Tehlike Derecelerinin Belirlenmesi

Tehlike Derecelerinin Belirlenmesi

5510 Sayılı Kanunda Tehlike Sınıfı Kavramı

Bilindiği üzere ‘’Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi’’ 22092008 tarih 14173 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla 01102008 tarihinde yürürlüğe girmiştir Tarifenin amacı 31052006 tarihli ve 5510 sayılı Kanunun sosyal sigortalar hükümlerine göre işkollarının ve işyerinin hangi tehlike sınıfına girdiğinin, tehlike sınıf ve derecesine ait prim oranlarının ve tehlike derecelerinin belirlenmesinde uygulanacak usül ve esasları düzenlemektir

Yazımızda Sosyal Güvenlik Kurumu mevzuatında yer alan tehlike sınıfı ve sigorta primi oranlarının belirlenmesine ilişkin bilgilendirme yer alacaktır

5510 SK sigortalıyı tehlike ve risklere karşı korumak adına önlemler almakta, bu önlemleri de kanunlara dayandırarak sigortalının haklarını koruma altına almaktadır Aynı şekilde 4857 sayılı İş Kanunu’nda da bu yönde düzenlemeler yapılmış, iki kanun birbirinin tamamlayıcısı olmuştur 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 77 inci Maddesi bu açıdan yol gösterici nitelikte olmaktadır Buna göre;

İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak,

İşçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler Ayrıca, işverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar

Yine İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 9 uncu Maddesi’nde ilgili konu ele alınmıştır Buna göre;

İşveren, işyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da kapsayacak şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapar Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması gereken koruyucu ekipmana karar verir

İlgili kanun ve yönetmelik maddesinden de anlaşılacağı üzere işverenin, işçinin iş güvenliğinin sağlanması için gereken hususları dikkate alması ve bu hususlara uyulup uyulmadığının denetlemesi gerektiği ; işçinin de bütün bu hususlara önem vererek, güvenliği için alınan tüm tedbirlere uyması gerektiği anlaşılmaktadır Kanunun işçi ve işverene karşılıklı yükümlülükler getirdiği gözden kaçırılmaması gerekir

5510 Sayılı Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na Göre sosyal sigortalar kısa vadeli ve uzun vadeli sigorta kollarından oluşmaktadır Sosyal Güvenlik Kurumu, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasını kapsayan kısa vadeli sigorta kolları ve malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortasını kapsayan uzun vadeli sigorta kolları ile kişilerin karşılaşabilecekleri risk ve tehlikelere karşı kalkan olma görevini üstlenmiştir Bu görev sigortalının karşı karşıya kaldığı tehlikenin büyüklüğüne göre sınıflandırılarak belirlenen prim oranlarına göre işverenden tahsil edilir

İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri ile çalışma ortam ve şartlarıyla ilgili diğer hususlar dikkate alınarak az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak belirlenen ve işyerinin yer aldığı tehlike sınıfını ifade eder Her tehlike sınıfı üst, normal ve alt derece olmak üzere 3 tehlike derecesine ayrılırÜst derece prim oranı dâhil olduğu tehlike sınıfının normal yüzdelik prim oranından 0,2 puan daha yüksek, alt derece prim oranı normal yüzdelik prim oranından 0,2 puan daha düşüktür Bu şu anlama gelmektedir; I inci tehlike sınıfındaki işyerleri için alt derece prim oranı, bu sınıfın normal prim oranının altına düşemez ve XII nci tehlike sınıfındaki işyerleri için ise üst derece prim oranı, bu sınıfın normal prim oranını geçemez

Bu noktada işkolu kodu kavramına da değinmekte fayda var İşyerinde yapılan veya sigortalının yaptığı işin, prim tarifesine göre hangi işkoluna tabi olduğunu belirleyen ve bu tarife eki listenin sınıf sütununda belirtilen kod olarak tanımlanır

İşkolları on iki tehlike sınıfına ayrılmış olup bu sınıfların normal prim oranları, en düşük haddi % 1, en yüksek haddi % 6,5 olarak belirlenmiştir( 01102008’den önce bu oranlar %15 ila %7 arasında değişmekte idi) Bir işin normal yüzdelik prim oranı, dahil olduğu tehlike sınıfının 2’ye bölümü sonucunda bulunacak rakama, 0,5 değerinin eklenmesi suretiyle bulunur Tehlike kollarına göre iş kazaları ve meslek hastalıkları sigorta prim oranları iş kazaları ve meslek hastalıkları primi bulmak için:

(Tehlike sınıfı /2)+ 1 formülünden yararlanılır

Örneğin, tehlike sınıfı 3 olan bir iş yerinin iş kazaları ve meslek hastalıkları prim oranı

(Tehlike sınıfı /2)+ 1 = (3/2) +1 = 1,5 + 1 = 2,5’dir

Tespit edilecek iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası priminin tamamı işverenler tarafından verilir Ayrıca yapılan değişiklikle 4/b kapsamındaki sigortalıların da yaptığı işin tehlike ve sınıf derecesi belirlenerek, iş kazaları ve meslek hastalıkları primi ödemeleri yönünde uygulama başlatılmıştır

Kısa vadeli sigorta kolları priminin nasıl belirleneceği hususu 5510 Sayılı Kanunun 83 üncü maddesinde belirtilmiştir Bu prim belirlenirken öncelikle yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre tespit edilir İş kolları tehlikenin ağırlığına göre sınıflara, sınıflar da özel iş şartlarına ve tehlikeyi önlemek için alınmış olan tedbirlere göre derecelere ayrılmıştır

Kurum tarafından yapılacak değişiklikler takvim yılından en az bir ay önce işverene, işveren tarafından değişiklik isteği de takvim yılından en az iki ay önce Kuruma bildirilmesi gerekir İşveren, 4/b’li tehlike derecesi ve oranı primi hakkında yazılı bildirimi aldıktan bir ay içinde itiraz edebilir Kurum üç ay içinde itirazı karara bağlar

İşverenin veya sigortalı sayılanların itirazı tebellüğden itibaren bir ay içinde yapılmış ise, değiştirilen iş kolu kodu ve tehlike sınıfı ile tehlike derecesinin hatalı uygulandığı tarihten, bir aylık süre dışında yapılmış ise, itirazın Kurum kayıtlarına intikali tarihini izleyen yılbaşından, belirtilen sürelerin aşılması durumunda ise, Kurumca yapılacak değişikliğe ilişkin kararın tebliğini izleyen takvim yılı başından geçerli olarak uygulanır

Bu değişiklik ile tehlike sınıf ve derecesinin yükselmesi durumunda, kararın tebliğ edildiği tarih ile yürürlük tarihi arasındaki süreye ilişkin kısa vadeli sigorta kollarına ait prim farkının tebliği tarihini takip eden bir ay içerisinde Kuruma ödenmesi halinde, fark prim için gecikme cezası ve gecikme zammı alınmaz Aksi takdirde, fark primi 89 uncu madde uyarınca gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil olunur Tehlike sınıf ve derecesinin düşmesi halinde ise, kısa vadeli sigorta kolları sigortası prim farkı, işverenin varsa borçlarına mahsup edilir, yoksa iade edilir Bir ay içinde iade edilmesi halinde faiz ödenmez

Sosyal güvenliğin finansmanı işçi ve işverenlerin ödediği primlerle sağlanmaktadır Bu finansmanın adil olabilmesi için kanun maddesi/maddeleri güncellenerek çalışma hayatına uyum sağlanmaya çalışılmakta, sigortalı, işveren ve idare üçlemesine sorumluluk yükleyen idari düzenlemelerin tam ve yerinde uygulanması ile etkin bir sosyal güvenlik ağı oluşturulması çabası devam etmektedir

ÇALIŞMA REHBERİ