Tarımsal Kredi

Tarımsal kredi

Tarımsal kredi, Türkiye'de, tarım kesiminde çiftçilerin kredi gereksinimi, örgütlenmemiş kredi kanallarıyla örgütlenmiş kredi kurumlarından karşılanır Örgütlenmemiş kredi kaynaklarını oluşturan bireyler arasında, akrabalar, büyük toprak sahipleri, tüccar ve esnaflar, tefeciler sayılabilir Bu kredilerde genellikle faiz oranı çok yüksek, ödeme koşulları hayli ağırdır Resmi kredi kuruluşları ortaya çıktıktan sonra çok eski ve yaygın bir borç alma biçimi olan bu sistemin etkinliği bir ölçüde azalmış olmakla birlikte, sistem hâlâ varlığını sürdürmekte ve önemini korumaktadır

Örgütlenmiş kredi kaynakları ise yasalara uygun olarak kurulmuş, kredi verme işlerini belirli esaslara göre yürüten kamu ve özel kesime ait kuruluşlardır Bu örgütler arasında TC Ziraat bankası, Tarım kredi kooperatifleri, Tarım satış kooperatifleri ve birlikleri ile öteki kredi örgütleri bulunmaktadır

Türkiye'de en önemli tarımsal kredi kaynağı Ziraat bankası'dır Banka, bu özelliğinin yanında Tarım kredi ve Tarım satış kooperatiflerine de fon sağlamakta ve bunları denetlemekte, bu bakımdan ülke tarımındaki örgütlenmiş kredilerin tümüne yakın bir bölümünü karşılamaktadır Türkiye'nin ilk tarım kredi kuruluşu Menafi sandıkları 1863'te kurulmuş, bunlar daha sonra yerini Memleket sandıklarına bırakmış, 1888'de bunların devamı olan Ziraat bankası kurulmuştur Banka, tarım üreticilerinin işletme sermayesi gereksinimini karşılamak, tarımsal üretimi artırmak ve iyileştirmek, çiftçilerin toprak edinmeleri-

ne yardımcı olmak, tarım ürünlerinin pazarlanmasını yaygınlaştırmak ve tarıma dayalı sanayilerin gelişmesini sağlamak amaçlarıyla kredi açmaktadır Bu krediler, doğrudan üreticiye açılan kredilerle Tarım kredi ve Tarım satış kooperatifleri ve birlikleri aracılığıyla verilen kredilerden oluşur Doğrudan üreticiye açılan krediler geleneksel krediler, kontrollü krediler ve özel fonlardan yararlanılarak açılan krediler olmak üzere üç grupta toplanabilir Geleneksel krediler çevirme, sürüm ve satış, donatım, tarım sanatları kredileri ile toprak edinme kredileridir

Kontrollü krediler ise, Kontrollü tarımsal kalkınma kredileri ile Topraksu kredileri biçiminde iki gruba ayrılır Üreticilerin yatırım ve işletme sermayesi gereksinimini karşılamak amacıyla ve teknik bilgi ve etkin bir denetimle kullanılmak üzere verilen Kontrollü zirai kalkınma kredileri, Kontrollü tarımsal kişletme kredileri ile Kontrollü tarımsal yatırım kredilerinden oluşur Topraksu kredileri ise toprak ve su koruma, toprakların iyileştirilmesi, tarımsal sulama, vb alanlarda kullanılmak üzere verilmektedir Özel fonlardan açılan krediler de Teşvik ve geliştirme kredileri, Toprak ve tarım reformu kredileri, Özel iskân fonundan açılan krediler, AİD fonundan açılan krediler, tohumluk kredileri, yemeklik ve yemlik kredileri biçiminde gruplara ayrılmaktadır

Ziraat bankası, 2836 sayılı yasa uyarınca Tarım kredi kooperatifleri ortaklarına tesis, donatım ve çevirme kredisi sağlamakta, ayrıca, kooperatiflerin hizmet binalarının yaptırılması amacıyla inşaat kredileri-de vermektedir Tarım kredi kooperatifleri, Ziraat bankası'ndan aldıkları bu kredilerin yanında kendi kaynaklarından da yararlanarak üyelerine üç tür çevirme kredisiyle (genel gereksinimler için açılan krediler, gübre kredileri ve akaryakıt kredileri) donatım kredisi olmak üzere toplam dört tür kredi açarlar Çevirme kredileri genellikle 1 yıl vadeli; araç-gereç, tarımsal makineler, vb satın alınması için verilen donatım kredisi ise en çok 5 yıl vadelidir

Ziraat bankası'nın denetimi altında olan Tarım satış kooperatifleri ve birlikleri de gereksinimlerini kendi özkaynaklarının yanı sıra bankadan sağlamaktadırlar Tarım ürünlerinin iç ve dış pazarlamasını yapmak amacıyla kurulan bu kooperatiflere taban fiyatı uygulama ve destekleme alımları yapma görevi de verilmiştir

Sözü edilen bu kuruluşlar dışında, türk tarımına, tarımsal kredi sağlayan başka bazı örgütler de bulunmaktadır: Pancar ekicileri istihsal kooperatifleri, Çay kooperatifleri, T Şeker fabrikaları ao, Zirai donatım kurumu, Toprak mahsulleri ofisi ile Egebank, Tütüncüler bankası ve bazı ticari bankalar da tarımsal kredi vermektedir Ancak, temel görevleri tarımsal kredi vermek olmayan bu kuruluşların verdikleri krediler çok sınırlı kalmakta, tarımsal kredi hacmi içinde çok küçük bir paya sahip bulunmaktadır

Türkiye'de, 1950'lerde başlayan tarımda makineleşmenin getirdiği köklü değişime koşut olarak tarımsal kredilerin hacmi de hızla genişlemiştir Planlı dönemde bu gelişme düzenli bir biçimde sürmüştür Ancak, tarımsal kredi hacmindeki artış, üreticilerin tarımsal kredi gereksinimlerini karşılamaktan uzak kalmıştır Öte yandan, tarımsal kredilerin dağılımında da önemli sorunlar vardır Bu sorunların bir bölümü tarımın kendi yapısından, bir bölümü de Ziraat bankası'nın kaynak yetersizliğinden ve kredilerin dağıtım sisteminden kaynaklanmaktadır Ziraat bankası, kredi verirken maddi bir teminat gösterilmesini istediği için, yalnızca toprağı olan çiftçiler kredi alabilmektedir Buna karşılık, Türkiye'de tarım alanlarının tapu ve kadastro işlerinin henüz tamamlanmamış olması nedeniyle elinde tapu bulunmayan birçok çiftçi ailesi tarımsal kredilerden yararlanamamaktadır Bunun yanında, Türkiye'de toprak dağılımının dengesizliği (tarım işletmelerinin % 99,4'ü 50 ha' dan küçük işletmelerdir ve toplam tarım alanlarının % 88,1'ini işlemektedir) tarımsal kredilerin dağılımına da yansımış, Ziraat bankası'nın kuruluş yasası küçük çiftçilerin kredi gereksinimine öncelik verilmesini öngörmesine rağmen, uygulamada bu kredilerden çoğunlukla orta ve büyük çiftçiler yararlanmıştır Kredi dağılımı, işletmeler düzeyinde olduğu gibi bölgeler düzeyinde de dengesizdir 1986 sonu itibariyle, tarımsal kredilerin bölgelere göre dağılımında, Akdeniz bölgesi (Adana, Antalya, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş) % 22,7; Marmara bölgesi (Bursa, Edirne, Kırklareli, Kocaeli, istanbul, Sakarya, Tekirdağ) % 20; Ege bölgesi (Aydın, Balıkesir, Burdur, Çanakkale, Denizli, İsparta, izmir, Manisa, Muğla) % 18,4; Karadeniz bölgesi (Giresun, Gümüşhane, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Trabzon, Zonguldak) % 14,7 pay almış, bu dört bölgenin toplam tarımsal krediler içindeki payı % 75,8 olarak gerçekleşmiştir Bu bölgeler, tarımsal üretime katkılarının üzerinde kredi alırken, öteki bölgelere açılan kredi % 24,2 düzeyinde kalmıştır

Gene 1986 sonu itibariyle 1 773 227 milyon TL olan tarımsal kredilerin, toplam krediler (3 055 470 milyon TL) içindeki payı % 15,4; ihtisas kredileri (tarım, gayrimenkul, meslek ve denizcilik kredileri) içindeki payı ise % 58 olarak gerçekleşmiştir