İsmail Paşa (mısır Hıdivi)

İsmail Paşa (mısır hıdivi)


İSMAİL PAŞA, mısır hıdivi (Kahire 1830 - istanbul 1895) Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın torunu ve Mısır valisi ibrahim Paşa'nın ortanca oğlu Fransız harp akade-misi'nde okudu Ağabeyi Ahmet Rıfat Paşa'nin bir kaza sonucu ölmesi üzerine amcası vali Sait Paşa tarafından Mısır veliahtı ilan edildi (1858) Sudan'da çıkan ayaklanmaları bastırarak orada dirlik ve düzeni sağladı Amcası ölünce de Mısır ve Sudan valisi olarak yönetimi ele aldı (1863) Abdülaziz'in bir fermanıyla "valilik" unvanı "hıdiv'Tiğe dönüştürüldü (1866) Mısır' ın bağımsızlığı için uğraştı:

Ösmanlı devletinden bu alanda birtakım ödünler elde ettiyse de, istanbul'a ödediği yıllık vergi iki katına çıkarıldı Bu arada, Girit seferine katıldı Buna karşılık padişahtan sağladığı bir fermanla Mısır hıdivliğinin ailenin en yaşlı erkek prensine değil de, babadan oğula geçme yetkisini elde etmeyi başardı (1867) Böylece kardeşi vezir Mustafa Fazıl Paşa'nın yerine büyük oğlu Tevfik Paşa veliaht oldu Bu arada, Mısır'a bağımsızlık yolunu açacak çeşitli etkinliklerden de geri kalmadı: Avrupa devletlerine elçiler gönderdi, Fransa'dan silah alarak ordusunu güçlendirdi, özellikle Süveyş kanalının açılma töreni sırasında (1869), bağımsız bir hükümdar gibi davranarak padişahın onayını bile almaksızın Avrupa devlet başkanlarını ve soylularını ülkeye çağırıp ağırladı

Osmanlı devletinin sıkışık durumda olmasından yararlanarak Babıâli'den dış kredi yetkisini elde etti (1872), kısa sürede ingiltere ve Fransa'ya büyük ölçüde borçlandı Oğlunun komutasında Habeşistan'da bazı fetihler yapmak ve gücünü denemek için sefere çıkardığı Avrupa silahlarıyla donanımlı ordusu, Sudan dışında Eritrea ve Uganda' da da Mısır yararına topraklar kazandı (1875) Ancak, büyük askeri harcamalar yüzünden ülkenin parasal dengesi bozulunca, Süveyş kanalının Mısır'a ait hisse senetlerini ingiltere'ye satmak zorunda kaldı; bu devletin Mısır'ın iç işlerine karışmasına yol açtığı gibi, Osmanlı devletini de güç durumda bıraktı (1876) ingiltere ve Fransa, borçların ödenmesi için Babıâli'yi sıkıştırınca, osmanlı yönetimi Mısır'a ordusunu azaltma önerisinde bulundu

Mısır ordusundaki subayların yarısından çoğunun emekliye ayrılması da kötüye gidişe köklü bir çözüm getirmediği için, İngilizler ile Fransızlar'dan oluşan ortak bir kurulun maliyeyi denetlemesine izin verdi; ülkede, "Condominium" (ingiliz-fransız birleşik egemenliği) döneminin başlamasına neden oldu (1878) Ezilen halkın ve görevlerinden alınan subayların hoşnutsuzluğu Mısır'da ayaklanmalara yol açınca, Abdülhamit II, hıdivi görevden alarak yerine oğlu Tevfik Paşa'ya atadı (1879) Böylece Mısır'dan ayrılmak zorunda kalan eski hıdiv, önce Napoli'ye, oradan da istanbul'a gitti (1888) Boğaz'da görkemli bir yalı yaptırtan paşa, buraya yerleşti, öldüğünde Mahmut II türbesi'ne gömüldü