Türk dili ve edebiyatı dersleri verdi 26 eylül 2001’de emekli oldu Güzin hanımla evli olup Betül ve Mustafa isimli iki çocuğu vardır

Askerlik hizmetini 1982’de Erzincanda kısa dönem olarak yerine getirdi


Gedikli 1978’den, daha Sovyetler Birliği ayakta iken çağdaş Azerbaycan edebiyatı üzerine çalışmaya başladı ve bu alandaki çalışmalarıyla tanındı Daha sonra yakın Türk tarihiyle ilgilendi Türkiyenin problematikleriyle alakalı yazıları dikkatle takip edildi 2002’den beri Türk kavim, kişi, yer adlarının etimolojileriyle, yani köken ve anlamlarıyla ilgili yazıları Türkoloji aleminde çığır açtı


Basın faaliyetleri


1990’da Azerbaycan Türkleri dergisini çıkarttı Dergi maalesef 4 sayıdan sonra çıkamadı

Aylık Ufuk Ötesi gazetesinin ağustos 2002’den aralık 2007’ye kadar genel yayın yönetmenliğini yaptı


Sosyal faaliyetleri


Yayın faaliyetleri haricinde Türk dünyasıyla ilgili sosyal faaliyetlere aktif olarak katıldı 1989’da kurulan Azerbaycan Türkleriyle Kültür ve Dayanışma Derneğinin kurucuları arasında yer aldı ve derneğin genel sekreterlik görevinde bulundu Ayrıca bu derneğin yayın organı olan Azerbaycan Türkleri adlı derginin baş redaktörlüğünü yürütttü Yine 1992’de kurulan Türkmenistan Türkleriyle Dayanışma Derneğinin kurucusu ve ilk genel başkanı oldu (1992-94) 1993’te kurulan Turan Vakfının da kurucuları arasında yer aldı Bu arada Türkiye Yazarlar Birliği ve İLESAM kuruluşlarına üye kabul edildi Bir ara Veten Cemiyetince neşredilen Odlar Yurdu gazetesinin Türkiye temsilciliğini yaptı

2002’de KKTC’yi Tanıtma Komitesini kurdu ve çeşitli faaliyetler yaptı Başkanlığı halen devam etmektedir


Ayrıca Basın Birliği Derneği üyeliğinde bulundu Akçaabat Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneğinin de üyesidir


Bir çok konferans verdi ve bir çok radyo, televizyon konuşması yaptı


Katıldığı kurultaylar


Şimdiye dek bir çok kurultaya iştirak etti Bunlar arasında 1990’da Kayseride yapılan l Milletlerarası Azerbaycan Kurultayı, 1992’de Bursada yapılan Türkçenin Uluslararası Şiir Şöleni, 20-23 ekim 1994’te İzmirde yapılan 2 Türk Devletleri ve Türk Toplulukları Barış, Dostluk ve İşbirliği Kurultayı, 1994’te Ankarada yapılan 2 Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, 29 mart-1 nisan 2006’da Ceyhanda düzenlenen 1 Ceyhan Sempozyumu, 23-25 mayıs 2006’da Baküde düzenlenen Türkoloji Konferansı, 26 nisan 2007’de Bişkekte düzenlenen Kaşgarlı Mahmut ve Türk Dünyasının Dili, Edebiyatı, Kültürü ve Tarihi Konferansı bulunmaktadır


Bazı kurultaylara ve ülkelere çağrılmasına rağmen gidemedi (Mesela 1994’te Iraka, 2000’de Almanyadaki Dünya Azerbaycanlıları Kongresine)


1988’de Veten Cemiyeti tarafından Mirza Fetali Ahundzadenin 175 doğum yıldönümü törenlerine davet edildi 1990, 1993, 1994, 1995, 2006 yıllarında da Azerbaycanı ziyaret ettim 1988’de Güney Azerbaycana, 2006’da Yunanistana, 2007’de Kırgızistana seyahat etti


Kazandığı ödüller


Türkiye Milli Kültür Vakfı edebiyat teşvik ödülü (1984) ile Yıldız Teknik Üniversitesi Gençlik Kulübü 2006 fikir ödülü çalışmalarının karşılığında şahsına verildi


ESERLERİ


1978 yılında, daha üniversitede okurken çağdaş Azerbaycan edebiyatı üzerinde çalışmaya başladı Şimdiye dek telif, tertip ve tercüme olarak 30’a yakın kitabı neşredilmiştir Kitapları şunlardır:


I Telif ve tertip ettiği eserler


1 Çağdaş Azeri Şiiri Antolojisi, Burçak yayınları, İstanbul 1983, XXIII+257 s


İlk çalışmasıdır Eser Fethi Gedikliyle birlikte meydana getirilmiştir Bu kitap çağdaş Azerbaycan edebiyatı hakkında Türkiyede yapılan ilk çalışma olup büyük ilgiyle karşılanmıştır 1984’te Türkiye Milli Kültür Vakfı tarafından edebiyat teşvik mükâfatına layık görülmüştür


2 Dost Elinden Gelen Turna (Çağdaş Azerbaycan Hikâyeleri Antolojisi), Acar Reklam yayınları, XL+469 s


Cumhuriyet Türkiyesinde Azerbaycan hikâyeciliği sahasında yapılan ilk çalışma olduğu için bu da ilk eser gibi geniş alakayla karşılanmıştır


3 Azerbaycan’ın Sesi, Refik Zekâ Handan, Tanıtım yayınları, İstanbul 1989, 144 s


Şamil Güvenle birlikte hazırlanmıştır Azerbaycanlı şair Refik Zekâ Handan’ın seçilmiş şiirlerinden oluşan bir kitaptır


4 Şehriyar ve Bütün Türkçe Şiirleri, İstanbul 1990 (2 baskı 1991, 433 s; 3 baskı 1997, Ötüken neşriyattan, 492 s)


Üç yıl üzerinde çalıştığı ve bizzat İrana giderek araştırdığı Şehriyarın bütün şiirlerini, inceleme, 3500 kelimelik sözlük ve ayrıntılı bir kaynakçayla birlikte yayımladı Eser 1991 ağustosunda ikinci, 1997’de Ötüken neşriyattan üçüncü baskısını yaptı


II Aktarmaları (Azerbaycan Türkçesinden)


5 Karabağ Hanlığının Tarihi, Ahmet Bey Cavanşir Türkmenistan Türkleriyle Dayanışma Derneği yayınları, İstanbul 1993, 59 s


Bu eser Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Aralık 1990, 69 sayı, 77-114 sayfada da yayınlanmıştı 1993’te kitap halinde ikinci baskısı yapıldı Adından da anlaşılacağı gibi Karabağ hanlığının tarihiyle ilgilidir


6 Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi, Prof Ferhat Zeynalov, Cem yayınevi, İstanbul 1993, 416 s


Eser sahasında Türkiyede yayımlanan ilk kitaptır Büyük ilgi görmüş ve üniversitelerde ders kitabı olarak kabul edilmiştir


7 Sihirli Ağaç, Ali Samedoğlu, Çocuk Vakfı yayınları, İstanbul 1993, 78 s


Kitap Ali Samedoğlunun seçilmiş çocuk hikâyelerinden oluşmaktadır


8 Şuşa Dağlarını Duman Bürüdü, Elçin, Ötüken neşriyat, İstanbul 1994, 320 s 2 baskı 1997 (aynen)


Kitap ünlü Azerbaycanlı yazar Elçin’in seçilmiş hikâyelerinden oluşmaktadır


9 Beş Katlı Evin Altıncı Katı, Anar, Ötüken neşriyat, İstanbul 1995, 280 s, 2 baskı 1998 (aynen)


Bu kitap Azerbaycan Yazıcılar Birliği başkanı Anar’ın bir romanıdır


10 Kıyamet Günü, Yusuf Samedoğlu, Ötüken neşriyat, İstanbul 1995, 272 s


Bu eser Azerbaycanlı post-modernist romancı Yusuf Samedoğlu’nun meşhur bir romanıdır


11 Ölüm Hükmü, Elçin, Ötüken neşriyat, 1996, 506 s


Eser Elçin’in Sovyet devrini irdelediği panoramik bir romanıdır


12 Kaçak Kerem, Ferman Eyvazlı, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara 1998, 467 s


Kaçak Kerem isimli tarihî şahsiyetin hayatını anlatan bir romandır


13 Belli Başlı Dönemleri ve Zirve Şahsiyetleriyle Azerbaycan Edebiyatı, Yaşar Karayev, Ötüken neşriyat, İstanbul 1999, 405 s


Eserin 128-173, 263-285, 327-343 sayfaları arasındaki üç makale, Dr Yusuf Gedikli tarafından aktarılmıştır (Toplam 83 sayfa olmakla eserin hemen hemen dörtte biri)


14 Ömürden Sayfalar, Bahtiyar Vahabzade, Ötüken neşriyat, İstanbul 2000, 304 s (makaleler)


Azerbaycanlı şair ve yazar Bahtiyar Vahabzadenin çeşitli makalelerini içermektedir


15 Sarı Gelin, Elçin, 1 b, Ötüken neşriyat, İstanbul 2003, 248 s


Elçin’in seçilmiş hikâyelerinden bir kısmını ihtiva etmektedir


16 Alban Tarihi, Kalankatlı Moses, Rusça ve İngilizceden Azerbaycan Türkçesine çeviren Prof Ziya Bünyadov, Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktaran Dr Yusuf Gedikli // Alban Salnamesi, Mhitar Koş, İngilizceden Azerbaycan Türkçesine çeviren Prof Ziya Bünyadov, Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktaran Dr Yusuf Gedikli, 1 b, Selenge y, İstanbul 2006, 383 s


Bugünkü Güney Kafkasya topraklarında yaşayan Alban halkı ve devletinin tarihinden, Hazarlar, Kafkasya Hunları, Eftalit Türklerinden bahseden bir eserdir Alban Salnamesi ise Güney Kafkasyadan ve Selçuklu tarihinden bahsetmektedir


III Arap alfabesinden aktarıp şerh ettiği eserler


17 Çin Türkistan Hatıraları-Şanghay Hatıraları, Ahmet Kemal İlkul, 1 Baskı, Ötüken neşriyat, 1997 (2 baskı 1999, aynen), 448 s


Talat Paşa tarafından Kaşgara öğretmen olarak gönderilen Ahmet Kemal İlkulun hatıra ve seyahat izlenimlerini anlatan bir eserdir


18 Asyada Beş Türk, Adil Hikmet Bey, 1 baskı, Ötüken neşriyat, 1998 (2 baskı 1999), 575 s


Enver Paşa tarafından Rusya ve Çine gönderilen beş Türkten biri olan Adil Hikmet Beyin hatıralarını içeren bu eser, 1928’de Cumhuriyet gazetesinde eski harflerle yayımlanmıştı Oradan bugünkü alfabeye aktarılmış ve ilk defa kitap halinde basılmıştır


19 Pontus Meselesi (anonimdir), Şerheden Dr Yusuf Gedikli, 1 baskı Bilge Karınca yayınları, nisan 2002, 534 s)


Matbuat ve İstihbarat Umum müdürlüğü tarafından bir heyete hazırlatılan kitap, Orta Karadeniz (Samsun, Amasya, Tokat, Sıvas kuzeyi) bölgesinde aslen Türk olan ortodoksların 1918-22 arasındaki isyanlarını anlatır Son senelerde canlandırılmaya başlanan Pontus meselesi için ibretamiz bilgi ve belgeler ihtiva eder Esere geniş bir giriş yazılmış ve ortodoks Rum tanınan insanların mühim bir kısmının Türk olduğu isbatlanmıştır


20 Bekirağa Bölüğünden Türkistana, Bartınlı Muhiddin Bey, Ufuk Ötesi yayınları, İstanbul 2004, 212 s (26 belge, 22 resim, 1 harita)


Enver Paşanın yaveri Muhiddin Beyin, Enver Paşanın Türkistandaki harekâtını birinci elden aydınlatan hatıra-seyahat-tarih türündeki eseridir


21 Doğu Avrupada Türklük, Laszlo Rásonyi, hazırlayan Dr Yusuf Gedikli, 1 b, Selenge yayınları, İstanbul 2006, 539 s


IV Telif eserleri


22 Kıbrıs Meselesi : Nasıl Bir Çözüm?, Hamle yayınları, İstanbul 2002, 128 s


1997’de yazılmıştır Kıbrıs meselesi hakkında en uygun çözümün bağımsızlık olduğunu savunmakta ve Türkiyede Kıbrıs hakkındaki tek çözüm teklifini içermektedir


23 Kıbrısta En Uygun Çözüm Nedir?, Ufuk Ötesi yayınları, İstanbul 2003, 166 s, 2 b yine 2003


Bir üstteki kitabın yeni versiyonudur Kıbrıs meselesi hakkında en uygun çözümün bağımsızlık olduğunu isbatlamaktadır


24 “Bulgar Türkçesinden Anadoluya kazınan üç kelime: Cağ, kugar, harani”, Türk Dünyası Araştırmaları, mart-nisan 2004, 149 sayı, 67-90 s


Adı geçen kelimelerin Türkçe olduğunu ve etimolojisini vermektedir


25 “Kuman adının kökeni ve anlamı”, Dr Yusuf Gedikli, Türk Dünyası Araştırmaları, Kasım-Aralık 2004, 153 sayı, 149-180 s (Azerbaycanda Folklor ve Etnografiya dergisinin 2004 tarihli 3 sayısının 44-67 sayfaları arasında “Kuman-Kıpçaklar kimdir” başlığıyla yayımlandı)


Kuman kavim adı hakkında 250 benedenr beri süregelen tartışmaları sonuçlandıran bir makaledir


26 Enver Paşa: Nutukları, Makaleleri, Bazı Beyanname ve Mektupları, Dr Yusuf Gedikli, Ufuk Ötesi yayınları, İstanbul 2005, 255 s (2 b 2006, aynen)


Enver Paşayı birinci elden tanıtan ve büyük ilgi gören bir eserdir


27 Ting-ling, Tiele, Teleüt, Töles, Telengit, Telenggit, Kil, Kiş, Kemek, Heftalit, Talış, As, Az, Aors, Wu-sun (Usun), Ti ve sair Türk kavimlerinin etimolojileri yahut kürk hayvanlarının adlarıyla anılan Türk etnonimleri, Türk Dünyası Araştırmaları, Temmuz-Ağustos 2006, 163 sayı, 27-60 s


Gedikli türkolojide çığır açan bu eseri hakkında şöyle der: “Bu makale ve Kıbrısla ilgili eserim en büyük iki eserimdir”


28 “Hun Türkçesi üzerine araştırma ve incelemeler 1 : Balamir kelimesinin menşeyi ve manası”, Türk Dünyası Araştırmaları, Kasım-Aralık 2006, 165 sayı, 201-209 s


Avrupa Hunlarının bilinen ilk hükümdarı Balamir kişi adının etimolojisini açıklamakatdır


29 “Hun Türkçesi üzerine araştırma ve incelemeler 2 : Karaton şahıs isminin menşeyi ve manası”, Türk Dünyası Araştırmaları, Ocak-Şubat 2007, 166 sayı, 195-202 s


Avrupa Hunlarının Karaton kişi adının etimolojisini vermektedir


IV Kiril alfabesiyle (Azerbaycan Türkçesinde)


28 Şehriyarın Hayatı ve Sanatı (Türkçe Divanı Esasında), basılmış tez özeti (avtoreferatı), Bakü 1995, 24 s Azerbaycan İlimler Akademisi Nizami adına edebiyat enstitüsü, Rusça ve İngilizce özetli


Şehriyarın hayatı, sanatı, şiirleri hakkında yaptığı tezinin Azerbaycan Türkçesindeki özetidir Kiril alfabesiyle neşredilmiştir


Makaleleri


Ayrıca 200’den fazla makale yazdı Bu makalelerin yarısı Azerbaycan ve Azerbaycan edebiyatı hakkındadır


Makaleleri Töre, Türk Edebiyatı, Tanıtım, Türk Yurdu, Türk Dünyası Araştırmaları, Azerbaycan Türkleri, Türk Kültürü, Türk 2000 Postası, Türk Diplomatik, Erciyes, Yedi İklim, Yeni Forum, Çerçeve dergileriyle Hazar, Tercüman, Ortadoğu, Yeni Düşünce, Yeni Şafak, Ufuk Ötesi gazetelerinde yer almıştır


Bazı makaleleri Rusça ve Azerbaycan Türkçesine çevrilmiştir


Çalışmalarının önemi


Şu ana değin yaptığı çalışmaları dört ana başlık altında toplamak mümkündür:

1 Azerbaycan edebiyatıyla ilgili ilk şiir (1983), ilk hikâye (1987) antolojisini yayımlamak Bu sahada Türkiyede 16 kitabı neşredilmiştir Dolayısıyla Azerbaycan edebiyatını ilk olarak ve geniş mikyasta tanıtmıştır

2 Yine bir ilk olarak yakın tarihle alakalı yazdığı eserlerde objektif davranmıştır

3 Ufuk Ötesi genel yayın yönetmeni olduğu 2002 senesinden beri bir çok yeni kavram ve düşünceyi ilk olarak ülke kamu oyuna duyurdu Mesela alim aydın-arif aydın, laik dış politika, laik dış ticaret politikası, insan kirlenmesi, aktif ve sorumlu vatandaşlık, yerli humanizma, batılı değil batıcı olma, vasal devlet, elitler diktatörlüğü, Türkiyenin bağımsızlığını 1952’de kaybettiği, Avrupa Birliği politikasının hükümet değil devlet politikası olduğu ve bu politikanın 1959’dan beri süregeldiği, Türkiyenin bugünkü dertlerinin 1938-1965 arasında uygulanan kültür politikası olduğu, Menderes, devlet, lider ve sair tabularını yıkmak gibi yeni ve ilk olan kavram ve fikirler vardır

4 Etimoloji (kelimelerin kökeni) sahasında yaptığı çalışmalar neticesinde MÖ 209, yani bundan 2215 sene önce Çin kaynaklarında bulunan Türkçe kelimelerin Çince tıranskıripsiyonlarını çözdü Böylece Türkolojinin 250 seneden (1756’dan yani Dögini’nin ilk Türk tarihini yazdığı yıldan) beri süregelen Türkoloji sorunsallarını çözme başarısını gösterdi Bunların arasında Ting-ling, Tiele, Teleüt, Töles, Telengit, Telenggit, Kil, Kiş, Kemek, Heftalit, Töles, Talış, As, Az, Aors, Wu-sun ~ Usun, Ti, Nizak, Kuman, Balamir, Karaton, Kırgız ve sair bir çok Türk kavim ve şahıs isimlerinin asıllarını ve manalarını halletmek mevcuttur Bunların her biri Türkolojide birer devrim niteliğindedir


Kıbrısta En Uygun Çözüm Nedir? (ilkin 1997’de Kurultay gazetesinde neşredildi, 2002, 2003, 2004) ismiyle yazdığı kitapla Kıbrıstaki gerçekleri su üstüne serdi ve devlet dahil hiç bir Türkün bir tane bile çözüm üretemediği bu sahada tek gerçekçi çözümü ortaya koydu


Çincedeki bazı Hunca tıranskıripsiyonları çözmesi ve Kıbrıs meselesi hakkında Türkiyede ortaya konulan tek çözüm teklifini içeren kitabı, en büyük ve en mühim iki eseridir