Hevêrkanlı haco ağa

HEVÊRKANLI HACO AĞA

Heverkan aşiret konfederasyonu şefi Haco Ağa’nın yaşamı ve faaliyetleri, Suriye’deki Kürt örgütlenmesinin sürekliliğini belirli bir ölçüde sağlamıştır Faaliyetlerinin ilk yıllarında, bir Kürt milliyetçisi olarak Hoybun’la olan ilişkileri, daha sonra Hawar tarafından yürütülen Kürt kültürel uyanışına katılması ve 1930’ların ortalarında Cezire bölgesel hareketinde önemli bir rol oynaması bunun açık bir göstergesidir Haco, Kürt ulusal hareketinin yükselmesinin birçok çelişkisini de bünyesinde barındırıyordu Haco bir yandan, bir milliyetçi propagandacı olarak Kürt aşiret toplumuna aşirete bağlılıktan ziyade ulusal bağlılığı geliştirmeyi amaçlayan imgeler ve fikirler yoluyla Kürtçü dayanışmayı anlattı Öte yandan, daha özel ve yerel hedefler güderek kendi kişisel çıkarlarını korumayı başardı

Haco Ağa, Müslüman, Yezidi ve Hıristiyanların bulunduğu büyük Heverkan Kürt aşiret konfederasyonunun dünyevi bir lideriydi Heverkanlar, I Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’ye dahil edilen, Mardin ve Cezire b ‘Umar (Cizre) arasındaki dağlık bölgede, Tur Abdin’de (Araplar Cebel Tur olarak bilirler) yaşıyorlardı Haco Ağa, Türk hükümetine karşı kısa süren bir aşiret koalisyonuna önderlik etme girişiminden sonra, aşiretinden 400 aile ile birlikte 1926’da Suriye’ye göç etti[50] 1926’nın sonlarından itibaren, Fransa’nın kuzeydoğu Suriye’deki askeri varlığının aşiret desteğinin ana unsuru haline geldi Kendi aşiret birliklerini Fransız ordusunun hizmetine sunmasının yanı sıra çok sayıda yerel aşireti, özellikle Arap Tay aşiretinin birçok kesimini ve Miran Kürt aşiret konfederasyonunu Fransızların amaçları doğrultusunda bir araya getirdi 1927’de, Türk sınırına yakın bir köy olan ve Fransızların bölgedeki askeri yayılmasının ana merkezlerinden biri haline gelen Qubur el-bid’de daimi ikamet hakkı elde etti[51] Fransız yönetiminin Cezire’de artan etkisi ile Heverkanlı aşiret şefine Suriye vatandaşlığı verildi ve Haco Ağa ekilebilir topraklar elde etti 1931’de, Qubur el-bid bölgesinde 14 köye ulaşmış olan arazilerini yönettiği Haseka’da daimi ikamet izni aldı

Haco’nun aşiret mensuplarının büyük bir çoğunluğu yerleşik tarıma geçmiş olmakla birlikte, Heverkan lideri, maiyetindeki çok sayıda aile üyesinden oluşan 200 kişilik silahlı savaşçısıyla güçlü bir askeri şef olmayı sürdürdü Bu konudaki bilgiler, Haco’nun 1936’ya kadar yarı-feodal bir toprak ağası olarak güçlü bir konumunun olduğunu ve bunun, Heverkan aşiretinin iktidar yapısını büyük oranda etkilemeye başladığını gösteriyor Haco, aşiretinin Hıristiyan kesiminin yaşadığı Qubur el-bid yakınlarındaki köyleri kendi adına kaydettirdi Hıristiyan muhtarları görevden aldı ve yerel yönetimin kilit konumlarına kendi aile üyelerini yerleştirdi Doğal olarak Haco’nun zengin ve güçlü bir toprak sahibi olarak yükselen pozisyonu, aşiret yetkilerinin giderek daha fazla onun ellerinde toplanması anlamına geliyordu[52]

Haco Ağa, milliyetçi çevrelere katılmasına karşın eski aşiret düzeninin bir temsilcisi olmayı sürdürdü Aşiret, onun siyasi ve ekonomik gücünün temeli ve sonuç olarak onun toplumsal prestijinin merkezi olarak kalmaya devam etti Kürt milliyetçisi olarak sürdürdüğü faaliyetler, Cezire Kürt aşiretleri arasındaki ününü büyük ölçüde artırdı 1930’ların ortalarında bölgede çok sayıda Kürt kulübü kurdu ve Haseka’daki evinin önüne Kürt bayrağı astı Haco’nun milliyetçi çevreler ile aşiretler arasında dikkate değer yükselişi, lehinde gelişen birçok olayla açıklanabilir Her şeyden önce, dinsel bağlılıkları “ilkel” toplumsal düzenin bir mirası olarak gören ve bu nedenle Kürtlerin ulusal emellerine uygun bulmayan yeni milliyetçi çizgide, Haco Ağa’nın dini bir lider olmaması onu daha kabul edilebilir kılıyordu İkincisi, Haco Suriye’ye yerleştiğinde, Cezire’nin siyasi ve sosyo-ekonomik yapısı ile onun sahip olduğu nitelikler örtüşüyordu; bu dönemde Fransızlar, bölge temelli güçlü bir iktidara sahip olmayan aşiretlerin desteğine ihtiyaç duymaktaydı Üçüncüsü, Haco, hem Fransızlar tarafından dağıtımı yapılan arazilerden hem de birçok Kürt aşiret topluluğunun yerleşik hayata geçmesinden yarar sağlayacak bir pozisyona sahipti