Temel Parçacıklar,atomaltı Parçacıklar Olarak da Bilinir.

TEMEL PARÇACIKLAR



Temel Parçacıklar,ATOMALTI PARÇACIKLAR olarak da bilinirkendi içinde bütünlüklü madde ya da enerji birimleriBugüne değin 200"ü aşkın temel parçacık belirlenmiştirbu parçacıklardan her birinin bir karşıt parçacığı vardırKarşıt parçacığın kütlesi parçacığın kütlesine eşittir,ama elektrik yükü,magnetik momenti ya da spini (fırıl)parçacığınkinin tersidir




Yüzyıllar boyunca maddenin temel yapısının atom olduğu sanılmıştı1897"de elektronun ,1911"de atom çekirdeğinin bulunmasıyla,atomun çok küçük ve ağır bir çekirdek ile bunun çevresinde dolanan elektronlardan oluştuğu sonucuna varıldı1930"ların başlarında çekirdeğin de iki parçacık türünden oluştuğu anlaşıldıbu parçacıklar proton ve nötron olarak adlandırıldı1960"ların ortalarında bu parçacıklarında kuvark olarak adlandırılan daha temel parçacıklardan oluştuğu belirlendi1980"lerin ortalarına gelindiğinde tüm maddenin kuvarklar ile lepton adı verilen parçacıklardan oluştuğu görüşüne varıldı




Kuvarklar ve karşıt kuvarklar kütleli parçacıklardırspinleri buçukludurelektrik yükleri kesirlidir(yani bir elektron yükünden daha küçüktür)Kuvarklar altı türe ayrılırOlağan maddeyi oluşturan protonlarda yalnızca "yukarı" (İngilizce up,simgesi u) ve "aşağı" (down,simgesi d) kuvark türleri bulunurÖteki üç kuvark türü "acayip" (strange,simgesi s)"büyülü " (charm,simgesi c)ve "alt" (bottom bilgebi b)kuvarklardır;bunlar yalnızca saniyenin yüz milyonda biri gibi çok kısa bir süre içinde bozunuma uğrayan bazı kararsız parçacıkların yapısında yer alırlar"Üst"( top,simgesi t) olarak adlandırılan altıncı kuvark türünün varlığı 1984"te belirlenmiştirKuvarklardan oluşan parçacıklar hadron olarak adlandırılırProton ve nötron gibi üç kuvarktan olaşan parçacıklar baryon ,bir kuvark ile bir karşıt kuvarktan oluşan parçacıklara ise mezon denir



Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

Leptonlar da çeşitli türlere ayrılırBunlardan en iyi bilineni elektrondurÖteki iki lepton türünün kütleleri daha büyüktürbunlar müon,ve tau parçacıklarıdırBu parçacıklar,elektron gibi negatif elektrik yüklüdürve buçuklu spine sahiptirHer lepton türüne ilişkin bir de nötrino vardırelektron nötrinösü ,müon netrinösü ( ya da mü nötrinosu ) ve tau nötrinosu olarak adlandırılan bu parçacıklar elektriksel olarak yüksüzdürkütleleri de sıfıra eşittirKuvarklar kuvvetli etkileşime giren parçacıklardırbuna karşılık leptonlar yalnızca elektromagnetik,zayıf ve kütleçekimsel etkileşime girerler

Üçüncü temel parçacık grubunu bozonlar oluştururKuvarklar ve leptonlar maddeyi oluşturan yapıtaşlarıdırbozonlar ise evrendeki kuvvetlerin taşıyıcılarıdırÖrneğin ,elekromagnetik ve zayıf çekirdek kuvvetlerinin birleştirilmiş biçimi olan "elektro -zayıf "kuvvet etkileşen leptonların (ve nötrinolarının) W parçacığı (W bozonu ya da taşıyıcı bozon ) olarak adlandırılan elektrik yüklü,büyük kütleli,parçacıkları salıp soğurmaları yoluyla ortaya çıkarBu etkileşimde gene büyük kütleli,ama elektrik yükü bulunmayan ve Z bozonu olarak adlandırılan bir parçacığın da verilip alındığı sanılmaktadır(Bak;Z parçacığı)Bozonlar arasında glüonlar da vardır;bunlar hadronları oluşturan kuvarkları bir arada tutan güçlü etkileşim kuvvetinin taşıyıcılarıdırGlüonların kütlesi sıfırdırSpinleri vardır ve ışık hızıyla yol alırlarBir kuvarktan ötekine geçerken bir glüon,yeni glüonlar oluştururbu da iletilen kuvvetin büyümesine neden olurİki kuvark arasında alınıp verilen glüonların sayısı ne kadar çoksa,kuvarkları bir arada tutan kuvvet de o kadar büyüktür


Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir