And Çanak Çömleği,Güney Amerika"da İspanyolların inka topraklarını fethinden önceki dönemlerde Orta Andlar"daki Yerlilerin ürettiği çanak çömlek

AND ÇANAK ÇÖMLEĞİ

And Çanak Çömleği,Güney Amerika"da İspanyolların inka topraklarını fethinden önceki dönemlerde Orta Andlar"daki Yerlilerin ürettiği çanak çömlek

And çanak çömlekçiliği İspanyolların gelmesinden önce birçok aşamadan geçerek gelişmiştirBu el sanatına bazen Orta Andlar"da Yerlilerin yaygın biçimde uyguladığı üsluplar ,bazen de,dışa kapalı ırmak vadilerinde geliştirilen özgün üsluplar egemen olmuşturKültür bakımından bir bütünlüğün olmadığı bu dönemlerde en önemli ayrım kuzeydeki vadilerle güneydekiler arasındadır

Bütünsel bir kültürün ve yaygın bir çanak çömlek üslubunun oluştuğu bilinen en erken dönem,adını Orta Peru"daki Tarihöncesi bir dinsel merkez olan Chavin de Huantar"dan alan Chavin kültürüdür(İÖ y1200-400)Chavin kültürü süresince bölgede tek bir motif (kedi motifi)ve tek bir teknik uygulanmıştırVadilerde yaşayan Yerlilerin Chavin de Huantar"a yaptıkları hac ziyaretleri sırasında kopya edilen bu kutsal kedi motifi döneminin en belirleyici işareti olmuş ve daha sonraki And desenlerinde de kullanılmıştırChavin kültürü içinde yerel bir grup olan Kupiznike"ler,sonları And Çömleklerinin egemen biçimi haline gelecek emzikli kapları üretmişlerdirEmzikler,ters "U" biçimindeki ya da yarı dairesel gövdeli kapların ortasına iki yandan "mahmuz"gibi eklenmiş ve çoğu kez kedi motifiyle bezenmiştir

İÖ 400 -İS 400 arasında bölgesel kültürler gelişmiştirKuzeydeki bölgelerde teknik ve desen bakımından birçok yenilikler olmuşturYeni kap biçimleri ,yeni geometrik desenler ,kedi dışında başka hayvan motifleri ve negatif boyama tekniği geliştirilmiştirBu yöntemde desen kabın üstüne balmumuyla işlendikten sonra kabın yüzeyi renkli bir kil karışımıyla kaplanıyorduÇömlek pişirildiğinde balmumu eriyip akıyor,renkli kilin üstünde kalan izdesen olarak ortaya çıkıyordu

Güneyde Paracas Cavernas kültüründe,daha önce bilinenlerden çok daha çeşitli kase ve kap biçimleri geliştirilmiştirBezemede temel olarak parlak renklerin kullanılmadığı geometrik desenler egemendir

Kaynak;AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir

Klasik dönem ya da Ustalık dönemi olarak adlandırılan üçüncü dönemde (İS 400 - 1000 ) eski desen ve teknikler en yetkin biçime ulaşmıştırBu dönemde kuzeyde ortaya çıkan Moçika kültüründe ,şaşılacak kadar ayrıntılı,gerçekçi desenleri ve zarif çizgileriyle belirginleşen çömlekler üretilmiştirKuzeyde kap ya da kaseler çoğunlukla döküm yoluyla üretilmiş,sonra üstüne boya ile desen çizilmiştirKabın gövdesine bazen bezeme olarak kilden parçalar yapıştırıldığı da görülürBu dönemin desenleri çok canlıdırve o zamana değin görülmemiş biçimde hareketlilik içerirBu desenlerde savaşçılardan yöneticidin adamlardan ve çeşitli zanaatçılardan oluşan sınıflı bir toplum betimlenmiştir

Güneyde,Nazca Vadisi çömlekçiliği teknik ustalık açısından Moçika"dan üstün olmakla birlikte,desen açısından Moçika"dan üstün olmakla birlikte,desen açısından daha gerisidirNazca"nın üstünlüğü kullanılan hamurun inceliğinden ve kapların biçim çeşitliliğinden kaynaklanırBu Çömleklerin bezenmesinde çok renkli boyalar kullanılmıştır

Gene güneyde bulunan Paracas Necropolis kültüründe de oldukça iyi yapılmış ama bir yenilik içermeyen çömlekler üretilmiştir

1000 "den 1300"e değin Orta Andlar"ın Kuzey ve güney bölgelerinde çömlekçilik de içinde olmak üzere bütün sanat dallarında Tiahuanacu desenleri ve motifleri egemen olmuşturBu dönem adını Doğu Bolivya "daki dinsel bir merkezden alırAkbaba ve puma maskları sık sık kullanılan motiflerdirBu motiflerin gittikçe daha biçimsel ve stilize hale geldiği izlenir

1300"den 1438-1532 arasındaki İnka dönemine değin geçen zaman yerel el sanatlarının ve desenleri yaygın olduğu bir başka evredirKuzeyde Çimu kültürü bazı Moçika desenlerini yenien canlandırmıştırama bunlar o kadar canlı değildirPişirilmeden önce üstlerine hayvan desenleri kazınmış ya da basılmış işlenmiş siyah kaplarÇimu çömleklerinin en yaygın türüdür

İnkaların,bir zanaatçı sınıfa ve bu sınıfı destekleyen karmaşık bürokrasili büyük bir imparatorluğa sahip olmalarına karşın,İnka sanatında çömlekçilikten çok altın ve gümüş işlere bir de görkemli taş yapılara ağırlık verilmiştirÇömlek tekniği yetkinleştirilmekle birlikte üretilen parça sayısı çok sınırlı kalmıştırEn tİpik biçimler,çift saplı Yunan aryballos"larına benzeyen büyük kaplarla kulpları yukarı kıvrık,yayvan tabaklıdırBezeme çoğunlukla geometrik düzenlemelerden oluşurAncak hiçbir zaman Mokçika çanak çömleklerindeki çeşitliliğe ve ayrıntılı önceliğine ulaşılamamıştır



Kaynak;AnaBritannica cilt 2 frmsinsinet için derlenmiştir