Osmanlı Devletinde Eyalet Yönetimi Nasıldı?

OSMANLI TAŞRA TEŞKİLATI



TIMAR VE İLTİZAM SİSTEMİ: Osmanlı Devletinde taşra teşkilatının(merkez dışı) temelini tımar (dirlik)
sistemi oluşturuyorduDevlet bazı bölgelerin vergi gelirlerini hizmet veya maaş karşılığı olarak
askerlere veya devlet görevlilerine ayırırdı Bu gelir kaynağına DİRLİK denilirdi Dirlikler 3′e
ayrılmıştı

1-TIMAR: Tımar sistemine göre savaşta sivrilmiş,tımar beyi olma özelliği kazanmış sipahilere
verilen 3-20 bin akçe yıllık vergi geliri olan dirliklerdir

2-ZEAMET: Savaşta üstün yetenek göstermiş olan tımar sahipleri ile devlet merkezindeki divân
çavuşlarına, müteferrika ve kâtipler ile eyalet ve sancaklardaki ileri gelen devlet
görevlilerine verilen yıllık vergi geliri 20-100 bin akçe arsındaki dirliklerdir

3-HAS: Padişah ve ailesine, sadrazam, vezirler, beylerbeyi ve sancak beylerine verilen geliri 100
bin akçeden fazla dirliklerdir




AÇIKLAMA: Tımar sahipleri ilk 3 bin, zeamet sahipleri ise ilk 20 bin akçesini kendi geçimleri için ayırırlardı Buna KILIÇ HAKKI denirdi Tımar sahipleri geri kalan gelirin her 3 bin akçesi,zeamet ve has sahipleri ise her 5 bin akçesi için tam teçhizatlı bir atlı asker yetiştirmek ve gerektiğinde bunlarla birlikte savaşa katılmak zorundaydı Bu askere CEBELÜ denirdiDirlik sahipleri kendisine verilen toprakları köylüye 50-150 dönümlük topraklar halinde dağıtırVe hasat zamanında köylünün yetiştirdiği ürünün vergisini(öşür yada harac) alırlardıDirlik sisteminde toprağın;

1-Mülkiyeti DEVLETE,
2-Vergisi DİRLİK SAHİBİNE,
3-Kullanım hakkı KÖYLÜYE aittir

TIMARLI SİPAHİ HANGİ DURUMLARDA TOPRAĞI KÖYLÜDEN GERİ ALABİLİRDİ ?

1-Toprağı sebepsiz yere terk edenlerden,
2-Sebepsiz yere 3 yıl üst üste ekmeyenlerden,
3-Sebepsiz yere vergisini vermeyenlerden

TIMARLI SİPAHİNİN KÖYLÜYE KARŞI GÖREVLERİ NELERDİR ?

1)-Köylünün güvenliğini sağlamak,
2)-Köylünün tohum,gübre vb ihtiyaçlarını temin etmek,
3)-Köylünün vergisini en kolay şekilde ödemesini sağlamak

DİRLİK (TIMAR) SİSTEMİNİN YARARLARI NELERDİR ?

1)- Devlet Merkezden toplanması son derece zor vergiler böylece toplamış oluyor,
2)- Devlet bazı görevlilerine maaş vermekten kurtuluyor
3)- Devlet asker yetiştirmekten kurtuluyor
4)- Devlet toprakları boş kalmadığından üretim artıyor
5)- Tımarlı sipahiler bulundukları yerlerde güvenliği sağlıyor
NOT: Tımar ve zeamet sistemi IIMahmut zamanında kaldırılarak başta valiler olmak üzere devlet memurları maaşa bağlandı

İLTİZAM SİSTEMİ: İltizâm devlete ait bir gelirin ihale yoluyla şahıslara verilmesidir 16 yüzyıldan sonra uygulamaya konulan bu sistemde devlete ait bir gelir genellikle 3 yıllık bir süre için açık artırmaya çıkarılır,en yüksek bedeli verene devredilirdi Bu ihaleyi kazanan kişiye



MÜLTEZİM

denirdiMültezîmlere dirlik sahiplerine verilen haklar tanınmıştı
NOT: Bu sistemin en önemli yararı devletin acil para ihtiyacını karşılamasıdır
NOT: Zaman içinde tımar toprakların MUKATAA haline getirilip mültezime verilmesi yaygınlaşmışdır


TIMARLARIN MUKATAA HALİNE GETİRİLİP MÜLTEZİME VERİLMESİ
NE GİBİ OLUMSUZ SONUÇLAR DOGURMUŞTUR ?

1)-Mültezîm baskısı altında kalan halkın vergisini ödeyememesine ve toprağını terk etmesine

2)-İltizamların genellikle o bölgedeki zengin ve güçlü kişilere (AYAN) verilmesiyle, taşradaki
ayanlar güç kazanmaya başlamışlar ve devlete baş kaldırmışlardır



3)-Tımar toprakların iltizama verilmesiyle, valiler eskiden tımarlı sipahiye yaptırdıkları
güvenlik ve askerlik hizmetini, SARICA SEKBAN denilen kapılarında besledikleri askerlere
yaptırmaya başladılar Barış döneminde veya beylerinin tayini çıktığında işşiz kalan ve LEVENT adını alan bu insanlar eşkiyâlık yaparak karınlarını doyurmaya başladılar
NOT: İltizâm yöntemi Tanzimata(1839) kadar yürürlükte kalmış,bu tarihte kaldırılmıştır Ancak 1855′ten itibaren iltizâma yeniden dönülmüştür



İDARİ TEŞKİLATI:

Osmanlı ülkesi idari bakımdan EYALETLERE, eyaletler SANCAKLARA, Sancaklar KAZALARA, kazalar da

TIMARLI NAHİYELERİNE ayrılmıştı



1)- EYALETLER (BEYLERBEYİLİK):

Eyaletlerin başında BEYLERBEYİ bulunuyordu Eyalet içinde beylerbeyinin bulunduğu sancak PAŞA SANCAĞI adıyla anılırdı Beylerbeyi Divan-ı Hümayûnun küçük bir kopyesi olan “Eyalet divanı”nın başıydıEyalet Divanının üyeleri şunlardır:
1-Beylerbeyi: Eyaletin ve eyalet divanının başıydı Hizmetinde KAPU HALKI denilen çok sayıda görevli ve asker bulunurdu Beylerbeyi tayini çıktığında kapuhalkını da beraberinde
götürürdü

2-Beylerbeyi Kethüdası: Beylerbeyinin yardımcısıydı
3-Eyalet Defterdarı: Eyaletin mâli işlerinden sorumluydu
4-Eyalet Kadısı: Eyaletin yargı, belediye, noterlik vb işlerinden sorumluydu
5-Eyalet subaşısı: Bugünkü emniyet müdürü gibidir Suçluların takibi ve yakalanmasında,
kadı tarafından verilen hükümlerin uygulanmasından ve merkezden gelen emirlerin
uygulanmasından sorumludur

Osmanlı Devletinde eyaletler SALYANELİ ve SALYANESİZ olmak üzere ikiye ayrılıyordu
Salyaneli (Yıllıklı) Eyaletler: Bu eyaletlerde tımar sistemi uygulanma, vergiler yıllık olarak
toplanırdı Mısır, Habeş, Bağdat, Basra, Yemen, Tunus, Cezayir, Trablus salyaneli
eyaletlerdendi

Salyanesiz (Yıllıksız) Eyaletler: Tımar(dirlik) sisteminin uygulandığı eyaletlerdir Bu
eyaletlerdeki topraklar has,zeamet ve tımar olarak ayrılmıştırMerkeze yakın eyaletlerdir
Rumeli, Budin, Anadolu, Karaman, Dulkadir, Sivas, Erzurum, Diyarbakır, Halep, Şam, Trablusşam
salyanesiz eyaletlerdendir



2)-SANCAKLAR: Kazaların birleşmesiyle meydana gelmişti En üst dereceli yöneticisi SANCAK

BEYİ’dirSancaklarda asayiş sûbaşı ve Yasakçılar(asesler), kalenin korunması da kale
dizdarları tarafından yapılırdı



3)-KAZALAR: Hem adlî hem de idarî birimdir Kazaların başında yönetici olarak kadı bulunurdu



İMTİYAZLI HÜKÜMETLER: Osmanlı devletinin hakimiyetini tanıyan Kırım Hanlığı, Mekke Emirliği,Eflak, Boğdan ve Erdel Beylikleri,Sakız Cumhuriyeti imtiyazlı yönetimlerdi Bunlar iç işlerinde serbest olup, yöneticileri Osmanlı tarafından kendi soyluları arasından atanırdı Bu
hükümetlerden Kırım Hanlığı ve Mekke Emirliği dışındakilerden yıllık belli bir vergi alınırdı


B)- EYALET ASKERLERİ:


1)- TIMARLI SİPAHİLER: Tımar sistemi daha önceki Müslüman Türk devletlerinde gördüğümüz IKTA sisteminin Osmanlılar tarafından geliştirilmiş şekliydi Tımarlı Sipahiler kendilerine DİRLİK verilen kişilerin beslemek zorunda oldukları tamamı Türklerden meydana gelen atlı askerlerdiSavaş sırasında ordunun sağ ve sol kanatlarında durarak,ordu merkezini yanlardan gelecek saldırılara karşı korurlardıKanuni Sultan Süleyman’ın son zamanlarına kadar devletin en önemli ve en büyük askeri gücüydü



2)- AKINCILAR: Sınır boylarında oturan Türklerden meydana gelen hafif süvari kuvvetleriydi Başlıca
görevleri; ordunun keşif hizmetlerini görmek, kaçan düşmanı kovalamak, düşmanı oyalamaktı



3)- AZAPLAR: Kelime anlamı bekâr demektir Masrafları kendi şehir ve kasaba halkı tarafından
karşılanan gönüllü kuvvetlerdi

4)- DELİLER: Düşmana korkusuzca saldırmaları nedeniyle “deli” olarak adlandırılmışlardır



5)- GÖNÜLLÜLER: Sınırdaki kasaba ve şehirleri korumakla görevliydiler



6)- BEŞLİLER: Her beş haneden bir kişi alınarak oluşturulan bu birlikler sınırdaki kalelerin
korunmasında görevlendirilirdi

7)- YAYA VE MÜSELLEMLER: Ordunun önünde giderek yolları ve köprüleri onarırlardı


C)- YARDIMCI KUVVETLER:

Bir savaş zamanında bağlı hükümetlerin(Kırım,Eflak-Boğdan) askerleri de Osmanlı ordusuna yardım
ederlerdi Bunlar içinde en önemlisi Kırım kuvvetleriydi

DENİZ ORDUSU(DONANMA):

Osmanlılar Orhan Bey zamanında Karesi Beyliğini ele geçirince bu beyliğin donanmasına da sahipolmuşlardır Yıldırım Bayezıt tarafından Gelibolu’da bir tersane yapılmıştır Fatih zamanında gelişmeye başlayan donanma, IIBeyazıt zamanında Kemal Reis’in, Kanunî zamanında da Barbaros Hayrettin Paşa’nın Osmanlı hizmetine girmesiyle Akdeniz’de en üstün güç haline gelmiştirDonanma komutanına Kaptan-ı Derya veya Kaptan Paşa, deniz askerlerine ise LEVENT denirdiBarbaros Hayrettin Paşa, Turgut Reis, Salih Reis, Pirî Reis, Murat Reis, Seydi Ali Reis, Kılıç Ali Reis meşhur Türk denizcileridir