Taze Beyinler

Yazı: David Dobbs

Fotoğraflar: Kitra Cahana

Huysuz Fevri Çıldırtıcı Ergenler neden böyle davranıyor? Evrimsel açıdan bakıldığında, ergenlerin çileden çıkarıcı özellikleri, başarılı birer erişkin olmalarında kilit rol oynuyor olabilir

Ergen çocuğunuzun bazı riskler aldığını bilseniz de, bunları duymak sizi şok edebilir Kısa bir süre önce, güzel bir mayıs sabahı, o zaman 17 yaşında olan büyük oğlum beni arayıp son birkaç saati eyalet polis karakolunda geçirdiğini söyledi Anlaşılan arabayı "biraz hızlı" sürüyormuş "Biraz hızlı"dan kastının ne olduğunu sordum Meğer genlerimin ve şefkatli bakımımın bu ürünü; kundakladığım, üstüne titrediğim, agularla konuştuğum, erkekliğin kıyısına gelene dek kâh sıkıp kâh bıraktığım bu çocuk-adam, otoyolda saatte 182 kilometre hızla uçuyormuş
"Buna biraz hızlı denmez" dedim
O da hemfikirdi Hatta sesinde ciddiyet ve pişmanlık vardı Para cezasını ve büyük olasılıkla avukat parasını kendi ödemesi gerekeceğini söylediğimde karşı çıkmadı O hızda giderken herhangi bir şey olsa; yola köpek çıksa, lastiği patlasa, hapşırsa öleceğini dile getirdiğimde de bir şey demedi Aslına bakarsanız neredeyse sinirimi bozacak kadar mantıklıydı Polisin onu durdurmasının doğru olduğunu bile ifade etti Çünkü onun da dediği gibi "Herkesin 182'yle gitmesi doğru olmaz"dı
Karşı çıktığı tek bir şey vardı Ona yöneltilen suçlamalardan birinin, "düşüncesizce araba kullanmak" olması hoşuna gitmemişti Sonunda ona bağırma fırsatının yaklaştığını düşünerek "Eee," diye homurdandım, "Sen ne derdin buna?"
"Bu tanım doğru değil," dedi sakince "'Düşüncesiz' sözcüğü dikkat etmiyormuşsun gibi geliyor kulağa Ama ediyordum Kuru zeminli boş bir otoyolda, aydınlık bir saatte, yolu iyi görebildiğim ve trafiğin olmadığı bir zamanda bilerek bu seçimi yaptım Yani, öylesine gaza basmıyordum Araba kullanıyordum Sanırım bilmeni istediğim şey buydu Kendini daha iyi hissettirecekse, bütün dikkatim oradaydı" İşin aslı, bunu bilmek gerçekten de kendimi daha iyi hissetmemi sağladı Neden iyi geldiğini anlayamamak beni rahatsız etmişti Ama şimdi anlıyorum
Oğlumun bu hızlı macerası, ergen adını verdiğimiz insan grubu hakkında kafa yoran insanların yıllardır sorduğu soruyu gündeme getiriyor: Ne yaptığını sanıyor? Anne-babalar genellikle bu cümleyi daha renkli şekillerde sorar Bilim insanları ise daha sakince Onlar, "Bu davranışı nasıl açıklayabiliriz" der Aslında bu da "Bu çocukların nesi var" sorusunun başka bir şekilde sorulmuş halidir Neden böyle davranıyorlar diye sormak bile, sorgulamanın yanında bir yargı taşır
Çağlar boyunca öne sürülen yanıtların çoğu, sadece ergenleri etkileyen karanlık güçlere değiniyor Aristo, 2 bin 300 yıl kadar önce "Şarap sarhoşları, doğa da gençleri ateşler" notunu düşmüş William Shakespeare'in Kış Masalı'nda bir çoban, keşke "10'la 23 arasında hiçbir yaş olmasa ya da gençler aradaki yılları uyuyarak geçirseler Çünkü aradaki dönemde genç kadınları gebe bırakmak, aile büyükleriyle ters düşmek, hırsızlık ve kavgadan başka hiçbir şey yoktur" diyor Çoğu modern bilimsel araştırma da çobanın hayıflanmasının izlerini taşıyor Ergenlik üzerine çalışan G Stanley Hall, "fırtına ve stres" yüklü bu dönemin, insan gelişiminin daha az uygarlaşmış erken dönemlerinin bir tekrarı olduğu görüşünde Freud için ergenlik, acı verici psikoseksüel çatışmaların bir yansıması, Erik Erikson içinse yaşam sürecindeki pek çok kimlik krizinden en çalkantılı olanı Yani, ergenlik = hep problem
Bu düşünce tarzı, 20 yüzyılın sonlarında araştırmacıların ergen beyninin hem fiziksel gelişimini, hem de faaliyet düzenlerini ayrıntılı bir biçimde takip edebilecekleri beyin görüntüleme teknolojisini geliştirmelerine dek devam etti Bu görüntüleme araçları "Bu çocukların nesi var?" sorusunu yeni bir biçimde sormayı mümkün kılarken, neredeyse herkesi şaşırtan bir yanıtı da ortaya çıkardı Sonuçlara göre, beynimizin gelişmesi düşündüğümüzden çok daha uzun zaman alıyordu Bu bulgu ergenlerin çıldırtıcı davranışlarına basit ve pek de övgü dolu sayılamayacak bir açıklama getirmiş oldu Öte yandan, karmaşık ve olumlayıcı bir açıklama da içeriyor aslında
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri'nin (NIH) 1990'larda yetişen 100'den fazla genci incelediği proje kapsamında gelişmekte olan bir dizi ergen beyninin ilk ve tam taramaları yapıldı Ve bu taramalar beynimizin 12-25 yaş arasında ciddi oranda yeniden düzenlendiğini gösterdi Aslında beyin bu dönemde çok fazla büyümüyor İnsan 6 yaşına gelene kadar beyni tam boyutunun yüzde 90'ına ulaşmış oluyor Bundan sonra kafanın büyümesi kafatasının kalınlaşmasına bağlı olarak gelişiyor Ama ergenlik dönemi boyunca beyin, bilgisayarların ağ ve kablo güncellemelerine benzer şekilde kapsamlı bir yeniden yapılanmadan geçiyor
Devamını National Geographic Türkiye'nin Ekim 2011 sayısında okuyabilirsiniz

Fotoğraf : Kitra Cahana

Ailesine ait kamyonetin aynasında deklanşöre yakalanan 12 sınıf öğrencisi Amy, "Dandilion" Olsen, Austin (Teksas) kent merkezinde bir ışıkta bekliyor

Fotoğraf : Kitra Cahana

Connor Sheehan, onu haftalarca fizik tedavide tutan burkulmuş ayak bileğinin üzerinde Trojans takımının koşucusu ve yardımcı kaptanı Sheehan ya yeniden sakatlanma riskini alacak ya da National Geographic'in geçtiğimiz sonbahar ergenlerin yaşamını takip ettiği Austin kentindeki Anderson Lisesi'nin ilk final galibiyetini alabileceği maçta oynamayacaktı Oynamayı seçti ve bileğini yeniden sakatladı Araştırmalar, ergenlerin erişkinlere kıyasla, ödüllere sonuçlardan daha fazla değer verdiğine işaret ediyor Maçı Trojans takımı kazandı, Sheehan ise bu sonbaharda Harvard'da oynamayı umut ediyor

Fotoğraf : Kitra Cahana

Bu konser, Austin Brown'un (ortada) daha önce gittiklerine benzemiyordu Dans partisinde, Austin kent merkezindeki kalabalığın üstüne floresan boya yağmıştı Bu boyalar özel bir ışık altında parlıyordu "Dans etmiyorsanız, tek yaptığınız üstünüz başınız boya içinde durmak oluyor," dedi Brown "Kulağa hiç de eğlenceli gelmiyor" Yenilik arayışı, ergenlerin her yeni deneyimi daha yoğun başka bir deneyimle geçmeye çalıştıkları durumlarda bambaşka sonuçlara yol açabiliyor Ama bu, bir yandan da yollarını bulmalarına yardımcı oluyor Brown, şimdi üniversitede ışık tasarımı okuyor

Fotoğraf : Kitra Cahana

Şakalaşmak, Deborah Kipp ile kızı Anastassia arasındaki günlük muhabbetin bir parçası 18 yaşındaki Anastassia, hep yanında olan ama patronluk taslamayan annesini rol modeli olarak görüyor Ergen beyni hakkındaki çalışmalarıyla tanınan sinirbilimci B J Casey şöyle diyor: "Ergen çocuğunuza son söylemeniz gereken şey neyle ilgilenmesi gerektiğidir Bunu yaptığınız anda ondan koşarak uzaklaşacağınızdan emin olabilirsiniz" Bir ergenin, anne-babasının inandığı şeyleri sorgulamasında yanlış bir şey yok Ergenin kendi kimliğini geliştirmesi için normal ve sağlıklı bir davranış bu

Kararlar, Kararlar
Fotoğraf : Kitra Cahana

Arabalar ve partiler, ilk sigaralar ve ilk sevgililer, okul zorunlulukları ve boş zamanlar Her gün irili ufaklı risklerle karşılaşan ergenlerin tercihleri bazen şaşırtıcı olabiliyor Psikolog Laurence Steinberg, "Bunu, sonuçlara gereken önemin verilmediği bir denklem olarak görün" diyor Ergenler arkadaşlarıyla beraber olduğunda denklemin dengesi daha da bozuluyor

Fotoğraf : Kitra Cahana

Bir çeşit meydan okumaydı: Sen yaparsan, ben de yaparım Taylor Dicristofalo (sağdaki) en iyi arkadaşı "heyecanlı ve korkutucu bir maceraya" doğru giderken onu da yanında sürüklemiş olmasa, büyük olasılıkla dilini deldirmeyeceğini söylüyor Konuşmayarak piercingini anne-babasından saklamaya çalışmışsa da, anlamışlar Aylar sonra onu bir geceliğine çıkarmış Delik kapanıvermiş Bu duruma müteşekkir olan babası, piercingi çıkarmasını erken verilmiş bir Noel hediyesine benzetiyor

Fotoğraf : Kitra Cahana

Dirsek yok, diz yok "Dövüş kulübü"nün kuralları var Çocuklar, ayda en az bir cuma okuldan sonra, güreşmek ve yumruklaşmak için Bryan Campbell'in bahçesinde toplanıyor Campbell'in annesi, güvenli olduğu sürece olur demiş En kötü kaza, kanayan bir burun olmuş Çocuklar genelde rekabetlerini cep telefonuyla kaydediyor ve diğer arkadaşlarının cesaretlerini takdir etmesi için Facebook'ta kendilerine özel bir gruba yüklüyorlar Rakibi alt etmenin heyecanı, dostlar arası kurulan bağa dönüşüyor Dövüşleri onlara hem coşku, hem de sosyal ödüller getiriyor

Fotoğraf : Kitra Cahana

Spencer O'Loughlin, Austin'in dışında, babasıyla avlanmayı planladıkları bir çiftlik arazisinde, diğer avcıların temizledikleri erkek geyikle poz vermelerini izliyor Ergenler yaşıtlarıyla takılmayı tercih edebilir, ama anne-babaları ve başka erişkinlerle çerçevesi belli bir etkileşim içinde olmaları da çok önemli O'Loughlin, başını kaşısa avının kaçacağı ufacık bir kamuflaj çadırında dört gün boyunca elinde ok ve yayla bekledikten sonra, eve eli boş dönmüş Onun açısından bu gezi, sabır konusunda bir ders olmuş Psikologlar ise buna bir erişkinliğe geçiş töreni diyebilir

Yan Çizgiden Komutlar
Fotoğraf : Kitra Cahana

Erişkinler koro şefi, antrenör ve ponpon kız olmak isteyen ergenlere yol gösterebilir Sinirbilimci B J Casey, "Sadece ne zaman geri çekilip asıl işi ergenin yapmasına izin vereceğinizi bilmeniz lazım" diyor