şeria ırmağı

ŞERİA IRMAĞI




Şeria Irmağı,Arapça NEHRÜL-ÜRDÜN ,ibranice HA-YARDEN ,Suriye ,İsrail ve Ürdün"den geçen ırmakYeryüzündeki en alçak akarsudurKaynağıyla Lut Gölü arasındaki uzaklığın 200 km"den az olmasına karşın ,menderesler oluşturarak aktığı için uzunluğu 360 km"yi aşar

Şeria Irmağı,çeşitli dönemlerde Ortadoğu ülkeleri arasında sınır olarak kabul edilmiştirTaberiye Gölünün (Celile Denizi) bir kaç kilometre güneyinden,soldan Yabis Irmağını aldığı noktaya kadar uzanan bölümü 1948"den sonra İsrail-Ürdün sınırını oluşturmuşturİsrail kuvvetlerinin ırmağın Yabis"le birliştiği noktanın güneyinde kalan Batı Şeria topraklarını işgal ettikleri 1967"den bu yana ise Lut Gölüne kadar uzanan ateşkes hattını oluşturmaktadır

Eski Yunanlıların Aulon adını verdikleri ırmakHıristiyanlar,Yahudiler,ve Müslümanlar tarafından kutsal kabul edilirAziz Yahya"nın Hzİsa"yı ırmağın sularında vaftiz ettiğine inanılır

Kuzey -güney doğrultusunda uzanan Şeria Vadisi,Türkiye"nin güneyinden başlayıp Kızıldeniz üzerinden Doğu Afrikaya uzanan Doğu Afrika Rift Vadisinin parçasıdırOrtalama genişliği 9,5 km olan vadinin en geniş yeri Ceriko bölgesidirburada genişliği 24 km"yi bulurHer noktada çevredeki araziden çok daha alçak olan vadinin yamaçları dik ve çıplaktır

Şeria Irmağı deniz düzeyinin 210 m altındaki Taberiye Gölünü aştıktan sonra en büyük kolu olan ve Suriye"yle Ürdün arasındaki sınırın bir bölümünü içine almak üzere başka akarsularda ırmağı katılırEskiden Hula Vadisini kaplayan bataklıkların büyük bölümü 1950"lerde tarım arazisi elde etmek amacıyla kurutulmuş,küçük bir bölge ise,doğal bitki örtüsünün ve hayvan varlığının yok olmaması için koruma altına alınmıştır

Şeria Irmağı deniz düzeyinin 210 m altındaki Taberiye Gölünü ( Celile Denizi) aştıktan sonra en büyük kolu olan ve Suriye"yle Ürdün arasındaki sınırın bir bölümünü çizen Yermuk"la birleşirDaha sonra,sağ yakadan Harod"u ,sol yakadan da Yabis"i alırBu noktadan ötesinde genişleyen ırmak vadisi Gar Ovası adıyla anılırIrmak burada çok sayıda menderes oluştururTaberiye Gölüyle Lut Gölü arasındaki uzaklığın 105 km olmasına karşın,ırmak burada 216 km"lik bir çığıra sahiptirSık sık taşkına uğrayan çevredeki düzlükler ,ırmağın akışını düzenlemek amacıyla barajların inşa edilmesinden sonra verimli tarım arazilerine dönüşmüştürŞeria Irmağı sonunda,geniş ve hafif eğimli bir delta oluşturarak deniz düzeyinin 400 maltında Lut Gölüne dökülür

Kaynak:AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

Şeria Irmağını çevreleyen platolar görece bol yağış alırsa da vadiye düşen yağış miktarı oldukça düşüktürBu miktar Hula Vadisinde yılda 550 mm,Lut Gölünün kuzeyinde ibe 75 mm"dirOldukça sığ olan ırmağın sularının en yüksek olduğu dönem ocak-mart arasıdırTaberiye Gölünün yukarısında taşıdığı yıllık ortalama su miktarı yaklaşık 600 milyon m3"türBuharlaşma ve sızıntılardan kaynaklanan kayıplar nedeniyle aşağı çığırında bu miktar azalırŞeria Irmağının geçtiği arazinin ortalama eğimi görece fazla olduğundan akış hızı da oldukça yüksektirSuların alçak olduğu dönemde,Lut Gölünün hemen kuzeyinde Allenby Köprüsü çevresinde akış hızı 137cm/sn dolayındadır

Irmak sularının tuz oranının oldukça yüksek olması ( ortalama yüzde 0,77) Şeria Irmağının sulama amacıyla kullanılmasında sorun yaratmaktadırİsrail ırmağın sularından yararlanmak için Taberiye Gölünden Bet Şean"a uzanan bir kanal ve her yıl 11,3 milyar m3 suyun ülkenin orta ve güney kesimlerine pompalanmasını sağlayan bir su şebekesi inşa etmiştir

Vadinin sulanabilen kesimlerinde Arap ve Yahudi köyleri yer alırBaşlıca yerleşim merkezleri kuzeydeki Hula Vadisi ,Taberiye Gölünün güneyinde kalan Batı Şeria toprakları,gene Batı Şeria"da yer alan el-Farya Vadisi ve ırmağın doğu yakasındaki Gar Kanalının (1967) çevresidirGar Kanalının açılmasıyla eskiden kıraç olan yörede portakal,muz,şeker pancarı,ile turfanda sebze ve meyve üretimi başlamıştır

Şeria Irmağı,yukarı çığırındaki yüksek eğim,mevsimden mevsime değişen su miktarı ve aşağı çığırındaki menderesler nedeniyle ulaşıma elverişli değildirIrmak üzerindeki başlıca geçiş noktaları,Taberiye-Şam yolu üstündeki Benot Yaakov Köprüsü,es-Salt -Nablus yolu üstündeki Damiya Köprüsü,İrbid -Afula yolu üstündeki Kral Hüseyin Köprüsü ve Amman -Kudüs Otoyolu üstündeki Allenby Köprüsüdür



Kaynak:AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir