Ses Hastalıkları

Ses Hastalıkları


Kişilerin tıbbi açıdan sesli iletişimden mahrum veya yetersiz kaldığı tüm durumlar ses hastalığı olarak tanımlanmaktadır Ses çıkarma işlevini yerine getiren gırtlak da bir bozukluk ortaya çıkarsa bu sesin bozulmasına , yani ses hastalığına neden olur Sesin biçimlendirilmesini amçalayan tedavilerinin yanı sıra, kanser nedeniyle gırtlağı alınmış olan hastalara protezlerle seslerini yeniden kazandırmaya yönelik işlemler yapılmaktadır



Ses Bozukluğu

Kişilerin tıbbi açıdan sesli iletişimden mahrum veya yetersiz kaldığı tüm durumlar ses hastalığı olarak tanımlanır

Hangi durumlarda ses hastalığı ortaya çıkar?

Vücudumuzda ses çıkarma işlevini yerine getiren organımız gırtlağımızdır Gırtlak kabaca bir müzik kutusuna benzetilebilir Eğer bu organda bir bozukluk ortaya çıkarsa, bu, sesin bozulmasına, yani ses hastalığına neden olur

Sesten mahrum olmak nedir?

Kısaca ses çıkartamamaktır Ülkemizde ve dünyada bunun en büyük nedeni, ileri dönem gırtlak kanseri nedeniyle gırtlağın alınmasıdır (larenjektomi) Nadir olarak bazı psikolojik kökenli hastalıklar ve felçler de ses kaybına neden olur

Sesli iletişimde yetersizlik nasıl olabilir?

Kişiler arasında iletişim çoğunlukla konuşmayla olur Konuşma da, kelimeler ve kelimelere doğru duygu vurgularının verilmesiyle meydana gelir Bütün bunları yapabilmek için sesi, kaliteli, dolayısıyla doğru olarak kullanmak gerekir Bu açıdan her türlü sesli iletişim kalitesindeki azalma, ses hastalığı uzmanlarının temel uğraşı alanları arasında yer alır

Ses profesyonelleri kimlerdir?

Ses sanatçıları, opera ve tiyatro sanatçıları, öğretmenler, din görevlileri, doktorlar, sekreterler Kısaca yaşamını, sesini kullanarak kazanan kişilerdir


Ses terapisi nedir?

Ses hastalığına sebep olan gırtlak davranışının değiştirilmesidir Böylece ses telleri üzerinde ses bozukluğu yaratan ekstra gerilimler ve yük kaldırılır ve sesin etkinliği arttırılır Ayrıca benzer tekniklerle kişiler için ideal gırtlak davranışı belirlenerek, etkili iletişim ve ideal ses karakteristiği elde edilebilir


SES KISIKLIĞI NEDİR?


Ses kısıklığı, sesteki anormal değişiklikleri ifade eder Ses kısılması olduğunda ses fısıltılı, kaba, çatallı, zorlanmış olarak duyulabilir, sesin şiddetinde veya tonunda değişiklik olabilir Sesteki değişiklikler genellikle ses telleriyle ilgili bozukluklara bağlıdır Ses telleri gırtlakta (larenks) bulunur Konuşma sırasında titreşirler Böylece ses oluşumunun ilk basamağı gerçekleşir Bu titreşimin sayısı, kadınlarda ortalama 200-300/sn, erkeklerde ise 100-150/sn aralığında değişir Nefes alma sırasında ise ses telleri açılır



SES KISIKLIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?

Ses kısıklığının çeşitli nedenleri vardır Bunların çoğu ciddi sağlık problemlerine neden olmazlar ve kısa sürede düzelirler Ses kısıklığının en sık nedeni "akut larenjit"tir Akut larenjit, soğuk algınlığı ve diğer üst solunum yolu enfeksiyonları sırasında, ya da aşırı bağırmaktan kaynaklanan ses zorlamalarında ortaya çıkar Genellikle bir - iki hafta içinde ses normale döner Daha uzun süreli ses kısıklıklarının nedeni genellikle sesin uzun süreyle aşırı ve zorlanarak kullanılmasıdır Bu tür ses kullanma alışkanlığı, ses telleri üzerinde nodül adı verilen ve ses kısıklığına neden olan küçük şişliklerin ortaya çıkmasına neden olur Nodüller genellikle sesini profesyonel nedenlerle uzun süre, ancak hatalı teknikle kullanan kişilerde (şarkıcılar, öğretmenler, politikacılar gibi) görülür Ses tellerinin birbirlerine sürekli normalden fazla kuvvetle çarpmasına bağlı olarak gelişen nodüller, ses eğitimi ile ses kullanma alışkanlığı düzeltilmediği sürece kendiliğinden kaybolmazlar Aşırı bağırmayı takiben gelişen akut larenjit sırasında ses teli içine küçük kanamalar meydana gelebilir; bu aşamada ses dinlendirilmediği taktirde bu kanama polip adı verilen tek taraflı ses teli şişliklerine dönüşebilir ve sürekli ses kısıklığına neden olur Erişkinlerde ses kısıklığının sık görülen nedenlerinden birisi de yemek borusu ile midenin birleştiği noktadaki bir adelenin zayıflığına bağlı olarak, mide içindeki asitli sıvının yemek borusundan gırtlak seviyesine yükselerek ses tellerini tahriş etmesidir; buna larengofarengeal reflü adı verilmektedir Ses kısıklığı özellikle sabahları fazladır ve gün içinde azalır


Ses kısıklığı ile birlikte boğazda takılma, yabancı bir madde varmış hissi ve sık boğaz temizleme alışkanlığı da sık görülen belirtilerdir Reflü nedeniyle ses kısıklığı olan hastaların pek çoğunda mide ile ilgili şikayetler yoktur Sigara, ses kısıklığının bir diğer nedenidir Sigara, gırtlak ve boğaz kanserlerinin gelişmesinde önemli bir risk faktörü olduğundan düzelmeyen ses kısıklığı olan ve sigara içen kişilerin bir Kulak-Burun-Boğaz hastalıkları uzmanına muayene olmaları gerekir Ses kısıklığının daha nadir nedenleri arasında allerji, guatr ve sinir sistemi hastalıkları sayılabilir Birçok insanda doğal yaşlanma ile birlikte bir miktar ses kısıklığı ortaya çıkabilir



SES KISIKLIĞINI KİM TEDAVİ EDEBİLİR?



Ses kısıklığı iki haftadan uzun sürerse ve belirli bir nedeni yoksa bir Kulak-Burun-Boğaz hastalıkları uzmanına muayene olmanız gerekir Sesle ilgili problemler, ideal olarak sesle ilgili fonksiyonlar ve sorunlarla uğraşan profesyonel bir ekip tarafından değerlendirilmeli ve tedavi edilmelidir Böyle bir ekipte Kulak-Burun-Boğaz hastalıkları uzmanı, ses ve konuşma patoloğu, müzik-şan-diksiyon öğretmenleri yer alır Ses bozuklukları, bu uzmanlardan herbirinin katkısı olabilecek farklı ve karmaşık özellikleri bulunabilir


Larenjektomi Nedir?

Gırtlak (larenks - ses organı), boğazda yer alan ve ses çıkartmamızı sağlayan, bu arada yutulan tükürüğün ve gıdaların nefes borusuna kaçmasını önleyen bir organdır İleri evre larenks kanserlerinde yapılan işlem ne yazık ki hastanın yaşamını kurtarabilmek için yapılan larenjektomidir Larenjektomi gırtlağın tamamen çıkartılması ve nefes borusunun ağızla bağlantısının kesilerek boynun ön kısmında açılan bir deliğe ağızlaştırılmasıdır Larenjektomili hasta artık ses çıkartamaz ve konuşmaktan mahrum kalır Ülkemizde bu durumda olan binlerce hasta vardır ve bu hastalar sesli iletişim açısından sakat kabul edilir
Larenjektomi yapılmış hastalarda ses yeniden kazandırılabilir mi?
Evet Bunun için üç yöntem uygulanmaktadır:
- Yemek borusundan yutulan havayla ses çıkartmak (özefagus sesi)
- Konuşma cihazı (elektrolarenks)
- Ses protezi
İlk yöntemde hastalar yutabildiği ve kontrol edebildiği hava hacmiyle doğru orantılı olarak ses çıkartabilir Çıkan sesin şiddeti zayıf, ses çıkartabilme süresi genellikle kısa ve anlaşılabilirliği orta derecededir Az sayıda hasta bu yöntemi başarabilir Konuşma cihazıysa pille çalışan ve yanak ve boyun titreşimlerini elektronik, mikrofonik bir sese dönüştüren bir cihazdır Çıkan ses android sesine benzer ve iletişim kalitesi zayıftır

Ses protezi şu anda bilinen en başarılı yöntemdir Bu protezi ilk geliştiren hekimler Dr Eric D Blom ve Dr Singer olmuştur Protez, nefes borusuyla yemek borusu arasına yerleştirilir Hasta akciğerlerindeki havayı kullanarak konuşabilir Bu protezle kulağa gelen ses daha kaliteli, daha uzun süreli ve yüksek şiddettedir Boyuna yerleştirilen ek kapaklar sayesinde, hasta elleri serbest bir biçimde konuşabilir ve kaliteli bir iletişim kurabilir


Ses tellerinin solunum sırasındaki pozisyonu(Ses telleri açıktır)
Ses tellerinin normal tınıda ses çıkartırken aldığı pozisyon(Ses telleri orta hatta birbirlerine temas eder ve titreşir)
Ses tellerinin ince ses çıkartırken aldığı pozisyon(Ses telleri orta hatta biraraya gelir, incelir ve uzarlar)



Ses Telinin Tabakaları




Ses teli histolojik olarak 5 tabakadan oluşur Bu tabakalar dıştan içe doğru şu şekilde sıralanır; 1 Epitel,
2 Lamina proprianın yüzeyel tabakası (Reinke boşluğu ),
3 Lamina proprianın intermedier tabakası,
4 Lamina proprianın derin tabakası,
5 Kas tabakası (tiroaritenoid kas = vokal kas)
Lamina propria tabakaları kollajen lifler yönünden oldukça zengindir Lamina proprianın intermedier ve derin tabakaları birleşerek "vokal ligaman"ı oluştururlar Ses teli cerrahisinde vokal ligamanın altına inildiğinde kalıcı ses bozuklukları ortaya çıkar ıyi huylu oluşumlar için uygulanan cerrahi müdahalede en temel prensip bu bölgenin zedelenmemesidir Yaşla birlikte intermedier tabakadaki kollajen doku değişiklikleri seste de bir takım değişikliklere neden olur




Gırtlak Muayenesi



Ses bozukluklarının değerlendirilmesi için, günümüzde en çok kullanılan yöntem, Videolarengostroboskopi ( VLS ) yöntemidir
Bu incelemedeki amaç, indirekt larengoskopide çıplak gözle görülemeyen ses tellerinin titreşimlerinin, "stroboskopi" adı verilen bir sistem vasıtasıyla görünür hale getirilmesidir
Endoskopik olarak gırtlağa bakıldığında her iki ses teli, hemen üzerinde band ventriküller ve epiglot, arkada aritenoid kıkırdaklar, aşağıda nefes borusu (trakea) görülür Ses teli ile bant ventrikül arasındaki girinti "ventrikül" adını alır


Solunum sırasında ses telleri açık konumdadır (V harfi şeklinde) Ses oluşumu esnasında kapanır ve titreşim yaparlar Dolayısıyla; ses telleri arasındaki "rima glottis" denen açıklık ses oluşumu sırasında tam kapanmalıdır Fakat bayanlarda görülen lineer açıklık fizyolojik kabul edilirBunun yanısıra iyi bir ses oluşması için, ses telleri kenarlarının düzgün olması ve titreşim sırasında birbirlerine tam olarak temas etmesi gerekir Herhangi bir organik veya fonksiyonel problemden dolayı ses tellerinin titreşimi olumsuz etkileniyorsa ses bozukluğu ortaya çıkar



Kanamalar




Ses tellerinin üzerinde mevcut olan damarlar bazan genişleme gösterir
Bu genişlemeler; sesin kötü, zorlu veya yanlış kullanılmasında kanayabilirler Bu kanama sonucunda ses telleri kırmızı renk olur ve seste bozukluğa yol açar
Özellikle bayanların regl dönemlerinde, vücutta kanamaya eğilimin artması nedeniyle, sesin en ufak bir zorlanması sonucu böyle bir kanama meydana gelebilir
Özellikle, regl döneminde şarkı söyleyen bayan ses sanatçılarında bu tabloyla çok sık karşılaşılır Ayrıca, antikoagülan ( kanı sulandırıcı ) ilaç kullanımı da kanama ihtimalini yükseltir
Tedavide, genelde ses istirahati önerilir ılaçların yararları sınırlıdır



Polip



Ses telinin polipleri çoğu kez kanamalardan sonra gelişir Erken dönemde kırmızı ve sonra soluk pembe-beyaz renktedirler Küçük boyutlardaki polipler, kist veya nodülle karıştırılır Polipler; ses bozukluğu yapan iyi huylu oluşumlar arasında en sık görülenleridir Eğer ses telinin üst yüzünde olurlarsa sesi o kadar bozmazlar ama ses tellerinin birbirine temas eden iç kenarlarında olurlarsa tam kapanmayı engellerler ve disfoniye neden olurlar Özellikle önde ve arkada açıklık kalacağından, kısık ve havalı bir ses ortaya çıkar Daha çok 30-50 yaş arası erkeklerde görülürHastaların %80'i sigara içmektedir ve birçoğunda hatalı ses kullanımı sözkonusudur Poliplerin %90'ı tek taraflıdır %10'u tek veya çift taraflı ve birden fazladır Poliplerin tedavisi cerrahidir



Nodül




Nodül özellikle orta yaş bayanlarda, öğretmenlerde, çocuk sahibi kişilerde daha sık görülür
Ayrıca puberte öncesi çocuklarda bağırmaya ve sesi zorlu kullanmaya bağlı olarak dikenimsi şekilli nodüller sık görülür
Pubertede birçoğu kendiliğinden olarak kaybolur Nodüller daima çift taraflıdırlar Küçük nodüller yumuşak ve saydamdırlar Büyük nodüller koni ve krater şeklinde olabilirler
Karşı ses teline temas sonucunda, burada da reaksiyonel kitle oluşturan küçük kist veya poliplerle karıştırılabilir
Nodüllerin tedavisi günümüzde ses eğitimleri ve şan çalışmaları ile yapılır
Dirençli durumlarda cerrahi düşünülür
Ses telleri açık iken nodüllerin görünümüSes telleri ses oluşturmak için birleştikleri sırada nodüller tam kapanmayı engeller Bunun sonucunda kısık, puslu ve havalı bir ses oluşur



Kist




Çoğu kez nodülün yerleşim yerinde oluşurlar Genellikle sesin kötü kullanımı söz konusudur
Tek taraflı olmalarına karşılık, karşı ses telinde temas sonucunda reaktif bir kitle oluşturabilirlerBu yüzden nodüllerle karıştırılabilirlerTedavileri cerrahi müdahale ile çıkarılmalarından ibarettir


Reinke Ödemi



Bu hastalık ses tellerinin aşırı şişmesi ve sesin kalınlaşması ile kendini gösteren bir tablodur
Bu problemin olduğu kadınlar telefonda konuşurken erkek zannedilirler
En büyük nedeni sigaradır
Ses telleri tüm solunum yolunu tıkayacak kadar şiş hale gelebilirler
Tedavisi için çeşitli ilaçlar denenir ama çoğunlukla sonuç cerrahi müdahale ile alınır


Reflu



Mide asidinin yemek borusundan geri ve yukarı çıkması sonucunda, ses telleri ve gırtlak dokularında iltihabi olay gelişmesidir
Ses tellerinin arka kısımlarında bu tahrişe ait belirtiler kolayca tanınır
Bu hastalarda çoğu kez göğüste yemek borusu boyunca bir yanma hissi, geğirme ve mide şikayetleri olabilir Özellikle sabah uyanıldığında seste bir kalınlaşma şikayetiyle çok karşılaşılır
Hastaların yemekten en az 3-4 saat sonra, mide boşken uyumaları sağlanır Mide asidi salgısını arttırıcı gıdaların ( kahve, çay, baharatlı yiyecekler ve süt gibi) tüketimi önlenir
Hastalara sıkı kemerler kullanmamaları, yataklarının belden itibaren baş hizasının yüksek olmasını sağlamaları önerilir
Tedavide asidin salınımını önleyen veya kontrol eden ilaçlar kullanılır Bu hastaların bazılarında mide fıtığı tespit edilir ve cerrahi olarak tedavi edilirler




Granülom




30-60 yaş arası erkeklerde daha çok görülür
Ses tellerinin arka kısmında oluşan bu kitlelerin günümüzde en çok rastlanan nedeni mide asidinin yemek borusundan yukarı geri çıkması sonucu gırtlağı tahriş etmesidirşarkıcılarda yoğun ses egzersizleri sonrasında, trompet veya klarnet çalan müzisyenlerde de sık rastlanır Tedavisi mide asidinin tahribatını önleyecek tedbirler alınmasıdır Çok büyümüş olanlar cerrahi olarak tedavi edilir Papillom



Papillomlar virüslerin oluşturduğu çoğu kez beyaz renkte görülen oluşumlardır
Çocuklarda ve erişkinlerde değişik şekillerde ortaya çıkabilir Tedavileri oldukça güçtürBirçok kere cerrahi yapılması gerekebilirBunun sonucunda gırtlağın normal anatomik yapısı bozulabilirGünümüzde en iyi tedavi yöntemi CO2 lazer ile tedavi edilmesidir



Veb



Her iki ses telinin arasında ve ön kısımda bir perde olmasıdır
Seste kısıklığa, büyük boyutlarda ise nefes darlığına yol açabilir
Doğumsal veya sonradan olabilir
Doğumsal olanları yaş büyüdükçe oransal olarak küçük kalabilir ve tedavi edilmeyebilir Ama şikayete yol açanları cerrahi olarak tedavi edilir
Genelde lazer veya açık cerrahi tercih edilir



Sulkus Vokalis



Sulkus Vokalis ses tellerinin uzun ekseni boyunca mevcut olan oluktur
Ses tellerinin titreşimini bozabileceğinden ses kısıklığına neden olabilirler
Tedavilerinde ses eğitimi ve gereken durumlarda cerrahi uygulanır







Larengosel



Gırtlakta ses tellerinin hemen üzerinde yer alan "ventrikül" adı verilen girintide kist gelişmesidir
Aşırı büyürse boyunda yumuşak ve ıkınmakla büyüyen kitle halinde tespit edilebilirKistin içinde sıvı veya hava olabilir Cam üfleyicilerinde daha çok görülürTedavileri cerrahidir


Kanser Habercisi Oluşumlar



Bunlar ses tellerinin üzerinde oluşan kabarık beyaz-sarımtrak kitlelerdir
Sigara içenlerde daha sık görülürKansere dönüşme ihtimali olduğu için mutlaka biyopsi ( parça tahlili ) yapılmalıdırSigara içmeye devam edilirse kanserleşme ihtimali çok yüksektir


Larenjit



Sık sık geçirilen üst solunum yolu enfeksiyonlarının bir şeklidir Hemen daima virüslerle oluşur
Yoğun salgı artışı, öksürük ve iltihabi olay ses tellerinde şişliğe ve kırmızılığa neden olur
Ses kısıktır ve hatta bazan tamamen kaybolabilir
Bol sıvı almak, ses istirahati, salgıları sulandırıcı ve atılmasını kolaylaştırıcı ilaçlar ve antigribal ilaçlar ile tedavi edilir
Ses kısıklığı 2 haftayı geçerse KBB hekimine müracaat edilmelidir



Aritenoid Sublüksasyonu




Ses tellerinin hareket etmesinde önemli rol oynayan ve "aritenoid" adı verilen kıkırdakların travma sonucu normal pozisyonunu kaybedip yer değiştirmesidir
Genelde anestezi havalandırma tüpünün yerleştirilmesine veya dışarıdan boyuna darbe gelmesine bağlı olarak oluşurlarTravmadan sonra birkaç gün içinde tespit edildiklerinde cerrahi müdahale ile düzeltilebilirlerAncak gecikmiş vakalarda tedavisi oldukça güçtür


Ses Teli Felci



Ses teli felçleri birçok nedene bağlı olarak oluşabilirler
En sık nedenleri guatr ameliyatları, akciğer ve gırtlağın kötü huylu hastalıkları ve viral enfeksiyonlardır
Ses tellerinin felci tek taraflı veya çift taraflı olabilirSes teli orta hatta felç halinde kalırsa nefes darlığı yapabilir Bu olay iki taraflı olursa yaşamı tehdit edebilirAcil müdahale gerekirBazen de ses teli açık pozisyonda felçli kalabilir Bu durumda ses teli orta hatta gelip diğer ses teli ile temas edemez ve bunun sonucunda ses oluşamaz
Bunu gidermek ve sesin yeniden oluşmasını sağlamak için gırtlağın tiroid kıkırdağında bir pencere açılır ve buraya sentetik maddelerden imal edilen bir protez yerleştirilir
Sonuçta ses teli orta hatta itilmiş olur


Kanser



Gırtlak kanseri; sigaranın insanda yol açtığı en ciddi sorunlardan birisidir
Sigara kullanmamak ve peryodik kontroller yaptırmak gerekir
Erken tanı hayat kurtarıcıdır
Günümüzde gırtlağın tamamını almadan yapılan ameliyatlar sayesinde hastalar konuşabilir
Hatta gırtlağının tamamı alınan hastalar konuşma protezleri ile tekrar konuşabilmektedir
Gırtlağın kısmi çıkarıldığı hastalarda ameliyat sonrası gırtlağın kalan kısmıGırtlağın kısmi çıkarıldığı hastalarda ameliyat sonrası gırtlağın kalan kısmı