Taiping Ayaklanması,19.yüzyılda Çin"i Sarsan Siyasal ve Dinsel Nitelikli Ayaklanma.( 1850-64).

TAİPİNG AYAKLANMASI

Taiping Ayaklanması,19yüzyılda Çin"i sarsan siyasal ve dinsel nitelikli ayaklanma( 1850-64)Ülkenin büyük bölümünde geniş çaplı yıkıma ve yaklaşık 20 milyon kişinin ölümüne yol açmışQing hanedanının ( 1644-1911/12)yıkılış sürecini başlatmıştır

Ayaklanmanın,önderi,devlet memurluğu sınavını bir türlü kazanamadığından ruhsal bunalıma giren Hong Xiuquan adlı yoksul bir köylüydüHıristiyanlık öğretilerinden esinlenmiş yeni bir dinle ortaya çıkarak İsa"nın kardeşi ve Tanrı"nın oğlu olduğunu ,Çin"e reformlar yapmak üzere gönderildiğini öne süren Hong"un yakın arkadaşlarından Feng Yunshan,onun düşünceleri doğrultusunda özellikle Guangxi"nin yoksul köylülerine dayanarak Bai Shaingdi Hui ( Tanrıya Tapanlar Birliği ) adlı dinsel bir topluluk kurduFeng ile Bai Shangdi Hui"e 1847"de katılan Hong,üç yıl sonra yandaşlarını harekete geçirerek bir ayaklanma başlattılar1 Ocak 1851"de Tanrısal Büyük Barış Krallığını ( Taiping Tianguo ) kurduğunu ilan Hong," Tanrısal Kral"( Tianwang) ünvanını aldı

Yeni dinin mülkiyette ,ortaklık sloganı ,açlıktan kırılan birçok köylü ,işçi ve madenciyi hareketin saflarına çektiÇin"i yöneten yabancı kökenli Qing hanedanına karşı yürütülen propaganda da ayaklanmanın yayılmasında çok etkili olduBöylece başlangıçta birkaç bin kişilik düzensiz çetelerle sınırlı olan Taiping kuvvetleri 1 milyon dolayında disiplinli ve fanatik askerden oluşan erkek ve kadın birlikleri biçiminde örgütlenmiş bir orduya dönüştüVerimli Yangtze Irmağı Vadisini aşarak Kuzey Çin"e giren ordu 10 Mart 1853"te Nanjing"i ele geçirmeyi başardıAdı Tianjin ( Tanrısal Başkent) olarak değiştirilen bu kent,bir duraklama evresine giren ayaklanmanın Qing hanedanını yıkmak amacıyla Pekin üzerine bir ordu gönderildiBu girişimin başarısızlıkla sonuçlanmasına karşın Yukarı Yangtze Vadisine düzenlenen seferde birçok zafer elde edildi

Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

Bu arada Taiping devlet başkanı Yang Xiuging bütün yetkileri elinde toplamaya yöneldiBunun üzerine Yang ve binlerce yandışa kılıçtan geçirildiYang"ı ortadan kaldıran Wei Changhui güçlenmeye başlayınca ,Hong onu da öldürttüBaşka bir Taiping komutanı olan Shi Dakai yaşamından kaygı duymaya başladıve ayaklanmaya katılanların bir bölümüyle birlikte Hong"u terketti

Taipinglerin Şanghay"ı alarak yeniden güç kazanma girişimi (1860) Amerikalı serüvenci Frederick Townsend Ward"un ardından İngiliz subay Charles George Gordon"un ( Çinli ) komuta ettiği,Batı silahlarıyla donatılmış Çinli paralı askerlerce engellendiÖte yandan Konfüçyüsçülük karşıtı radikal düşünceleri nedeniyle Taipinglere yakınlık duymayan yerel toprak sahipleri Qing sarayı görevlilerinden Zeng Giofan"ın önderliğinde silahlı birlikler kurmaya başladılarBu birliklerin 1862"de kuşattığı Nanjing,uzun bir direnişten sonra Temmuz 1864"te düştüKentten kaçmayı reddeden Hong,intihar ettiÜlkenin çeşitli yerlerindeki Taiping direnişleri 1868"e değin sürdü

Taiping Hıristiyan öğretisi Yeni Ahitteki iyilikseverlik ,bağışlayıcılık,ve kefaret gibi ilkelere pek az yer veriyorduDaha çok Eski Ahit"te yer alan,ibadet ve itaati emreden anlayışı vurguluyorduYeni dinde fahişelik,zina,ayak bağlama ,kölelik,kumar,afyon,tütün ve şaraf içmek,yasaktıOrdunun son derece düzenli bir örgütlenmesi vardıaskerler hem kışlalarda hem de savaş sırasında sıkı kurallara bağlıydıBu kurallara uyanların öbür dünyada ödüllendirileceğine ilişkin inanç o kadar güçlüydü ki Nanjing kuşatmasında 100 bin Taiping yandaşı teslim olmaktansa ölmeyi yeğ tutmuştu

Taiping yönetimi altında,Çince basitleştirildiErkeklerle kadınların eşitliği ilan edildiBütün mallarda ortaklık ilkesi benimsendi ve toprakların eşit biçimde paylaşılmasına yönelik adımlar atıldıBatı"da eğitim görmüş Taiping önderlerinden bazıları sanayinin geliştirilmesini ve bir Taiping demokrasisi kurulmasını öngören çok ileri düşünceler bile ortaya attılar

Taiping ayaklanmasıyla Qing hanedanı ,Çin üzerinde yeniden denetim kurmayı başaramayacak ölçüde zayıfladıSonraki yıllarda hem milliyetçiler ,hem de komünistler bu ayaklanmanın mirasına sahip çıktılar



Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir