Harezmi ( 770 - 840 )Türk Bilginleri

Tam adı Muhammed Bin Musa el - Harezmi olan büyük bilim adamı, Horasan’da (Özbekistan’ın Karizmi kentinde) doğmuştur Hayatının büyük bir bölümü Bağdat’da (Beytü’l Hikme’de) matematik, astronomi ve coğrafya konularında çalışarak geçmiştirCebirin kurucusu olan Harezmi’nin iki önemli matematik kitabı vardır; "Cebir" ve "Hint Hesabı"Harezm'de temel eğitimimini alan Harezmi gençlinin ilk yıllarında Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir

İlmi konulara doyumsuz denilebilecek seviyedeki bir aşkla bağlı olan Harezmi ilmi konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat'a gelir ve yerleşir Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan abbasi halifesi Mem'un Harezmideki ilm kabliyetten haberdar olunca onu kendisi tarafından Eski Mısır, Mezopotamya, Grek ve Eski hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesinin idaresinde görevlendirilir Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt'ül Hikme 'de görevlendirilir Böylece Harezmi Bağdat'ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşur Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar

Bağdat bilim atmosferi içerisinde kısa zamanda üne kavuşan Harezmi Şam'da bulunan Kasiyun Rasathanesin'de çalışan bilim heyetinde ve yerkürenin bir derecelik meridyen yayı uzunluğunu ölçmek için Sincar Ovasına giden bilim heyetinde bulunduğu gibi Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistana giden bilim heyetine başkanlık da etmiştir

Harezmi 'nin latinceye çevrilen eserlerinden olan El-Kitab 'ul Muhtasar fi 'l Hesab 'il cebri ve 'l Mukabele adlı eserinde ikinci dereceden bir bilinmeyenli ve iki bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözümlerini inceler

El Harizmi matematiğin yanısıra astronomi ve coğrafya ilimlerinde de eserler vermiştir Astronomik cetvellerle ilgili kitaplar yazmış ve bu eserler 12 yy da Latince' ye çevrilmiştir Bunu yanısıra Ptolemy'nin coğrafya kitabını düzeltmelerle yeniden yazmış, 70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak 830 yılında bir dünya haritası çizmiştir Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer almıştır Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır

Cebire Yaptığı Katkılar Lütfi Göker’in 'Matematik Tarihi ve Türk İslam Matematikçilerinin Yeri' adlı eserinde de denildiği gibi Harezmi cebiri müstakil bir bilim dalı haline getiren bilgindir Yalnız cebiri müstakil bir bilim dalı haline getirmekle kalmamış, zamanın en kapsamlı ve en sistemli cebir kitabını yazarak da kendinden sonraki nesillere cebiri öğreten referans kaynağı olma vasfı kazanmıştır Harezmi’nin cebirle ilgili konuları kapsayan kitabı onun aynı zamanda latinceye çevrilen 3 önemli eserinden biri,belkide en önemlisi olan 'El-Kitabü’l Muhtasar fi Hesabi’l Cebr ve’l Mukabele' dir Bu eserde Harezmi yeni teoremler ve problemlere sunduğu yeni çözüm yöntemleri ile Avrupa matematiğine de ışık tutmuştur(Her ne kadar eser 300 yıl sonra Latinceye çevrilmiş ve Avrupa; cebiri ,doğudan 300 yıl geride takip edebilmişse de)

Cebr ve’l Mukabele’nin İçeriği

Eser bir önsöz beş asıl ve bir ek bölümden oluşmaktadır

Birinci bölüm altı ayrı tiptekibirinci ve ikinci derece denklemin geometrik çözümünü ve ikinci derece tam olmayan üç farklı tipteki denklemin özgün
çözümünü içermektedir İkinci bölümde Harezmi ikinci derece 3 denklem tipinin çözümünü sunmuştur Harezmi burada bilinmeyen için şey (bugünkü x), a ve b katsayıları için dirhem ve x ile katsayı çarpımları için kaab sözcüğünü kullanmıştırHarezmi günümüz matematiğinde 'bir bilinmeyenli ikinci dereceden denklem'i bulan matematikçidirDenklemin çözümünü çizim yöntemi ile yani geometrik yolla ilk kez o açıklamıştırDolayısı ile bugün kullandığımız ve Avrupa menşeili zannettiğimiz formül; batıdan 700 yıl önce Harezmi ‘nin cebirindeki müstesna yerini çoktan almıştı

Üçüncü bölümde özdeşlikler ve çarpanlara ayırma konusu ile ilgili örneklere yer vermiş yani iki terimli bir çarpım sonucunun nasıl bulunacağını ifade etmiştir

Dördüncü bölümde bugünkü ifade ediliş biçimi ile köklü ifadelerle ilgili örnekler vermiş, beşinci bölümü ise cebirle ilgili aşağıdakine benzer problemlere ayırmıştır

10 sayısını öyle iki kısma ayırınız ki bunların kareleri toplamı 58 sayısına eşit olsun
10 sayısını öyle iki kısma ayırınız ki bunların kareleri farkı 40 a eşit olsun

Analitik Geometriyi Tesis Edişi

Avrupa bilim dünyasının tartışmasız kabul ettiği bir olgudur; analitik geometriyi Descartes’in kurduğu kabulü Derler ki analitik gometri Descartes’in 'La Geometri' adlı eseri ile başlar Oysa bir gerçek apaçık ortada durmaktadır Descartes’ten tam 830 yılönce bir Türk bilgininin yazdığı bir eserde ikinci derece tam olmayan denklemlerin çözümü verilmiştirBu denklemlerin çözümü için sunulan iki çözüm yönteminden biri;kare ve dikdörtgen yöntemi olarak adlandırılan geometrik çözüm yöntemidir ki, bu matematik tarihinde bir ilktir Yani ilk kez cebire matematik girmiş, dolayısı ile ilk kez cebirsel (analitik) geometriye dair bir örnek matematiğin hizmetine sunulmuşturBuradan da şu sonuç çıkıyor ki analitik geometriyi Descartes değil Harezmi kurmuştur

Sıfır Sayısını İlk Kez Kullanması

Paramızda , sınav notlarımızda ya da bilgisayarımızın kodlarında (Biliyoruz ki bilgisayarlar ikilik sistemi kullanır Yani sadece 1 ve 0 O yüzden sıfır olmasa bugün bilgisayar denilen bir nesne yi kullanamız imkansız yakın bir güçlükte olurdu) sıkça rastladığım sıfır sayısını kime borçluyuz dersiniz?Bu da bir batılının müthiş buluşlarından(!) biri mi yoksa? Cevabınız evetse Yanıldınız Şu sözcükler bir kulak verin:

Sekiz diğer sekizden çıkınca geriye bir şey kalmaz
Boş kalmaması için bir dairecik koy!

İşte böyle diyor Harezmi; hint hesabını anlatan ve latinceye tercümesi yapılan ikinci yapıtında Yani 'Kitab al-Muhtasar fil Hisap al Hind 'deBu eserin matematik tarihindeki iki önemli rolü daha bulunmaktadır Bunlardan ilki Avrupalıların toplama ve çıkarmaya ait örnekleri ilk kez bu eserde bulması, diğeri ise rakamların birler basmağından başlanarak sağdan sola yazıldığını ilk kez bu eserle öğrenmeleri

Harezmi’nin hint hesabı ve bunlarla yapılabilecek işlemleri tanıtmak üzere yazdığı kitabının Salem manastırında bulunan ve 13 yüzyıl başından kaynaklanan İtalyanca bir çevirisinde,metni çoğaltmakla yükümlü yazıcı kendi görüşlerini de eklemeden duramamış:

"Tüm sayılar bir'den çıkmıştır, bir ise sıfır'dan Sıfır’da büyük bir mabedin saklı olduğunu bilmek gerek: O (Tanrı),ne başlangıcı ne de sonu olan sıfır'da simgelenir ve tıpkı sıfır gibine çoğalır, ne de azalır; ne O'na akan, ne de O'ndan kopan bir ırmak vardır Ve sıfır‘ın tüm sayıları on katı çoğaltması gibi, O da, yalnızca on kat değil, binlerce kat çoğaltır, hatta doğrusu, O her şeyi hiçlikten yaratır, esirger ve yönlendirir"

Şunu belirtmek de fayda var ki sıfırın varlığını ilk kez Hintliler hissetmiş ve rakamları yazarken sıfır yerine boşluk kullanmışlardırBu ise hiç de pratik değildir Ancak ona bir sembol veren ve kimlik kazandıran ve eserinde

‘ 9 rakam ve bu yeni sembol ile tüm işlemleri yapmak mümkündür’

diyen Harezmi sıfırın gerçek kaşifidirYani sıfırı diğer rakamlara ekleyerek onluk sistemi tamamlayan adamdır o Böylece hintlilerin sunya dediği sıfır, İslam bilim dünyasında içi boş anlamına gelen es-sıfır ile gerçek kimliğine kavuşmuş ve Avrupaya olan yolculuğuna başlamıştır Almanlar ona ziffer, Fransızlar chiffre adını vermişlerdirYalnız sıfırın Fransızca isminde çok ilginç bir husus vardır Chiffre aynı zamanda şifre anlamına da gelmektedir Acaba sıfırdaki muhteşem gücü hisseden Fransızlar onda gizleniş olan şifrenin ne olduğunu düşünüyorlar dersiniz

Eserleri

Harezmi’nin tercümeleri yapılan eserlerinden ilki Ceb’r ve’l Mukabele dirEserin ilk tercümesi 1145 yılında, bir başka Latince tercümesi 1183’te, Almanca tercümesi 1461, İngilizce tercümesi 1831 ve 1841 yıllarında Londra’da ve 1915 yılında New York’da yayınlanmıştır Bu eser Avrupa da yayınlanan ilk cebir kitabıdırdolayısıyla 1145 Avrupa da cebirin doğuş tarihidir Harezminin ikinci önemli eseri ise Hintlilerin yaptığı işlemler ve uygulamaları inceleyip geliştirdiği eseri olan Kitab al Muhtasar fi’l Hisab al-Hind dir830 yılında yazılan
ve şu anda Viyana Saray Kütüphanesinde bulunan bu eserin ilk tercümesi 1143 te yapılmıştırDiğer bir kopyası ise Salem Manastırında bulunan ve bugün Heidelberg de saklanan kopyasıdırHarezmi’nin bunun dışında latinceye
çevrilen bir eseri daha bulunmaktadır

Avrupa da Harezmi

Al-Kourism derler, Harezmi’ye Avrupada Algoritmanın kurucusudur o Algoritmaya isim veren (algoritma sözcüğü el-Harezmi’nin Avrupadaki yazılışı olan al-Kourism den türemiştir) Harezmi eserlerinin latinceye tercüme edilmeye başladığı 1145 ten beri büyük bir ilgi ile izlenmektedir, Avrupa da Denilebilir ki o, gerek eserlerinde ilk kez sunduğu cebirsel işlem , teorem ve ispatlarla gerekse kendinden önce bilinenleri derleyip geliştirerek matematiğin istifadesine sunmak üzere eserlerinde bir araya getirişi ile Avrupanın matematiği açılan kapısı olmuştur Hatta bazı Avrupalı tarihçiler Avrupa da rönesansın öncülerinin iddia edildiği gibi Grek uygarlığı değil, Harezmi ve onu takip eden bilginlerin vasıtasıyla (Ömer Hayyam ,Ebu’l Vefa ,Gıyasüddin Cemşid gibi) doğudan öğrenilen ve uygulanan yenilikler olduğunu ifade edebilme cesaretini göstermişlerdirVelhasıl ışık doğudan yükselmiştir Bugün her ne kadar batının semasını aydınlatsa da

Son olarak şunu belirtmek de fayda var ki Avrupa hak ettiği değeri olmasa da bizden daha çok değer vermiştir Harezmi’ye Kendi değerlerini red etmeye hatta yok etmeye fazlaca meraklı bir toplum olduğumuzdan yadırgamamak lazım bunu Çünkü ne acıdır ki araştırma yaptığım pek çok kaynakta Harezmi’den Arap bilgini diye bahsedilmektedir Ve yine acı olan bir durum daha var ki o da bu hatanın genelde Türk yazarlar ve araştırmacılar tarafından yapılması Oysa ki Harezmi arap değil, Türktür Asıl adı Muhammed bin Musa el-Harezmi olan ve dünyanın gördüğü en büyük matematik, astronomi ve coğrafya bilgini olan bir Harzem Türküdür

MUHAMMED İBN MUSA EL-HARİZMİ
(İS 840'ta Öldü)

Ebu Abdullah Muhammed İbn Musa el-Harizmi, Aral denizinin güneyindeki Harezm (Hive)'de doğmuştur Ailesinin Bağdat'ın güneyinde bir yere göç ettikleri gerçeği dışında, yaşamının ilk devreleri hakkında çok az şey bilinmektedir Doğumu ve ölümünün kesin tarihleri de bilinmemektedir, fakat 813-833 arasında el-Memun hakimiyeti altında geliştiği ve büyük olasılıkla MS 840 civarında öldüğü belirlenmiştir

Harizmi bir matematikçi, astronom ve coğrafyacıdır Belki de o yaşamış olan en büyük matematikçilerden biridir, çünkü, gerçekten matematiğin birkaç dalının ve temel kavramlarının kurucusudur Philip Hitti'nin deyişiyle, o, matematiksel düşünceyi herhangi bir diğer ortaçağ yazarından çok daha geniş ölçüde etkilemiştir Cebir üzerine eseri, konuyu sadece sistematik bir şekilde başlatmasıyla değil, aynı zamanda onun cebirin babası olarak saptayan lineer (doğrusal) ve iki bilinmeyenli denklemlerin analitik çözümünü verme derecesinde geliştirmesi dolayısıyla da göze çarpmaktadır Bilinen adıyla 'algebra' kelimesi ünlü kitabı El-Cebir ve'l-Mukabele'den türetilmiştir Onun aritmetik bilgisi Yunan ve Hint bilgisinin bir sentezini yapmakta ve de onun matematiğe ve bilime kendi esaslı katkılarını içermektedir Sıfırın kullanımını açıklamasıyla, Araplar tarafından esas önemde olan rakamlar geliştirilmiştir

Benzer şekilde, ondalık sistemi geliştirdi, böylece de tüm sayılar sistemini onun adıyla anılan 'logaritma' ya da 'algoritma'yı geliştirdi Hint Numaralama Sistemini (bugün genellikle Arap rakamları olarak bilinir) tanıtmasına ilaveten, kesirlerle işlemler dahil, bir çok aritmetik yöntemi uzun uzadıya geliştirmiştir Numaralama (rakamlar) sisteminin Araplara ve sonra da Avrupa'ya onun Avrupa dillerine yapılan tercümeleri aracılığı ile ilk defa tanıtılması onun eserleri aracılığıyladır Tanjant fonksiyonlarına dış değerlerinin büyük olasılıkla Maslama tarafından bulunduğu trigonometrik tabloları ayrıntılı olarak geliştirmiştir Aynı zamanda, tuhaf bölümlerin geometrik sunumunu da mükemmelleştirmiş ve pratik olarak onu farklılaşma kavramına götüren iki hatanın hesabını geliştirmiştir

Aynı zamanda, Memun el-Reşid'in talimatıyla, dünyanın hacmini ve çevresini ölçmeyi amaçlayan derece ölçümlerine de iştirak ettiği aktarılmaktadır Onun tarafından astronomik tabloların geliştirilmesi, üzerine bir de kitap yazdığı astronomi bilimine önemli bir katkıdır Harizmi'nin coğrafyaya katkısı da dikkate değerdir Coğrafyada sadece Batlamyos'un görüşlerini tetkik etmemiş, aynı zamanda, onun dünya haritasında olduğu gibi onları ayrıntılı olarak düzeltmiştir Onun diğer katkıları saatler, güneş saatleri ve usturlaplar ile ilgili özgün eserlerini içermektedir

Kitaplarının birkaçı 12'nci yüzyıl başlarında Latince'ye tercüme edilmiştir Aslında, aritmetik üzerine kitabı, Kitabü'l-Cem'e vel-Ta freek bil Hisab'ül-Hindi'nin Arapçası kaybolmuştur, fakat Latince bir tercümesi günümüze ulaşmıştır Cebir üzerine kitabı, El-Makala fi Hisab'ül-Cebir ve'l-Mukabele de 12'nci yüzyılda Latince'ye tercüme edilmiştir, ve Batı'ya "o zamana dek bilinmeyen" bu yeni bilimi tanıtan bu tercüme olmuştur Onun astronomi ile ilgili tabloları da Avrupa dillerine ve daha sonra da Çince'ye çevrilmiştir Kitabü's-Sureti'l-Arz başlıklı atlası da haritalarıyla birlikte tercüme edilmiştir Buna ilaveten, Yahudi takvimi üzerine, İstihrac Tarih'ül-Yahud isimli bir kitap ve usturlap üzerine iki kitap yazmıştır Aynı zamanda Kitabü'l-Tarih'i ve güneş saatleri üzerine olan kitabı Kitabü'r-Ruhame'i de yazmıştır, fakat bunların her ikisi de kaybolmuştur

Harizmi'nin genel olarak bilimin gelişimine özellikle de matematiğe, astronomiye ve coğrafyaya etkisi tarihte iyi bir yere yerleşmiştir Kitaplarının bir çoğu kolaylıkla çok sayıda diğer dillere tercüme edilmiştir, ve aslında, 16'ncı yüzyıla kadar üniversite ders kitaplarını teşkil etmiştir Onun yaklaşımı sistematik ve mantığa dayalı idi ve sadece çeşitli bilim dalları ve özellikle matematik üzerinde o zaman hüküm süren bilgileri bir araya getirmemiş, aynı zamanda bunları kendi özgün katkıları ile de zenginleştirmiştir O zamandan beri yüzyıllar boyunca üstün bir şöhrete sahip olduğundan şüphe yoktur

Ebu Abdullah Muhammed bin El-Harezmi 780 yılında Özbekistan'ın Karizmi kentinde dünyaya gelmiştirHorasan bölgesinde bulunan Harezm'de temel eğitimini alan Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir İlmî konulara doyumsuz denilebilecek seviyedeki bir aşkla bağlı olan Harezmi ilmi konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat'a gelir ve yerleşir Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem'un Harezmi'deki ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu kendisi tarafından Eski Mısır, Mezopotamya, Yunan ve Eski Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi'nin idaresinde görevlendirilir Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt'ül Hikmet'de görevlendirilir Böylece Harezmi, Bağdat'ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşur Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar


Bağdat bilim atmosferi içerisinde kısa zamanda üne kavuşan Harezmi, Şam'da bulunan Kasiyun Rasathanesi'nde çalışan bilim heyetinde ve yerkürenin bir derecelik meridyen yayı uzunluğunu ölçmek için Sincar Ovasına giden bilim heyetinde bulunduğu gibi Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistan'a giden bilim heyetine başkanlık da etmiştirEbu Abdullah Muhammed bin El-Harezmi 850 yılında bağdat da vefat etmiştir


Cebir sözcüğü de Harezmi'nin "El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden gelmektedir Bu eser aynı zamanda doğu ve batının ilk müstakil cebir kitabı olma özelliğini taşımaktadır


Matematik alanındaki çalışmaları [cebir]in temelini oluşturmuştur Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin kullanıldığını saptamıştır Harezmî'nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince'ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır, 12 yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı kitabı, matematik tarihinde, birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) "cebirin babası" olarak da bilinir İngilizce'deki "algebra" ve bunun Türkçe'deki karşılığı olan "cebir" sözcüğü, Harezmî'nin kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan "el-cebr"den gelmektedir Algoritma (İng "algorithm") sözcüğü de Harezmî'nin Latince karşılığı olan "Algoritmi"den türemiştir ve yine İspanyolca'daki basamak anlamına gelen "guarismo" kelimesi Harezmî'den gelmiştir Ayrıca Harezmi dünyanın gelmiş geçmiş en büyük matematikçilerinin başında gelir
Coğrafya alanında da tanınmış biridir ve coğrafya alanında birçok araştırmalar yapmıştır




Matematik ile alakalı eserleri

• El- Kitab'ul Muhtasar fi'l Hesab'il Cebri ve'l Mukabele
• Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind
• El-Mesahat

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin (bkz onluk sistem) kullanıldığını saptamıştır Harezmî'nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince'ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12 yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur
Astronomi ile alakalı eserleri

• Ziyc'ul Harezmi
• Kitab al-Amal bi'l Usturlab
• Kitab'ul Ruhname

Coğrafya ile alakalı eserleri

• Kitab surat al-arz

Tarih ile alakalı eserleri

• Kitab'ul Tarih

Harezmi, Ebu Abdullah bin Musa el Harezmi (Arapça: أبو عبد الله محمد بن موسى الخوارزمي ) Horasan’da doğup Bağdat’ta yaşamış olan ünlü matematik, astronomi ve coğrafya bilginidir Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin kullanıldığını saptamıştır



Harezmî’nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince’ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12 yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı kitabı, matematik tarihinde birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) “cebirin babası” olarak da bilinir İngilizce’deki “algebra” ve bunun Türkçe’deki karşılığı olan “cebir” sözcüğü, Harezmî’nin kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan “el-cebr”den gelmektedir
Algoritma (İng “algorithm”) sözcüğü de Harezmî’nin Latince karşılığı olan “Algoritmi”den türemiştir ve yine İspanyolca’daki basamak anlamına gelen “guarismo” kelimesi Harezmî’den gelmektedir Harezmî, İngilizce’de “al-Khwarizmi”, Farsça’da خوارزمی diye anılır

Hayatı

Horasan bölgesinde bulunan Harezm Harezm’de temel eğitimimini alan Harezmi, gençlinin ilk yıllarında Bağdat’taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir İlmi konulara doyumsuz denilebilecek seviyedeki bir aşkla bağlı olan Harezmi ilmi konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat’a gelir ve yerleşir Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem’un Harezmi’deki ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu kendisi tarafından Eski Mısır, Mezopotamya, Grek ve Eski Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi’nin idaresinde görevlendirilir

Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt’ül Hikme’de görevlendirilir Böylece Harezmi, Bağdat’ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşur Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar

Bağdat bilim atmosferi içerisinde kısa zamanda üne kavuşan Harezmi, Şam’da bulunan Kasiyun Rasathanesi’nde çalışan bilim heyetinde ve yerkürenin bir derecelik meridyen yayı uzunluğunu ölçmek için Sincar Ovasına giden bilim heyetinde bulunduğu gibi Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistan’a giden bilim heyetine başkanlık da etmiştir

Harezmi’nin latinceye çevrilen eserlerinden olan ve ikinci dereceden bir bilinmeyenli ve iki bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözümlerini inceleyen El-Kitab ‘ul Muhtasar fi’l Hesab’il cebri ve ‘l Mukabele adlı eseri şu cümleyle başlar :
“Algoritmi şöyle diyor: Rabbimiz ve koruyucumuz olan Allah ‘a hamd ve senalar olsun” Ayrıca bugün bilgisayarın temeli olan 2′lik(binnarry) sayı sistemini 0(sıfırı) bulmuştur