İş-İş Kazası-• Iş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası.• İş Emri Servisi,/ • İşten çıkarma./Kısa Süreli Iş Durdurma

İş


İŞ a

1 Bir şeyin üretilmesine ya da ya*ratılmasına yönelik insan etkinliği, çalış*ma: Beden işi Kafa işi

—2 Yapılması ge*reken şey, bir kimsenin uğraşması, ilgilen*mesi gereken ya da uğraşmakta, ilgilen*mekte olduğu şey: Acele ve önemli bir iş
Bu iş bekleyebilir

—3 Karşılığında para alınan etkinlik; görev, meslek: İyi bir iş ara*mak işi gereği geceleri de çalışıyor, işi*niz nedir?

—4 Bir kimsenin çalıştığı yer, görev yeri: işine trenle gidiyor, işten erken çıkmak

—5 Bir kimseyi ilgilendiren şey: Doğanın korunması hepimizin işidir Beni ilgilendirmez, bu benim işim değil

—6 Bir kimsenin yetkisi içinde olan, ona uy*gun düşen alan: Mekanik onun işidir, bu aleti tamir edebilir, işini bilen bir uzman

—7 Ticari anlaşma, alışveriş: iki yıl daha aynı şirketle iş yapmaya karar verildi Bir işi bağlamak

—8 Konusu ticari işlemler, alım satım olan iktisadi ve mali etkinlikler bütünü: Yıl sonuna doğru piyasada işler iyice durgunlaştı Bir işi yönetmek, iş çev*releri

—9 Kamuyu ilgilendiren, kamu ya*rarına ilişkin eylemler (çoğul olarak): Sağ*lık işlerinde yeni düzenlemeler yapılıyor Güvenlik işleri

—10 Kuşku uyandırıcı gizli neden ya da amaç; karmaşık, kuş*kulu durum, olay: Bunun altında bir iş var Bu gibi işlere karışman doğru değil

—11 Sorun, konu: işi bütün çıplaklığıyla anlat*malısın Bu işten haberim yoktu

—12 Davranış, hareket: Suçluyu saklamak iyi bir iş mi?

—13 Kadınların yaptığı işleme, örgü vb: işini alıp komşuya gitmek

—14 Herhangi bir amaçla kurulan düzen: Nakliye sorunu işinizi bozabilir

—15 Bir şey işi, ona bağlı olan çalışma, uğraş vb: Pulculuk bir merak işidir Bu bir zevk işi*dir, herkes hoşlanmayabilir

—16 Bir tam*layanla, belli bir yere ait olan ya da belli bir yöntemle yapılan ürünü belirtir: Çin işi bir vazo Kütahya işi tabak Güzel bir el*işi dantel Makine işi halı

—17 Kimi de*yimlerde yarar, çıkar anlamında kullanılır: İşine gelirse alırsın

—18 iş açmak, ken*dini sıkıntılara, üzüntülere düşüren gerek*siz bir durumun doğmasına yol açmak

|| İş adamı, iş kadını, ticaret ya da sanayi alanında yatırım yapan, yönlendirici etkin*liği olan kimse

|| iş alanı, çalışma dalı: Ye*ni iş alanları açıldıkça işsizlik de ortadan kalkacak

|| İş ayağa düşmek, iş, yetkisiz, sorumsuz ve ilgisiz kimselerin eline kal*mak

|| iş başa düşmek, başkalarının yar*dım etmemesi üzerine kendi işini kendisi yapmak zorunda kalmak

|| iş bilir, bece*rikli

|| İş bitirmek, bir işi başarılı bir biçim*de sonuçlandırmak

|| iş birinde bitmek, bir işin sonuçlanması o kişinin elinde ol*mak: Başkalarını bırak, iş bakanda biter

|| İş çatallaşmak, bir işin nasıl sonuçlana*cağı konusunda değişik seçenekler be*lirmek ya da istenilen sonuca ulaşılıp ula*şılamayacağı bilinmemek

|| iş çevirmek, başkalarına sezdirmeden, gizli ve dolam*baçlı yollarla bir iş yapmak: Bir iş çeviri*yor ama nasıl bir iş olduğunu öğreneme*dik

|| iş çığırından çıkmak, amacından ve yolundan saparak düzeltilmesi, önüne ge*çilmesi güç bir durum almak

|| iş çıkar*mak, gerektiği kadar çokça iş yapmak; kendisini üzüp uğraştıracak gereksiz bir işin ortaya çıkmasına yol açmak

|| (Birine) iş çıkmak, yapılması gereken bir iş belir*mek

|| iş çıkmaza girmek, içinden çıkılma*sı çözümlenip bir sonuca bağlanması güç bir durum almak

|| iş dayıya düştü -

Sen işine bak, biz yabancı mıyız? Sen işine bak, seni ne ilgilendiriyor? \\ işine gelmek, çıkarına uygun olmak

|| İşine gücüne bakmak, başkalarının İşine karışmadan kendisinlnkiyle uğraşmak || işine koyulmak, işini yapmaya, sürdürmeye başlamak: Bir süre uzaklara bakıp sonra işine koyuldu

|| işini bilmek, görevinin bilincinde olmak; nereden, nasıl yarar sağlayacağını bilmek; işinin ustası olmak

|| (Birinin) işini bitirmek, bir kimseyi öldürmek (arg); bir kimseyi iş yapamayacak kadar güçsüz bir duruma sokmak

|| işini görmek, bir kimseyi dövmek; öldürmek (arg)

|| İşini uydurmak, kurnazca davranarak işini istediği gibi yapmak, yaptırmak

|| işinin adamı, yaptığı işin ya da mesleğinin gerektirdiği bilgi, beceri vb ile donanmış kimse için söylenir

|| İşler açılmak, piyasadaki durgunluğun bittiğini, alışverişin canlandığını belirtmek için kullanılır

|| işler becermek, gizil, uygun olmayan işler yapmak

|| (Başından) işler geçmek, nice kötü olaylar yaşamış, bunlardan deneyim kazanmış olmak

|| işten anlamak, bir konuda bilgi ve becerisi bulunmak, o konuyu ayrıntılarıyla bilmek

|| (Birini) işten atmak, bir kimsenin işine, görevine son vermek, işten çıkarmak

|| İşten (bile) değil, oldukça kolay, çok basit anlamında kullanılır: Bu ortamda milyarder olmak işten bile değil

|| işten el çektirmek, bir görevliyi işinden ayırmak, uzaklaştırmak: Soruşturma süresince başkan ve yardımcısına işten el çektirmeniz gerekecek

—Ask Mekanik iş makinesi, istihkâm birliklerinin kullandığı çekili ya da motorlu makine (Bk ansikl böl)

—Biyol Bir organın çalışmasıyla sağlanan yararlı sonuç (Bk ansikl böl Biyol ve Fizyoi)

—Çal ekon İş anlaşması, bir işte çalışacak kişi ya da kişilerle işveren arasında sözlü ya da yazılı olarak yapılan sözleşme

|| İş çözümlemesi, bir işletmede çalışan kişilerin görevleri hakkında araştırmaya dayanan bilgi toplama İşlemi (Bk ansikl böl)

|| iş değerlemesi, bir işletmede, yapılması gereken işlerin belirli ölçütler İçinde birbirleriyle karşılaştırılarak değerlerinin belirlenmesi, (iş değerlemesi, işlerin zorluk ve önem derecelerine göre sıralanmasını ve bu sıralamaya göre adil bir ücret sisteminin kurulmasını kolaylaştırmaktadır Bu sistemde, ücrete esas olarak çalışan kişinin nitelikleri değil işin gereksinim gösterdiği koşullar göz önüne alınır)

|| iş disiplini, çalışma yaşamında işçinin işyeri kurallarına uyması, görevlerini özenle yapması ve işverene karşı yükümlülüklerini yerine getirmesi

|| iş rotasyonu, bir işyerinde çalışan kişilere birçok işi yapabilme bilgi ve deneyimi kazandırıp, çalışanlar arasında iş değişikliği yapabilme olgusu, (iş rotasyonu, yoğun dikkat isteyen ya da tekdüze olan İşlerde çalışanların psikolojik yorgunluk ya da can sıkıntısı gibi nedenlerle verimlerinin düşmesini engellemek amacıyla yapılır Ancak, bumyöntemi uygulayabilmek için işlerin aşırı uzmanlık istemeyen ve kolay öğrenilebi-len nitelikte olmasına dikkat etmek gerekir)

|| işi durdurmak, işverene yöneltilen bir hak istemini desteklemek için gönüllü olarak işi belirli bir süre durdurmak

|| Ağır ve tehlikeli işler, işçilerin sağlığı ve iş güvenliği açısından önemli tehlikeler taşıyan ve bu nedenle çalışanların özel hukuk hükümlerince korunmalarını gerektiren işler (Bk ansikl böl)

-Denize, iş bedeli, herhangi bir deniz tehlikesine uğrayan bir geminin ya da gemideki eşyaların, bir başka gemi ya da üçüncü kişilerce güvenlik altına alınmasına karşılık kurtarıcı-yardımcı gemiye ya da kişilere ödenen ücret (Brüksel antlaşmasının 6 maddesine göre ücretin miktarı anlaşma yoluyla saptanır; anlaşma olmazsa ücreti hâkim ya da hakem belirler)

—Dy iş treni, taşıma, aktarma ve hat döşemede kullanılacak biçimde düzenlenen tren

—Eğit iş okulu, özürleri nedeniyle ilkokuldan sonra öğrenimlerini sürdüremeyen, özel eğitime muhtaç çocuklara iş, hizmet ve üretim alanlarında ilgi ve yeteneklerine uygun bir meslek kazandırmak amacıyla açılan okulların ortak adı (Bk ansikl böl)

—Fizs mekan Bir kuvvetin etkisi altında yer değiştiren maddesel bir sistemin edindiği ve sözkonusu kuvvet ile yer değiştirme vektörünün skaler çarpımına eşit enerji miktarı (Bk ansikl böl)

—Huk iş güçlüğü zammı, niteliği ve çalışma saatleri bakımından güç olan işlerde çalışanlara ödenen para

|| iş hacmi, bir şirketin belirli bir süre içinde (genellikle 1 yıl) muhasebeleştirdiğl ticari işlemlerin, satışların toplam değeri

|| iş riski zammı, hayat ve sağlık için tehlike arzeden hizmetlerde çalışanlara ödenen para

—inş Bitirme işleri, bir yapıya son biçimini vermek üzere yapılan ince işlerin tümü (açıtların kapatılması, su dağıtım şebekeleri, kaplamalar, çeşitli donatımlar)

—İş huk iş akdi, işçinin işverene bağımlı olarak bedeni ya da fikri bir emek sunmasını, işverenin de buna karşılık bir ücret ödemesini öngören sözleşme (Bk ansikl böl)

|| iş güvenliği, işyerindeki çevre koşullarının işçinin sağlığında ve vücut bütünlüğünde yol açabileceği tehlikelerin ortadan kaldırılması için gereken önlemler bütünü (Bk ansikl böl)

|| iş hayatının denetimi, çalışma hayatı ile ilgili yasaların devlet tarafından izlenmesi ve denetlenmesi (Bk ansikl böl)

|| iş hukuku, işçi -işveren ilişkilerini, iş uyuşmazlıklarını İnceleyen hukuk dalı (Bk ansikl böl)

|| iş kanunu, işçi ve işveren ilişkilerini düzenleyen yasa (Bk ansikl böl)

|| iş kazası, işçinin işyerinde bulunduğu sırada ya da yasanın işçiyi işyerinde kabul ettiği durumlarda meydana gelen onu bedence ya da ruhça olumsuz olarak etkileyen olay

|| iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu sigortalı işçiye ve bazı durumlarda sigortalının hak sahibi yakınlarına yapılan yardımları kapsayan sigorta (Bk ansikl böl)

|| iş mahkemesi, iş hukuku ile ilgili uyuşmazlıkları çözümleyen yargı organı (Bk ansikl böl) | işe alma, bir İş akdiyle işçinin işverenle iş ilişkisine girmesi, (işe alma, belirli ya da belirsiz bir süre için olabilir İşe alma belirli bir biçime bağlı değildir; işin konusunun ve ücretin belirlenmiş olması işe alınmak için yeterlidir Ancak iş yasası'na göre süresi bir yıl ve daha fazla olan iş akitlerinin yazılı olması gerekir)

|| işten ayrılma, işçinin kendi isteğiyle iş ilişkisini sona erdirmesi, iş sözleşmesini feshetmesi (Bk ansikl böl)

|| İşten çıkarma, işverenin iş (hizmet) sözleşmesini feshetmesi, işçi ile aralarındaki ilişkiyi sona erdirmesi (Bk ansikl böl)

|| Kısa süreli iş durdurma, işçilerin İşverence tanınmayan haklarını almak İçin anlaşarak işi kısa süre için durdurmaları (Türk hukukunda kısa süreli iş durdurma kanun dışı grev sayılır)

|| Yeniden işe alınma, işyeri ile iş ilişkisi sona ermiş olan bir İşçiyle yeni bir iş sözleşmesi yapılması (Bk ansikl böl)

—İş örgüt İş çözümlemesi, işlerin, görevlerin incelenmesi, yönetsel ve teknik görevlerin ayrılma ve değerlendirilme yöntemi (Bk ansikl böl)

|| iş dağıtımı, İşçilere, yapılacak işi dağıtma eylemi; bu dağıtımı yapmakla görevli bölüm

|| iş dağıtım planı, bir atölyede, bir fabrikada ya da bir fabrikalar topluluğunda belirli bir süre içinde yerine getirilmesi gereken işlerin tümü; belirli bir süre içinde yerine getirilmesi gereken işlerin toptan bir ya da birçok imalat birimine verilmesiyle ilgili öngörü ya da tasarı

|| iş emri servisi, siparişlerin izlenmesini ve atölye ile çeşitli servislerdeki iş yükünü belirleyen ve izleyen bölüm (Bk ansikl böl)

|| iş evresi, belirli bir üretim bölümü için ya da belirli bir üretim bölümü içinde yapılan tüm çalışmalar

|| iş yardımcısı, işlem aşamalarını saptamaya yönelik yöntem bölümü sorumlusu

|| işin basitleştirilmesi, zaman, enerji, hammadde kayıplarının azaltılması ya da yok edilmesi, yerleşmenin, devrelerin, depolama, istifleme ve ambalajlama işlemlerinin ve uygulama yöntemlerinin basitleştirilmesi ve iyileştirilmesi çarelerinin sistemli bir biçimde araştırılması

|| işin kollanması, bir işe ayrılacak ücreti belirlemek amacıyla, o işte çalışacak kişide bulunması gereken niteliklerin (fiziksel, zihinsel, kişiliğe ilişkin) değerlendirilmesi


—işi ikt iş ölçümü, bir üretim sürecinde üretim etmenlerini oluşturan hammadde, emek ve makinelerin hangi ölçülerde kullanıldığının saptanması (İş ölçümünden, özellikle, üretim planlamasının yapılmasında, İşçilik maliyetlerinin saptanmasında, standart maliyetlerin hesaplanmasında yararlanılmaktadır)

|| iş yönetimi bilgi-işlem sistemi, bir işletmenin gidişiyle ilgili bilgilerin süratle kavranmasını ve yönetim için yararlı veriler durumuna getirilmesini olanaklı kılan entegre yönetim sistemi (in-tegrated Business System de denir)

—Mak san iş mili, bir takım tezgâhında iş parçasını ya da kesici takımı taşıyan ve dönen her tür silindirsel parça (Bk ansikl böl)

—Marangl iş parçası hazırlama, biçilmiş ve kurutulmuş ham bir ağaç parçasına, son işlemden önce istenen düzlüğü, boyutları ve yüzeyi verme (Bk ansikl böl)

—Ruhbil iş psikolojisi, çalışan İnsanın davranışlarını ve iş koşullarının bu davranışlar üzerindeki etkisini inceleyen ruhbi-lim kolu (Bk ansikl böl)

—San iş-zaman etütçüsü, sanayisel işlemlerin süresini kronometreyle ölçen uzman

—Seram, iş tahtası, üzerinde seramik hamurunun hazırlanıp yoğrulduğu düzgün yüzeyli tahta

—Tarım Asgari iş, bir tarım bitkisinin üretim süresini kısaltmak ve maliyetini düşürmek için insanın mekanik müdahalelerini azaltan toprak hazırlama biçimi (Asgari işin başka bir amacı da, erozyona karşı savaşmak için önceki yıldan telan artıkları [sap, saman, kök, vb) yerinde bırakmaktır) | insan iş birimi (İİB), tarım ekonomisinde kullanılan ve yetişkin bir insanın 2 400 saatte (yılda 300 gün) ürettiği işe tekabül eden birim (Bu birim, bir tarım işletmesinde, oraya bağlı İşçilerin kullanabilecekleri zamanla bağıntılı olarak gündelikçilerin çalışma sürelerine, işçilerin yaş ve bedeni güçleri göz önüne alınarak yapılan düzeltmelere bağlı olarak, belirli bir süre için, işletmenin elde edebileceği iş miktarını değerlendirmeye yarar)

—ferz iş tulumu, bir pantolon ve ona bağlı askılı bir göğüslükten oluşmuş giysi

—Topbil - EMEK

—ANSİKL Ask ilk mekanik iş makineleri (hava kompresörleri, elektrik üreteç grupları, betoniyerler), özellikle tahkimat araçları olarak, Birinci Dünya savaşı sırasında istihkâm sınıfında kullanıldı 1939'da, istihkâm birlikleri iş makineleri bakımından çok yetersizdi

Amerikalılar ve ingilizler

1942'den sonra, istihkâm sınıfını, düzenli biçimde, bayındırlıkta kullanılan ticari tipte mekanik iş makineleriyle (buldozer, greyderler, çekiciler) ve özel görevler için tasarlanan askeri iş makineleriyle (alev tankları, mayın imha tankları, köprü kurma tankları) donattılar Verim ve hız artışına, zırhla korumaya karşı duyulan eğilim, araba vapurlarının, motorlu köprülerin, mayın döşeme araçlarının ortaya çıkmasını sağladı

—Biyol ve Fizyol Canlıların, aldıkları besinlerdeki kimyasal enerjiden yararlanarak ürettikleri enerji türleri arasında mekanik enerji önemli bir yer tutar Atlama, tırmanma, yüzme, katı bir besinin öğütülmesi, bir ağırlığın kaldırılması gibi durumlarda harcanan enerji, fizikçilerin kastettikleri anlamda bir "iş"e dönüşür Ama su dışında dengenin korunması, yatay bir düzlemde sabit hızla hareket ve çizgili kasların çalışmasını gerektiren başka durumlar, enerji kaybına ve yorgunluğa yol açmalarına rağmen, tam anlamıyla "iş" değildirler Kanın vücuda pompalanması için kalbin yaptığı iş, ağırlık merkezleri aralıksız yükseldiği için, bitkilerin yavaş ve sürekli büyüme işi gene de yaşamın sonunda önemli bir toplam değere ulaşır

Üretilen işin verimi, özellikle yumuşakçalarda (çenetlerin yaklaştırıcı kasları) ve çoğu böceklerde (sineklerin uçuşu, pirelerin sıçraması) düz kaslarda ilgi çekecek düzeydeyken omurgalılarda orta derecededir (yaklaşık % 12)

—Çal ekon İş çözümlemesi, yapılacak işlerin niteliği, bunlar için harcanacak zaman, kullanılacak araç ve gereçlerin özellikleri, iş yapan kişinin sahip olması gereken bilgi, yetenek ve deneyimler, görevin gerektirdiği yetki ve sorumluluklar, görevin ne gibi tehlikeler içerdiği ve bu görevin yerine getirilmesinde karşılaşılabilecek güçlükler gibi bilgileri kapsamaktadır Bu bilgiler aracılığıyla, yapılacak iş tanımlanabilmekte, işin yapılabilmesi için gerekli olan nitelikler belirlenebilmekte, işin güçlük ve tehlikeleri ortaya çıkabilmektedir Böylece, işveren işi yapacak kişinin ücretini saptamak, işin tehlikelerine karşı önlemler almak gibi konularda daha sağlıklı kararlar alabilmektedir
• Türkiye'de, ağır ve tehlikeli işlerin neler olduğu iş yasası'na ve Ağır ve tehlikeli işler tüzüğü'ne göre belirlenmiştir Buna göre, 16 yaşını doldurmamış çocuklar bu tür işlerde çalıştırılamazlar 16 yaşını doldurmuş ama 18 yaşını bitirmemiş çocuk işçilerin ise hangi tür ağır ve tehlikeli işte çalıştırılabileceği tüzüğe bağlı bir cetvelde gösterilmiştir Tüzükte açıkça belirtilmedikçe kadın işçiler de bu tür işlerde çalıştırılamaz Kadın işçiler için izin verilen ağır ve tehlikeli işlerde bile 5 günden fazla ve ay hali dönemlerinde çalıştıramayacakları hükme bağlanmıştır

Yasalar, bu tür işlerde çalıştırılacak işçiler için de işçilerin işe girişlerinde tıbbi muayeneden geçirilerek bu tür işlere elverişli ve bedence sağlam olduklarına dair doktor raporu alınması, işçilerin çalıştıkları süre içinde düzenli aralarla sağlık denetimlerinin yapılması gibi sınırlamalar ve önlemler getirmiştir

—Eğit 12 ekim 1983 tarih ve 2916 sayılı yasa, özel eğitime muhtaç çocukların iş ve meslek sahibi yapılmalarını öngörür Milli eğitim gençlik ve spor bakanlığı'nca, 1987'de İllere gönderilen bir genelge ile özürlü çocukların özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılmaları istendi 1987'de özel eğitim okullarıyla fiziki koşulları uygun olan normal ilkokulların bünyeleri içinde iş okulları açılmaya başlandı Bu okullara, alt özel sınıflardan mezun (ilköğretim düzeyi) 12-16 yaşları arasındaki özürlü çocuklar alınmaktadır

Özel eğitime muhtaç çocukların seçimi, yerleştirilecekleri kurumların saptanması ve bu çocukların izlenmesi, illerdeki Rehberlik ve araştırma merkezleri tarafından yapılır

Zihinsel özürlü çocuklara beceri kazandırmaya yönelik, "eğitilebilir" çocuklar iş okulları İzmir, Bursa, Ankara, Kayseri, Adana, Yozgat ve Zonguldak illerinde açıldı 1988-1989 öğretim yılında istanbul'da da zihinsel özürlü çocuklar için bir iş okulu açılması kararlaştırıldı
işitme özürlü çocukları meslek sahibi kılmaya yönelik İş ve sanat okulları Adana, Eskişehir ve Rize'de sağır ilkokulları bünyesinde açıldı

—Fizs mekan Bir F kuvvetinin etkisindeki maddesel bir nokta, C eğrisi üzerinde yer değiştiriyorsa, C boyunca gerçekleşen sonsuz küçük yer değiştirme sırasındaki temeljş dW şu eşitlikte tanımlanır: dW = F-d s bu eşitlikte ds, C'ye teğet ve sonsuz küçük uzunlukta bir vektördür

Aynı maddesel noktaya birçok kuvvet etki yaptığında toplam İş, yukarıdaki tanıma göre bu kuvvetlerin sağladığı işler toplanarak elde edilir

İş kavramı özellikle cisimler arası enerji alışverişlerini belirlemede kullanılır ( -

—Huku Türkiye'de yabancıların iş tutması Türkiye'ye gelen yabancılar ancak, 2007 sayılı "Türkiye'de Türk vatandaşlarına tahsis edilen sanat ve hizmetler hakkında kanun"la gösterilen işlerin dışında kalan alanlarda çalışabilirler 5683 sayılı yasaya göre ise, Türkiye'de serbest olarak ya da memur, hizmetli ve işçi olarak çalışacak olan yabancılar, bu durumu, işe başladıkları tarihten itibaren en çok 15 gün içinde oturdukları yerin polis ya da jandarma karakoluna haber vermek ve ikamet tezkerelerine geçirtmek zorundadırlar

—iş hukuİş akdi, emeği ile geçinen kişiye "işçi", işçi çalıştıran gerçek ya da tüzel kişiye de "işveren" niteliğini kazandırır iş akdinin geçerli olabilmesi için ücretin belirlenmiş olması gerekir, iş akdi, kural olarak belirli bir şekle bağlı değildir Tarafların, sözleşmenin konusu ve ücret üzerinde anlaşmaları yeterlidir Ancak, iş yasası'na göre, belirli süreli olarak yapılan ve süresi bir yıl ya da daha uzun olan iş akitlerinin yazılı olması zorunludur Yazılı olarak yapılan bu gibi akitlerde taraflar, yapılacak iş, sözleşmenin süresi ve ücret belirtilir Yazılı iş akitleri damga vergisi ile her çeşit resim ve harçtan muaftır Amaç, yazılı sözleşme yapan tarafları herhangi bir mali yük altına sokmamak, akdin yapılmasını kolaylaştırmaktır Yazılı akit yapılmayan durumlarda, işçinin isteği üzerine işverenin genel ve özel iş koşullarını gösteren ye imzasını taşıyan bir belge vermesi de iş yasası'nın gereğidir Bu belge de vergi ve harçtan muaf tutulmuştur
iş akdi, tarafların isteklerine bağlı olarak, belirli bir süre ya da belirsiz bir süre için yapılabilir Belirli süreli iş akitleri, kural olarak, süre sonunda sona erdikleri halde, belirsiz süreli akitler, iş yasası'nda-ki bildirim önellerine uyularak sona erdi-rilebilir En yaygın olan iş akdi, belirsiz süreli olanıdır Genellikle geçici işçi gereksinimleri için belirli süreli akitler de yapılmaktadır Nitelikleri bakımından en çok otuz işgünü süren işleri iş yasası, süreksiz iş saymıştır Bu gibi işlerde yapılan akitlere de süreksiz iş akdi denir Bu işler kısa sürede yapılıp tamamlandığından iş yasası'nın bir kısım hükümleri süreksiz iş akitlerine uygulanmaz

• iş güvenliği Sanayi devrimiyle birlikte işyerlerinde işçilerin sağlığı bakımından çok tehlikeli bir çevre oluştu Buhar gücüyle işleyen yeni makineler, işçilerin sağlığını daha fazla tehdit etmeye başladı Daha çok mal üretebilmek için kullanılan kimi makine ve maddeler, kaza ya da hastalıklara neden oldu Buna karşın, XIX yy'ın sonlarına kadar iş güvenliğiyle ilgili ciddi önlemler alınmadı Devletin iktisadi hayata müdahalesini istemeyen liberal anlayış, bu konuda yasal düzenlemelerin yapılmasını geciktirdi Toplumsal gelişmeler sonucu daha sonra, özellikle XX yy'da devlet çalışma hayatına müdahale etmeye, dolayısıyla da işyerlerinin güvenliğine ilişkin önlemler almaya başladı, işçilerin işyerlerinde sağlık ve güvenlik İçinde çalışmaya hakları olduğu görüşü benimsendi Günümüzde, bu hak, anayasalara kadar girmiştir Nitekim, 1982 Anayasası'nda da sosyal güvenliğe ve iş güvenliğine ilişkin kurallar vardır (md 56, 50 49) 1475 sayılı iş yasası, işverenlere işyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği için gerekli önlemleri alma yükümlülüğü getirmiş, işçilerin de bu önlemlere uymak zorunda olduklarını belirtmiştir Bunun dışında aynı yasada işçilerin sağlığı açısından daha çok tehlike yaratan ağır ve tehlikeli işler, gece çalışması, kadın ve çocuk işçilerin korunmasına ilişkin özel düzenlemeler yer alır

Ancak işçi ve işverenlerin iş güvenliği sorununu yeterince kavramamış olmaları ve etkin bir denetimin yapılamayışı gibi nedenler, Türkiye'de iş kazalarıyla meslek hastalıklarının yüksek boyutlara ulaşmasına yol açmaktadır
• iş hayatının denetimi Türk hukukunda bu denetim yetkisi, devlet adına Çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı'na verilmiştir (iş hukuku md 88) Adı geçen bakanlığın kuruluş yasasında da Çalışma genel mü-

dürlüğü'nün iş hayatını denetleme ve teftişine ait hükümleri yerine getireceği öngörülmüştür

Çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı, bu yetkisini "ihtiyaca yetecek sayı ye özellikte" memurlarca gerçekleştirir, iş müfettişlerince yapılan bu denetimde, bir yandan çalışma hayatını düzenleyen yasalarla işçilere tanınan hakların uygulanıp uygulanmadığı, öte yandan da işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili önlemlerin alınıp alınmadığı incelenir, iş kazalarını önlemek amacıyla çeşitli tüzüklerde öngörülen her türlü koruyucu malzeme ve cihazların ve başka önlemlerin alınıp alınmadığı teknik iş müfettişlerince incelenir, iş teftişinin nasıl yapılacağına ilişkin bir de tüzük vardır

Teftiş ve denetleme sırasında gerek işverenler, gerek işçiler, teftişle görevli memurlara bilgi vermek, istenilen bilgi ve belgeleri göstermek zorundadırlar İş hayatını denetleyen yetkili memurların düzenledikleri tutanaklar, iş yasası'nın 89[IMG]file:///C:/Users/Nermin/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001gif[/IMG] maddesi uyarınca, aksi kanıtlanıncaya kadar geçerli sayılır

Ote yandan, bu denetimi yaparken memurların işin normal gidişini, işyerinin işlemesini, mümkün olduğu kadar aksat-mamaya çalışmaları gerekir Açıklanması gerekmedikçe, işverenin ve işyerinin meslek sırlarını saklamak, ekonomik ve ticari durumlarını gizli tutmak zorunda olan iş müfettişleri, kendilerine başvuran ya da ihbarda bulunanların kimliklerini de açıkla-mamakla yükümlüdürler

• iş hukuku Sanayi devriminden sonra doğan ve zamanla gelişen, yeni bir hukuk dalıdır Bu hukuk dalı iki ana bölümden oluşur Birey olarak işçiyle işveren arasında iş akdinin (hizmet sözleşmesinin) yapılması, uygulanması ve sona ermesiyle ilgili kurallar bireysel iş hukukunun kapsamı içindedir Örgütlü İşçi topluluklarıyla (sendikalar ve bunların oluşturdukları birlikler) işverenler arasındaki ilişkiler de Toplu iş hukuku'nun konusuna girer[IMG]file:///C:/Users/Nermin/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001gif[/IMG] Toplu iş hukuku'nun başlıca konuları grev, lokavt, toplu pazarlık ve toplu iş sözleşmeleridir[IMG]file:///C:/Users/Nermin/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001gif[/IMG]

• İş kanunu Türkiye'de, bireysel iş İlişkilerini düzenleyen ilk yasa, 1936 tarihinde kabul edilen 3008 sayılı iş kanunudur 1967 yılında yeni bir iş kanunu yürürlüğe girdi 931 sayılı bu yasa, Anayasa mahkemesi tarafından iptal edilince, 1971 yılında bugün yürürlükte olan 1475 sayılı iş kanunu çıkarıldı Bu yasada da zamanla birçok değişiklik yapıldı Yasa, tüm işçileri kapsamı içine almaz Tarım işçileriyle ev hizmetlerinde çalışan işçiler bu yasanın kapsamı dışındadırlar Gemi adamları Deniz iş kanunu'na, basın işçileri de Basın iş kanunu'na tabidirler

• iş kazası ve meslek hastalığı sigortası iş gücünü doğrudan doğruya olumsuz olarak etkileyen ve Sosyal sigortalar ku-rumu'nca öncelikle korunan meslek tehlikesidir 17 temmuz 1964 tarih ve 506 sayılı Sosyal sigortalar kanunu'na göre sigortalıların

şu durumlarda geçirdiği kazalar iş kazası sayılır:

1 sigortalının işyerinde bulunduğu sırada uğradığı kaza;

2 işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle uğradığı kaza;

3 sigortalının işveren tarafından görevle başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda uğradığı kaza;

4 emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda uğradığı kaza;

5 sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmesi sırasında geçirdiği kaza Bir kazanın iş kazası sayılabllmesi için gerekli öğeler şunlardır:

1 kaza ile iş arasında bir illiyet bağı olmalıdır;

2 iş kazası sonucu oluşan zarar dıştan gelen bir nedenle olmalı ve sigortalının bir kastı bulunmamalıdır;

3 kaza beklenmedik bir biçimde ve birdenbire olmalıdır;

4 iş kazası sonunda sigortalı sakatlanmalıdır Çalıştırdığı işçinin iş kazasına uğraması durumunda, Sosyal sigortalar kurumu işe el-koyuncaya kadar işveren, gerekli sağlık yardımlarını yapmakla yükümlüdür, işçi ve işveren iş kazasını Sosyal sigortalar kuru-mu'na bildirmek zorundadırlar, işveren kazadan sonraki iki gün içinde Kurum'a bildirimde bulunmazsa kaza nedeniyle yaptığı harcamaları Kurumdan geri isteyemez işverenin bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle hukuki ve cezai sorumluluğu da vardır, iş kazası olarak bildirilen olayın iş kazası olup olmadığını saptamak için Kurum tarafından inceleme ve soruşturma yapılır, işveren ayrıca iş kazasını derhal o yerin yetkili zabıtasına bildirmek zorundadır İş kazasına uğrayan işçinin korunmasına ilişkin düzenlemeler XIX yy sonlarında başlamıştır Türkiye'de işçilerle İlgili olarak kabul edilen ilk sigorta yasası 27 haziran 1945 tarih ve 4772 sayılı "iş kazalarıyla meslek hastalıkları ve analık sigortaları kanunu" dur iş kazalarının en yüksek olduğu çalışma alanı yapı işkoludur Ayrıca metal, madencilik, dokuma işkollarında da iş kazaları fazla görülmektedir, iş kazalarının sanayileşmeyle birlikte hızla artması, iş kazalarının işçiyi olduğu kadar işverenleri hatta ulusal ekonomiyi de zarara uğratması Sosyal sigortalar kurumu'nun yükünün artması gibi nedenler iş kazalarını önleme konusunun önemini artırmıştır iş kazalarını ve meslek hastalıklarını, uygun önlemler alarak azaltmak çağdaş toplumların amacıdır Batı ülkelerindeki yasalardan ve Uluslararası çalışma örgütü (İLO) kurallarından yararlanılarak hazırlanan türk mevzuatı iş kazalarını önleme bakımından oldukça çağdaş bir görünüme sahiptir Bu konuda ağır ve tehlikeli işler gibi özelliği olan alanlarda çok sayıda tüzük çıkarılmıştır[IMG]file:///C:/Users/Nermin/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001gif[/IMG] Örneğin Ağır ve tehlikeli işler tüzüğü, işçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğü, Yapı işlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğü, Gemi adamlarının sağlık, iaşe ve ikamet şartlarını gösterir tüzük vb Yasal çerçevedeki bu olumlu gelişmeler uygulamada beklenen sonuçları vermemiştir

Her yıl meydana gelen iş kazalarının oranı gelişmiş ülkelerden çok yüksektir, iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle sigortalıya yapılacak sağlık yardımları şunlardır: sigortalının hekime muayene ettirilmesi, hekimin göstereceği lüzum üzerine gerekli muayene ve tedavinin yapılması, bu nedenle sağlık kuruluşlarına yatırılması, tedavi süresince gerekli ilaç ve iyileştirme araçlarının sağlanması Sağlık yardımları, iş kazasına uğrayan ya da meslek hastalığına tutulan sigortalının sağlık durumunun gerektirdiği sürece devam eder İş kazası ve meslek hastalığı halinde sigortalıya ve bazı koşullarda hak sahiplerine para yardımları da yapılır Bunlar geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri ile sigortalının ölümünde hak sahiplerine gelir bağlanması ve cenaze yardımıdır (Sosyal sigortalar k md 12)

• İş mahkemesi Çalışma hayatını düzenleyen yasaların uygulanmasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların uzmanlaşmış yargı organlarında çabuk ve kolay bir şekilde sonuçlandırılabilmesi için bu mahkemelerin

kurulmasına gerek duyuldu Türkiye' de iş mahkemeleri 30 ocak 1950 tarih ve 5521 sayılı özel bir yasa ile kuruldu Bu yasa uyarınca 1971'e kadar İş mahkemeleri, bir yargıcın başkanlığında bir işçi ve bir işveren temsilcisinden oluşuyordu Ancak Anayasa mahkemesl'nin 13 nisan 1971 tarihli iptal kararıyla işçi ve işveren temsilcilerinin iş mahkemesindeki görevleri sona erdi ve bu mahkemeler tek yargıçlı hale geldi, iş mahkemelerinde kural olarak işçilerle işverenler arasındaki bireysel iş uyuşmazlıkları karara bağlanır Bu mahkemelere sosyal sigortalar ve toplu iş hukuku mevzuatından doğan çeşitli uyuşmazlıklara bakma görevi de verilmiştir

• işten ayrılma, işten ayrılmak isteyen işçi kural olarak bildirim önellerine uymak zorundadır (iş k md 13) işçinin de işyerindeki kıdemine göre iki hafta ile sekiz hafta arasında değişen bu önellere uymaması durumunda işçinin usulsüz bir fesih yaptığı kabul edilir ve bu sürelere ait ücret tutarında bir tazminatı işverene ödemeye mahkûm edilebilir,

işçinin İhbar önellerini beklemeden bildirimsiz fesih hakkını kullanarak işten ayrılabildiği durumlar şunlardır:

1 işçinin sağlık nedenleri;

2 işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışları;

3 işyerinde en az bir hafta süreyle işin durmasına yol açan zorlayıcı bir nedenin ortaya çıkması (iş k md 16)

• İşten çıkarma İşten çıkarmaya ilişkin düzenlemeler iş kanunu'nda ve Borçlar ka-nunu'nda yapılmıştır Belirsiz süreli hizmet sözleşmesi ile çalışan bir işçinin işten çıkarılabilmesi için durumun kendisine ihbar edilmesi ve iş yasası'nda belirtilen ihbar önellerinin geçmesi gerekir (iş k md 13) işveren ihbar önellerine ait ücreti peşin ödeyerek bu sürenin geçmesini beklemeden de işçiyi derhal İşten çıkarabilir Türk iş hukukunda işveren herhangi bir haklı neden göstermeden, ihbar önellerine uyarak ya da bu sürelere ait ücreti peşin ödeyerek işçiyi işten çıkarabilir, işten çıkarılan işçi, yargı organlarına başvurarak, haklı bir neden olmadan işten çıkarıldığının saptanmasını ve işe yeniden alınmasını İsteyemez Türkiye'de işçinin işten çıkarılmama güvencesi yoktur Bu tür bir güvence yalnız işyeri sendika temsilcilerine sağlanmıştır (Sendikalar k md 30) Belirli süreli hizmet sözleşmesi ile çalışan işçilerin hizmet sözleşmeleri, aksi ka-rarlaştırılmadıkça sürenin geçmesi ile kendiliğinden sona erer (Borçlar k md 38) Belirli sürenin dolmasına rağmen işçi işe devam eder, işveren de iş ilişkisinin devamına ses çıkarmazsa hizmet sözleşmesinin süresi uzar Belirli süreli iş sözleşmelerine taraflar ihbar koşulu koyabilirler Tarafların ihbar koşuluna uymamaları durumunda sözleşme tümüyle yenilenmiş olur

Türk iş hukukunda işçinin işten çıkarılmasının bir başka türü de haklı nedenlerle hizmet sözleşmesinin sona erdirilmesidir Hem belirli, hem de belirsiz hizmet sözleşmelerinde bu fesih hakkı kullanılabilir (İş k md 17) Buna göre işçinin sağlığının bozulması durumunda işveren belirli bir süre bekledikten sonra iş sözleşmesini feshedebilir Ayrıca işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlarda bulunması durumunda da işveren bildirim önellerini beklemeden ve herhangi bir tazminat ödemeden işçiyi işten çıkarabilir (iş k md 17/2) Herhangi bir nedenle işçi bir haftadan fazla bir süreyle işyerine gelmemişse bu durumda da işverenin işçiyi işten çıkarma kararı vardır (iş k md 17/3)

• Yeniden işe alma iş kanunu ile Sendikalar kanunu'nda bazı koşullarla işverenin işçiyi yeniden işe alma zorunluluğu bulunmaktadır, iş kanunu'na göre işverenler on üçüncü maddeye dayanarak işten çıkardıkları işçilerin yerine altı ay süreyle yeniden işçi alamazlar Bu süre içinde işyerine aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak isteyen işveren durumu uygun araçlarla yayımlar ve işçinin kaydettirdiği adresine noter aracılığıyla duyurur, işçi on beş gün içinde başvurursa işveren onu işe almak zorundadır (iş k md 24/1,2) Muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işinden ayrılan işçi, bu görevin bitmesinden başlayarak iki ay içinde başvurursa, işveren bu işçiyi öncelikle işe almak zorundadır (iş k md 27) Sendikalar yasası'nda yeniden işe alınma konusunda sendika yöneticilerine önemli bir güvence sağlanmıştır Buna göre sendika yönetim kurullarında göreve seçilmesi nedeniyle kendi istekleri ile işyerinden ayrılan İşçiler bu görevleri sona erdiğinde, üç ay içinde başvurmaları koşuluyla eski işlerine ya da uygun bir işe alınırlar (Sendikalar k md 29)

—iş örgüt, iş çözümlemesinin önemli bir uygulaması "görevlerin nitelenmesi'dir Bu da bir meslek ya da şirketçe çeşitli görevlerin değerlerinin belirlenmesidir Öteki uygulamalar seçme, eğitim, terfi ve güvenlikle ilgilidir Bu çözümleme çeşitli belirleme ve ölçme (anlık gözlemler, zaman ölçme, vb) yöntemlerine dayanır ve işin rasyonelleştirilmesini amaç edinir

• Yönetsel iş çözümlemesi, bir servis ya da görevin işlem biçimini yeniden kurmayı amaçlar, iki evreden oluşur: birincisi iş bölümlerinin "statik" çözümlemesi-dir; bir memurun yaptığı tüm işlemlerin sayımı ve her işlem için ne?, neden?, ne zaman?, ne kadar?, ne kadar zamanda? sorularının yanıtlanması; ikincisi iş bölümlerinin "dinamik" çözümlemesi, dev-relerdeki bilgi akımının izlenmesi ve bir belgenin yaratılışından yok edilişine değin her evresinin incelenmesidir Bu inceleme şemalarla birlikte yapılır (Planus, Hijmans ve Viyana grafikleri)

• Teknik iş çözümlemesi, işi basitleştirme ya da bilimsel biçiminde örgütleme yöntemlerine bağlıdır Amaç, maddelerin ve üretim çevrimlerinin incelenmesidir En basit işlemler, beklemeler, taşımalar, denetimler incelenir Böylece üç çeşit çözümleme ortaya çıkar: işlemlerin genel çözümlemesi (üretim, dolaşım), bölümlerin ayrı ayrı çözümlemesi (el ya da el -makine işleri), çoğul çözümleme (bir ekibin çeşitli üyeleri arasındaki işbirliğinin çözümlemesi)

• İş emri servisi, işin gerekli günde çıkması için çeşitli servislerin iş yüklerini denetler ve iş akışındaki her türlü aksamayı ortaya çıkararak buna çözüm bulunmasını sağlar, iş emri servisi, müşteriye makul süreler verir, üretilmekte olan malları azaltır ya da üretimi artırır

—işi ikt Üretim kavramını temel alan geleneksel İş yönetimi arz piyasalarında zayıf bir rekabet durumunun damgasını taşıyan iktisadi ve sosyal bir ortama denk düşer: bu durumda, ağırlık imalat sorunlarına verildiğinden işletme potansiyelinin üretim kapasitesi (insanlar ve makineler) tarafından belirlendiği düşüncesi egemendir Pazarlama (marketing) kavramını temel alan modern iş yönetiminde ise bunun tersi bir durum sözkonusudur Burada, ürün-piyasa karşılaşması, bir piyasa bulabilecek ya da yaratabilecek-ürünleri belirlemek amacıyla tüketicilerin gereksinimlerinden yola çıkan bir gelişmeye göre olur Geleneksel iş yönetiminde, işletmelerin yönetimi deneye, sağduyuya ve basit çözümleme araçlarına dayanırdı Oysa, modern iş yönetimiyle birlikte kararların hazırlanmasında, stratejilerin uygulamaya konulmasında ve sonuçların denetiminde sistemli bir biçimde bilimsel yöntemlerden yararlanılmaya başlandı ve yönetimde hedefler saptanmasına, ileriye dönük kestirimlere ve bütçe hesaplarına, denetime, vb geniş ölçüde başvuruldu

iş yönetimi bilgi-işlem sistemleri, klasik "kumanda tabloları"ndan esinlenmekle birlikte, bazı kararların sonuçlarını, daha bu kararlar alınmadan önce, denemeden geçirmeyi de olanaklı kılar; gerçekten de bu sistemler her şeyden önce işletme "modelleri'dir; bunların çarklarını, bağlantılarını, akımlarını temsil eder Parametrelerin ve verilerin değerinde her değişiklik, işletmenin elde edeceği sonuçların değişmesine yol açar, dolayısıyla bunun bilgisayarca kavranılıp işlenmesi gerekir

—Mak san Bir takım tezgâhında iş milinin ucuna, iş parçasını taşıyan bir ayna ya da döner tabla, konik bir deliğe sıkı geçirilmiş ve basit zorlamayla devindirilen torna puntası ya da bir kesici takım (freze bıçağı, matkap ucu), bir takım mili (bara) bağlanabilir Yatak yastıkları, rulmanlar ya da hidrostatik yataklarla donatılan iş mili, mekanik ya da el kumandalı eksenel ilerleme devinimi yapan bir kovana monte edilir Bir takım tezgâhında, aynı anda birçok parçayı işleyen ya da aynı parça üzerinde değişik işlemler yapan birçok iş mili bulunabilir

—Marangl Biçilmiş ağaç parçaları kurutulduktan sonra genellikle yeterince düzgün değildir; ayrıca istenen iş parçası için gereken boy ve kalınlıkta olmayabilir Dolayısıyla şerit ya da daire testere ve kalınlık planya makinelerinden geçirilerek gereken ölçüler elde edilir ve parçalara düzgünlük verilir, işlem testere, kaba rende, planya ve perdah rendesi gibi aletlerle elle de yapılabilir, işte bütün bu işlemlere iş parçası hazırlama denir

—Ruhbil iş psikolojisi, ilkin işyerlerinin gerektirdiği emekçi yeteneklerinin çö-zümlenmesiyle, dolayısıyla işe alma ve iş postalarının değerlendirilmesiyle ilgilendi ikinci bir evrede, 1950'den sonra daha çok teknik aygıtlara göre başarıların çözümlenmesi üzerinde durdu Bunun yanı sıra, iş psikolojisi, işin iyi yapılması için gerekli uygulamaları saptama ve öğretme zorunluluğundan yola çıkarak mesleki eğitimi ele aldı Örgüt psikoloji-siyle birlikte, ilgi, işletmedeki bireyler ve gruplar arasında işbölümü ilişkilerine ve bu ilişkilerin emekçilerin güdülenim ve doyumları üzerindeki yansımasına yöneldi



Günümüzde, insanla onun teknik ve toplumsal iş çevresinin karşılıklı uyumunu sağlamayı amaçlayan iş psikolojisinin temel konusu, sağlanan verimden çok, iş koşullarının bireyin yeteneklerinin ortaya konması üzerinde etkisidir

iş psikolojisi genellikle patronların ve/ya da sendikaların isteği üzerine araya girer, ilgili emekçilerin işbirliğini sağlamak, genellikle güç olmakla birlikte, zorunludur; çünkü laboratuvarda sürdürülen araştırmaların sonuçları, alanda karşılaşılan sorunlara pek uygulanamaz, iş psikolojisi, bu müdahalelerden önce, duruma genel bir tanı koyabilmek için, gözlemlerden, anketlerden, mülakatlardan, deneylerden başlayarak, iş sistemini betimlemeye çalışır Bu inceleme, iş sisteminin iletişim, güçlükler, aksamalar, vb gibi bazı özel görünümleri üzerinde yoğunlaşabilir Bu girişimin verimliliği, onu günlük durumların (otomobil kullanma, spor, ev işleri, okul etkinlikleri) incelenmesine de yöneltmiştir