Mercanköşkü

Mercanköşkü (Origanum)

Ballıbabagiller familyasındandır Akdeniz havzası bitkisidir Çeşitli türleri ülkemizde de Trakya, Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yabani olarak yetişir Kayalık ve kurak yerlerde rastlanan, çalı görünüşlü, hoş kokulu bitkilerdir

Bu türlerden konumuzla en çok ilgili olanı Yabani mercanköşkü (O vulgare)'dür Güveyotu ya da keklikotu adlarıyla da bilinen bu tür, 25-80 cm boylanabilir ve toprağın üzerine yayılarak gelişir Biber gibi kokan koyu yeşil renkli yaprakları, haziran ile ekim ayları arasında beyaz ya da pembe renkte açan çiçekleri vardır Bol güneşli ya da kısmen gölge yerleri seven bitki, döktüğü tohumlarıyla çoğalır

Yabani mercanköşkünün topraküstü kesimlerinde, karvakrol ile timol adlı maddeleri içeren uçucu yağ, asitler, tanen ve acı esanslar bulunur Bazı yerlerde yaprakları kurutulup kekik yerine baharat olarak kullanılır Ayrıca bitkinin topraküstü kesimlerinin damıtılmasıyla elde edilen mercanköşkü yağı da parfümeri ve likör endüstrilerinde kullanılır

Yabani mercanköşkünün tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöyle sıralanabilir:

1 Uyarıcı ve terleticidir Soğuk algınlığı ve gribin iyileştirilmesinde yararlı olur

2 Öksürük ve boğmacanın tedavisinde etkilidir

3 Yatıştırıcıdır

4 Uyarıcı etkisi sindirim sisteminde de görülür: İştah açar Sindirimi kolaylaştırıp hazımsızlığı giderir

5 İdrar ve gaz söktürücüdür

6 Peklik vericidir

7 Kadınlarda aybaşı döneminin daha kolay ve rahat geçmesini sağlar

Bütün bu etkileri sağlamak üzere, yabani mercanköşkünün topraküstü kesimleri, bitki çiçek açtığında toplanır Kalın dal ve sapları ayrılıp atılır Geri kalan kısımlardan 1 tatlı kaşığı kurumuş ya da taze bitki karışımı 1 bardak kaynar suyun içine konur 10-15 dakika demlendirilerek hazırlanan infüzyon, günde üç kez birer bardak içilir

Yabani mercanköşkü iyi bir antiseptiktir Ağız yangılarına karşı etkilidir Arı ve böcek sokmalarında da yangıyı kesip rahatlatır Bu etkilerinden yararlanmak üzere, yukarda tarifi verilen infüzyonla ya da daha iyisi, 1 tatlı kaşığı dolusu bitkinin suda kaynatılmasıyla hazırlanan dekoksiyonla ağız iyice çalkalanır Böcek veya arı sokması durumlarında, sokulan yer aynı dekoksiyonla sıkıca ovuşturulur

Ayrıca, yabani mercanköşkü etkili bir yara iyileştiricidir Romatizma ve kas ağrılarında bedeni rahatlatıcı etkisi görülür Özellikle gerginlik durumunda oluşan baş ağrılarında etkili olur Bu etkilerinden yararlanmak üzere, piyasada satılan mercanköşkü yağı alınıp yara ve kesikler bununla yıkanır Baş ağrısı durumunda şakaklar, romatizma ve kas ağrılarında şikâyetli yerler mercanköşkü yağıyla ovuşturulur

Diğer mercanköşkü türlerini şöyle özetleyebiliriz:

İzmir kekiği (O smyrnaeum ya da O onites) diye adlandırılan tür, Ege ve Akdeniz bölgelerindeki makiliklerde yaygındır 40-50 cm boylanabilen, çokyıllık bitkidir Yaprakları oval biçimli, kenarları hafif dişli, yumuşak, tüylü ve kekiğimsi kokuludur Nisan-temmuz aylarında çiçek açan bitki, döktüğü tohumlarıyla çoğalır

İstanbul ya da Çanakkale kekiği (O heracleoticum veya O hirtum) denilen mercanköşkü türü ise, Trakya, Marmara bölgesi ve Batı Anadolu'da yetişir 50 cm kadar boylanabilen çokyıllık bitkidir Temmuz-ağustos ayında çiçek açar Yaprakları kekiğimsi kokar Döktüğü tohumlarıyla çoğalır