Tavşan Yetiştiriciliği ve önemi

Dengeli beslenmenin önem kazandığı günümüz toplumunda doğal olarak hayvansal kaynaklı gıda maddelerinin yeri tartışılmaz Et üretiminde büyük ve küçük baş hayvan populasyonunun arttırılma olanakları, meralarımız göz önünde tutulacak olursa sınırlıdır Bu durumda et ihtiyacımızın karşılanmasında bir seçenek olarak evcil hayvan üretiminin büyük bir potansiyel olduğu açıkça görülmektedir


Tavşancılığın küçük evcil hayvan yetiştiriciliği içerisinde çok önemli bir yeri bulunmaktadır Eti için yetiştirilen diğer hayvanlarla karşılaştırdığımızda tavşanın özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: Bir tavşandan yılda 4-5 batın ve her batında ortalama 8 yavru alınabilmektedir Bir yavru iyi bakım besleme sonucu 3 aylıkken kesime gelmekte ve 1200



– 1500 g arasında yenilebilir et vermektedir Bir anaç tavşanın yılda ortalama 30-40 yavru verdiği ve her yavrunun 1200-1500 g geldiği düşünülecek olursa, bir yılda yaklaşık olarak 45-50 kg et üretilebilmektedir

Evcil tavşan eti; beyaz, gevrek, kemik oranı düşük ve çok lezzetli bir ettir Protein oranı yüksek (% 20-21 ), kalorisi (1749 kcal/kg ), yağ oranı (% 10-11 ) ve kolesterol miktarı (50 mg/kg ) diğer birçok etten düşük olan tavşan etinin pişirilmesi de son derece kolaydır Tavşan etinden her çeşit yemek yapılabildiği gibi % 10 oranında karıştırılarak sucuk, sosis, salam olarak da değerlendirilmektedir

Tavşanın beslenmesi de diğer hayvanlara göre kolaydır Yediği yem maddelerini kolayca ete çevirebilir Bu hususta tavşanı ancak balıklar ve etlik piliçler geçebilmektedir Tavşanlar sadece 25-3 kg yem yiyerek 1 kg et tutabilmektedirler Diğer evcil hayvanlarda 1 kg et için tüketilen yem miktarı daha fazladır Bu miktar domuzlarda 6 kg, koyunlarda 9 kg, sığırlarda ise 10 kg civarındadır

Tavşanın diğer önemli bir verim yönü de kürküdür Birinci kalite tavşan kürkleri manto, etol, şapka gibi giysilerin yapımında kullanılır Daha düşük kaliteli kürkler oyuncak, terlik yapımında yünü alınmış deriler ise yapıştırıcı ve yem sanayinde değerlendirilmektedir Tavşan tüyü ya da yünü ise yüksek keçeleşme özelliği ve koyun yününe oranla 2 kat fazla ısı tutma kabiliyetiyle şapkacılıkta ısrarla aranmaktadır Tavşan gübresi ise yüksek azot ve fosfor oranı ile iyi bir sebze gübresi olarak değerlendirilmektedir
Tavşanın deney hayvanı olarak da çok geniş kullanım alanı bulunmaktadır Ülkemizde bu talep giderek artmaktadır


II- TAVŞANIN ZOOLOJİK SİSTEMDEKİ YERİ

Kingdom (Alem )…………… : Animalia (Hayvanlar )
Orbis (Şube ) ………………… : Chordata (Sırt ipliler )
Suborbis (Altşube ) ……… : Vertabrata (Omurgalılar )
Classis (Sınıf ) ……………… : Mammalia (Memeliler )
Subclassis(Altsınıf) ……… : Placentalia (Etenliler )
Ordo (Takım ) ……………… : Lagomorpha (Tavşan biçimliler )
Subordo (Alttakım ) ……… : Duplicidentata (iki sıralı dişliler )
Familia (Aile ) ……………… : Laporidae (Tavşangiller )
1-Genus (Cins ) …………… : Oryctolagus
Species (Tür ) ……………… : Oryctolagus cuniculus (Yaban tavşanı)
2-Genus ………………………… : Lepus
Species ………………………… : Lepus europaeus (Esmer tavşan )
Lepus americanus (Amerika tavşanı )
Lepus timidus (Alp tavşanı )
Laporidae familyasında bulunan yabanıl tavşanların genel vücut özellikleri şöyledir: Silindir vücut, arka bacakların önden daha uzun oluşu, büyük kulaklar, iri patlak gözler, yarıklı ve kalın üst dudaklar, dudakların iki yanında bıyıklar ve sık kıl örtüsü ile ön ayaklarda beş, arka ayaklarda dört parmak bulunuşudur

Esmer Tavşan

Yayılma alanı Britanya adalarından Avrupa ve Doğu Asya’ya kadar uzanır Birçok bölgesel tipi vardır Esmer ve koyu kül rengindedir Ortalama ömürleri 12 yıldır Her doğumda 2-4 yavru verirler ve yavrularını 1 ay süreyle emzirirler


Alp Tavşanı

LT scoticus ve LT hibernicus olmak üzere iki alt türü vardır Bunlardan birincisi iskoç yada mavi tavşan olarak da bilinir Rengi kışın beyazdır Sadece kulakların ucunda siyahlık kalır Esmer tavşandan daha küçüktür Baş büyük, bacaklar uzun, kulak ve kuyruğu kısadır İkinci alt türü ise İrlanda tavşanı olarak bilinir Vücut büyüklüğü bakımından iskoç tavşanı ile aynı sayılır Alp tavşanının yayılma alanı İskandinavya ve alp dağlarıdır


Amerika Tavşanı

Yayılma alanı Kanada ve ABD’dir Gebelik süresi 30-38 gündür Yavrular gözü açık doğar ve bir doğumda 3-4 yavru verirler Rengi kırmızımsı kahverengi olup sırtta siyahla karışmıştır Bacaklar açık kahverengi alt kısımlar ise beyazdır Kışın kulak uçları haricinde bütün vücut rengi beyazlaşır


Yaban tavşanı

Ada tavşanı olarak da bilinir Yayılma alanı Avrupa, Britanya adaları ve Kuzey Afrika’dır Gebelik süresi 30-40 gündür Her doğumda 2-8 yavru verirler Yavrular gözleri kapalı doğarlar ve gözleri 10 gün sonra açılır On üç yıl kadar yaşarlar Ortalama ömürleri 5-6 yıldır Bugün yetiştirilmekte olan evcil tavşanların çoğu ada tavşanından evciltme ve ıslah yolu ile elde edilmiştir


III- TAVŞAN IRKLARI

Genellikle tüylerinin uzun ya da kısa oluşuna, verim yönlerine ve vücut büyüklüklerine göre tavşan ırkları 3 şekilde sınıflandırılmaktadır

A) Tüylerinin uzunluğuna göre

1- Normal tüylü tavşanlar (Havana, Alaska )
2- Uzun tüylü tavşanlar (Ankara ve Tilki tavşanı )
3- Kısa tüylü tavşanlar (Rex tavşanları )

B) Verim yönlerine göre

1- Et tavşanları (Yeni Zelanda,Kaliforniya, Şinşilla)
2- Post tavşanları (Rex tavşanları )
3- Yün tavşanları (Ankara )

C) Vücut büyüklüklerine göre

1- Büyük boy tavşanlar (Alman Dev Alacası )
2- Orta boy tavşanlar (Viyana, Yeni Zelanda )
3- Küçük boy tavşanlar (Hollanda, Küçük Şinşilla )
Tavşan yetiştiriciliğine başlamak isteyenler, hangi ırklarla işe girişmeleri gerektiğine karar verebilmeleri için tavşan ırkları konusunda genel bilgi sahibi olmaları gerekir Ülkemizde yetiştirilen tavşan ırklarının sayısı 3-5 kadardır Bu ırklardan en yaygın olanı Beyaz Yeni Zelanda tavşanıdır


Yeni Zelanda Tavşanı

Amerika’da et yönünde geliştirilmiş bir ırktır Beyaz ve kırmızı olmak üzere iki tipi vardır Her ikisi de orta büyüklükteki ırklardandır Beyaz Yeni Zelanda dünyada ve Türkiye’de yaygındır Beyaz tip vücut büyüklüğü bakımından kırmızı tipe benzerlik gösterir Beyaz tipte vücut yapısı daha sağlam, sırt ve butlarda kas gelişimi iyi, vücut dolgun, arka kısım geniş ve yuvarlaktır Bacaklar kısa ve kuvvetli kemiklidir Baş geniş ve kısa olup vücutla iyi bir uyum gösterir Kulaklar uzun değildir ve tüylüdür Gözler kırmızı renklidir Ergin canlı ağırlık erkeklerde 4-5 kg, dişilerde 45-55 kg’dır Postu istenen renge boyanabilir ve et verimine uygundur
Kırmızı Yeni Zelanda tavşanında bacaklar orta uzunlukta olup iri kemikli değildir Arka kısım geniş, göğüs dolgun, kulaklar dik vücutla uyumlu, etli ve tüylüdür Canlı ağırlık ortalama 4 kg’dır Bütün vücut kırmızı, gözler kahverengi, tırnaklar koyu renklidir

Kaliforniya Tavşanı

Birleşik Amerika’nın Kaliforniya kentinde et ve post verimi yönünde geliştirilmiş yeni ırklardan biridir Etçi bir tavşandır Vücut dolgun, omuzlar, butlar ve sırtta kas gelişimi kuvvetlidir Baş kısa ve kulaklar diktir Tüyler orta uzunlukta ve çok sıktır


1: Çeşitli tavşan ırklarının ağırlıkları ve ilk olarak yetiştirildikleri yerler


Canlı ağırlık(kg) İlk yetiştirildiği yer
En az Normal

Büyük Irklar

Gri Dev tavşanı 550 700 Belçika
Beyaz Dev tavşanı 500 650 Almanya
Alman Dev alacası 500 600 Almanya
Alman Koçbaşlı tavşanı 450 550 Fransa
Orta boy Irklar
İngiliz Koçbaşlı tavşanı 350 450 İngiltere
Büyük Şinşilla 350 450 İngiltere
Mavi Viyana 325 425 Avusturya
Beyaz Viyana 300 400 Avusturya
Kırmızı Yeni Zelanda 300 400 Kuzey Amerika
Beyaz Yeni Zelanda 300 400 Kuzey Amerika
Kaliforniya 300 400 Kaliforniya
Alaska 250 350 Almanya
Havana 250 350 Hollanda
Turinger 250 350 Almanya


Küçük Irklar

Küçük Şinşilla 225 275 Fransa
İngiliz Alacası 200 250 İngiltere
Hollanda 200 250 İngiltere
Lux tavşanı 200 250 Almanya
Küçük Gümüş tavşanı 200 250 İngiltere


Kısa Tüylü Irklar

Chin rex 300 400 Fransa
Mavi rex 300 400 Fransa
Beyaz rex 300 400 Fransa
Castor rex 250 350 Fransa
Siyah rex 250 350 Fransa
Sarı rex 250 350 Fransa
Havana rex 250 350 Fransa


Uzun Tüylü Irklar

Ankara tavşanı 250 350 İngiltere
Tilki tavşanı 250 350 İsviçre
Vücut rengi beyaz, bacaklar, kulaklar, burun ve kuyruk ucu koyu renklidir Gözler diğer bütün albino ırklarda olduğu gibi açık kırmızıdır Canlı ağırlık ortalama 4 kg’dır İlk üç haftalık dönemde yavrulardaki günlük canlı ağırlık artışı 5-15 g arasında değişir ve bu dönemin sonunda yavrular 300 g canlı ağırlığa erişmektedir Daha sonraki günlerdeki canlı ağırlık artışları ise yaklaşık 50 g/gün’dür


Şinşilla Tavşanı

Et ve kürk yönünde yetiştirilir Postu sincap rengindedir Büyük ve Küçük Şinşilla olmak üzere iki tipi vardır Bu iki tip farklı zamanda ve farklı ülkelerde elde edilmişlerdir Büyük Şinşilla orta boy tavşan ırklarının en ağırlarındandır Büyük ve Küçük Şinşilla arasında renk ayrılığı yoktur Ortalama canlı ağırlık 275 kg kabul edilir Ülkemizde de Büyük Şinşilla yetiştirilir Fakat Beyaz Yeni Zelanda kadar yaygın değildir


Viyana Tavşanı

Renk bakımından mavi, beyaz, siyah ve gri olmak üzere çok çeşitli tipleri vardır En çok bilineni Mavi ve Beyaz Viyana tavşanlarıdır Gözleri mavimsi gridir Beyaz Viyana tavşanının canlı ağırlığı biraz daha düşüktür


Belçika Tavşanı

En eski ırklardan biridir Eskiden etçi olarak kullanılmasına rağmen şimdi sergileme amacıyla kullanılmaktadır Diğer ırklarla melezlemede de kullanılmıştır Patagonya tavşanından kök almıştır


Beveren Tavşanı

Mavi Beveren tavşanı 1890 yılında Belçika’da elde edilmiştir Büyük ve küçük iki tipi vardır Mavi renklidir 1919 yılında melezleme ile siyah renkliler de elde edilmiştir Birkaç yıl sonra da beyaz varyetesi elde edilmiştir Kürkçü bir tavşandır 25 – 5 cm arasında değişen uzunlukta, sık, parlak ve gümüşümsü bir kıl örtüsüne sahiptir Ayrıca yemeklik tavşan olarak da iyidir


Gümüş Tavşanı

Esmer, kahverengi, mavi ve şampanya olmak üzere 4 varyetesi vardır En yaygın olan Şampanya tavşanı en eski kürk ırklarından biridir Fransanın “Champagne” bölgesinde elde edilmiş ve 1919’da İngiltere’ye götürülmüştür Kalıtsal yapı bakımından siyahtır Kürk rengi koyu kurşuni mavidir İlk tüy dökümünde ortaya çıkan gümüş rengi tüy uçlarındaki pigment kaybı ile ilgilidir Şampanya gümüş tavşanlarının en büyüğüdür Ortalama 35 kg canlı ağırlığa sahiptir


İngiliz Tavşanı

En eski süs ırklarından biridir Mavi ve siyah iki tipi vardır Daha sonraları gri ve çikolata renkli tipler elde edilmiştir Burnunun her iki yanında mavimsi kurşuni lekeler bir kelebek kanadını andırdığından dolayı ” Mavi kelebek ” olarak isimlendirilen çeşidi, en değerli süs tavşanlarından sayılır Vücudun her iki yanında da önden arkaya uzanan şeritler vardır Bu şeritler omuzların üst tarafında birleşir Yavrularına bakma özellikleri iyi olup, et ve kürk verimi de yeterlidir Ortalama canlı ağırlık 25 kg kadardır


Havana Tavşanı

Hollanda’da 1898 de siyah ve beyaz renkli, kısa tüylü tavşanla bilinmeyen bir erkek tavşanın melezlenmesi sonucu elde edilmiştir Kürkü koyu çikolata renklidir Orta boy tavşan ırkındandır Derisi derecelendirmede üst sıralardadır Et verimi yeterli, canlı ağırlığı ortalama 35 kg dır Rengi bütün vücutta koyu kahverengidir Gözler kahverengi, tırnaklar koyu boynuz rengindedir


Hollanda Tavşanı

Küçük boy tavşan ırklarındandır Vücut yapısı dolgundur Ergin çağ canlı ağırlığı 2-3 kg arasında değişir Rengi diğer ırklardan çok farklıdır Vücudun ön yarısı saf beyaz renklidir Arka tarafı ise kahverengi, gri, siyah vb çeşitli renklerde olabilir İki rengin ayrıldığı kuşak kesimi tam ortadadır Arka ayaklar beyazdır ve bu renk hemen hemen ayakların yarısını kapsar Kulaklar ve göz çevresi renklidir Beyaz renk burun ve alın üzerinden kulakların arasına doğru üçgen biçiminde sokulur İki renk birbirinde bir çizgi ile ayrılır


Rex Tavşanı

Kısa tüylü ırkların tek örneğidir Post verimi önemlidir Tüyleri 18-22 mm’dir Derisi yumuşak, tüyleri kısa, parlak, kadife gibidir Çok çeşitli tipleri vardır Postunun her renge boyanabilmesinden dolayı en çok tutulan tip beyaz rex dir Almanya’dan ithal edilmiştir Yakın gelecekte ülkeye yayılması planlanmaktadır Beyaz rex tavşanında vücut beyaz renkli, gözler kırmızı veya mavi renkli olabilir Canlı ağırlık bakımından Rex tavşanları 3 gruptur Ağır grupta: Beyaz Rex, Mavi Rex, Chin rex bulunur Bunlar ortalama 4 kg’dır Orta grupta: Siyah rex, Sarı rex, Havana rex, Castor rex bulunur ve ortalama canlı ağırlık 35 kg’dır Hafif grupta ise Lux rex, Marder rex tavşanları bulunmaktadır


Ankara Tavşanı

Ankara tavşanı bilinen en eski tavşan ırklarından biridir Yüzyıllar boyunca yünü için yetiştirilmiştir Nasıl meydana getirildiği konusunda bir kesinlik yoktur İngiliz denizcilerin 1723 yılında Karadeniz bölgesinden uzun tüylü tavşanları Fransa’ya götürerek Bordeux limanında sattıkları söylenmektedir Bugünkü Ankara tavşanı 1770 yılı dolaylarında İngiltere’de elde edilip yetiştirilmeye ve bu isimle anılmaya başlanmıştır Vücut orta büyüklükte olup canlı ağırlık 35 kg kadardır En önemli verimi olan yünü 15-20 cm uzunluktadır Yılda ortalama 500 g yün verirler Almanya’da yıllık yün verimi 1 kg’ı aşan hayvanlar bulunmaktadır Çeşitli renklerde varyeteleri bulunmakla birlikte dünyada en tutulan çeşidi beyaz renklisidir

IV- BARINAKLAR ve EKİPMAN

Tavşan barınaklarının düzenlenmesi, tavşanların davranış özellikleri ve iklim şartlarına karşı göstermiş oldukları tepkiler ile sıkı sıkıya ilişkilidir Tavşanlardan gereği gibi yararlanabilmek ve yetiştirme amacı olan verimleri kaliteli ve bol miktarda alabilmek, onları uygun yerde barındırmakla mümkündür Üretici hayvanlara en az iş ve giderle en uygun bakım ve beslemeyi uygulayabileceği barınak ve ekipmanları sağlamalıdır Barınaklar elden geldiği kadar basit, ışık ve temiz havayı yeteri kadar alabilecek durumda fakat kuvvetli hava akımlarına, sert rüzgarlara ve gün ışığına engel olacak şekilde yapılmalıdır Tavşanlık birkaç dönümlük bir arazi üzerine kurulabilir Drenajı iyi yapılmış bir arazi tercih edilmelidir Barınaklar, ekonomik şartlar göz önünde tutularak, iş kolaylığı sağlayacak şekilde planlanmalı; tavşanları rüzgar, yağmur, soğuk ve sıcaktan korumalı iyi bir havalandırma ve aydınlatma sağlayacak şekilde yapılmalıdır Kurulacak tavşanlığın taban alanı tavşancılıkta kullanılacak kafeslerin kaç katlı olduğuna göre değişir Taban alanı; tek katlı kafesler kullanıldığında 2-25 m2 / tavşan, iki katlı kafesler kullanıldığında 15-175 m2 / tavşan, üç katlı kafesler kullanıldığında ise 075-1 m2 / tavşan olarak hesaplanmalıdır Pencere alanı, taban alanının % 4-5’i kadar olmalıdır

Barınakta optimum sıcaklık 14 °C’dir Sıcaklık 10 °C’nin altına düşmemeli 20 °C’nin de üstüne çıkmamalı Nisbi nem % 60-70 olmalı Aydınlatma süresi 14 saat olup ışık yoğunluğu 15 watt / m2 olmalıdır Barınaklarda 36 m3 / saat / kg canlı ağırlık ölçüsünde havalandırmanın sağlanması gereklidir


Kafesler ve Gereçler
Kafesler:

Morant tarafından geliştirilmiş olan ve hayvanların otlamasına imkan sağlayan ve açık alanlarda kullanılabilecek kafes tipleri olduğu gibi, barınaklara yerleştirilebilecek tek, iki ya da üç katlı kafesler de bulunmaktadır Kafes malzemesinin galvanizli telden olması iyi sonuç vermektedir En iyisi iki katlı kafeslerin kullanılmasıdır Tek katlı kafesler kullanıldığında boyutları tablo 2’deki gibi olmalıdır Çok katlı kafeslerin arka kısmı 20 cm kadar kısa olmalı, yemlik ve suluklar kafes dışına monte edilmelidir

2: Tavşan yetiştirmede kullanılan kafes boyutları

Uzunluk(cm) Derinlik(cm) Yükseklik(cm)
Büyük ırklar 180 75 60
Orta ırklar 120 75 60
Küçük ırklar 90 75 60
İki ya da üç katlı kafesler kullanıldığında ise ölçüler:
En az En uygun
Büyük ırklar 100 x 80 x 60 125 x 80 x 70
Orta ırklar 80 x 80 x 55 80 x 80 x 60
Küçük ırklar 50 x 80 x 50 60 x 80 x 50


Gereçler:

Tavşanlıkta bulundurulması istenen çeşitli gereçler vardır Bunların en önemlileri: Doğum kutuları, yemlikler, suluklar, dezenfeksiyon için alev aygıtı, kesim için bayıltma aleti, numaralama için tetavir aygıtı, numaralama kutusu, yem taşıma arabası, tavşan taşıma kafesleri vb


a) Doğum Kutuları:

Damızlık dişilerin yarısı kadar doğum kafesi bulundurulmalıdır Gebe dişiler doğuma 3-4 gün kala doğum kutusuna alınır Doğum kutusu için en uygun olarak 25 x 30 x 45 ölçülerinde ve uzun yan yüzlerinden birinde 12-15 cm çapında yuvarlak pencere bulunan dikdörtgen prizması şeklindeki bir kutu önerilebilir Doğum kutusunun üzeri açılabilir kapaklı olmalı Pencere yavrunun ve dişinin girip çıkabileceği şekilde sürgülü kapaklı ve tabandan 5 cm yukarda olmalıdır


b) Yemlikler:

Kafesin şekline uygun ve galvanize saçtan yapılmış, yeterli büyüklükte otomatik ve yarı otomatik yemlikler kullanılır Yemlikler dışarıdan kafeslere takılıp çıkarılabilir, 10 x 25 x 35 cm ebatlarında dikdörtgen prizması şeklinde olabilir Tavşanın yem yemesi için 12 x 12 cm boyutlarında bir açıklık bırakılır


c) Suluklar:

Otomatik emzik tipi suluklar kullanılabildiği gibi 10 cm derinlikte, 20 cm çapında yarım galonluk silindir biçimindeki cam ya da galvanizli saçtan yapılmış suluklar kullanılabilir


d) Numaralama gereçleri:

Bunlar numaralama kutusu, tetavir aygıtı, pens ve tetavir boyalarıdır Numaralama kulağa yapılır Kulak için metal ya da plastikten yapılmış numaralar kullanışsızdır


V- TAVŞAN DAVRANIŞI

Evcil tavşan davranışları, vahşi tavşanlara benzerlik gösterir


a- Bölge koruma davranışı:

Tavşanlar, çenelerinin altında bulunan kıl folliküllerindeki bir salgı bezi yardımıyla yaşadıkları bölgeyi ve diğer tavşanları tanıyabilirler Erkek tavşanlar idrarları vasıtasıyla da çevrelerini tanıyabilir Tavşanlar kendilerini güvende tutmak ve doğum yapmak için tüneller kazarlar Ani değişiklikler (gürültü, koku vb), gruptaki diğer bireyleri tehlikeye karşı uyarmak amacıyla, tavşanların arka ayaklarını yere vurma davranışını ortaya koymalarına neden olur Tavşanların kazdıkları tüneller gündüzleri dinlenme yeri ve sığınak olarak kullanılır, zira tavşanlar gece aktiftirler


b- Sosyal davranış:

Vahşi tavşanlar, dişilerin sayıca erkeklerden daha çok olduğu kolonilerde yaşarlar Yavrulu yada yavrusuz her dişi tavşan diğer anaların yavrularına saldırabilir Bu durumda erkekler devreye girer ve dişiyi yatıştırırlar Genç erkekler cinsel olgunluğa ulaştığında, yetişkin erkekler onları kastre etmeye (kısırlaştırmaya) çalışırlar Bunun için yetişkin erkekler ayrı kafeslere alınmalıdır Cinsel olgunluktan önce erkekler birlikte büyütülebilirler Özellikle yer dar olduğunda dişiler yavrulara karşı saldırgandır Yavrusuz dişiler 05 m2/tavşan alanda birlikte yetiştirilebilirler


c- Seksüel davranış:

Dişilerde ovulasyon çiftleşme sonucu gelişir Çiftleşme için dişi tavşan erkek tavşanın kafesine götürülürse çiftleşme daha kısa zamanda ve sorunsuz gerçekleşebilir




d- Ana davranışı:

Yavrulamadan önce ana kendi tüyleri ve farklı maddelerden bir yavru yuvası hazırlar Vahşi hayvanlar yuvayı doğum için kazdıkları özel tünellerin sonuna yaparlar Bunun için evcil hayvanlara ayrı bir doğum bölmesi sağlanmalıdır Yavrular doğduktan sonra, ana tavşan yavrularını bir ay süreyle günde bir kez emzirir Yavruların motor koordinasyonlarının ve ısı regülasyonlarının sağlanması için en az iki hafta doğum kutularında tutulması gerekir


e) Yeme Davranışı

Tavşanlar geceleri beslenmeye eğilimli olmalarına rağmen günün 24 saatinde yer ve içerler Yem tüketimi oldukça yavaştır Yem yere konulmamalıdır aksi takdirde kirletilir Üç haftalık yaştan sonra yavrular analarının yediği yemden yiyebilirler Tavşan, kaprofajik (pislik yiyen) bir hayvan olduğundan dolayı kendi pisliğini yer Tavşan pisliği amino asit, B ve K vitamini yönünden zengindir


VI- YETİŞTİRME İŞLERİ (BAKIM VE YÖNETİM )

Yabanıl tavşanlarda döl verimi ilkbahar ve yazın yüksektir Sonbahar ve kışın çok düşüktür Evcil tavşanlardan optimum çevre şartlarının sağlanması durumunda senenin herhangi bir ayında yavru alınabilir Tavşanlarda gebelik süresi 31-32 gün, emzirme süresini de 6 hafta olarak düşünürsek bir dişinin normal şartlarda 4-5 doğum yapması uygundur Fazlası dişiyi yıpratır ve damızlıktan erken çıkmasına sebep olur Verimliliğin arttırılması için yetiştirme işlerinin titizlikle takip edilmesi gereklidir


a) Kızgınlık:

Kızgınlık gösteren dişi tavşanda bazen vulva şişer, kan akımı ile kızarır ve nemlenir Kızgın dişi huysuz olur Tavşanlarda cinsel aktivite düzenli olmadığından kızgınlık tam olarak anlaşılamaz Dişi gebe olduğu halde erkeği kabul edebileceği gibi kızgın iken de reddedebilir


b) Çiftleşme:

Dişi ve erkek tavşanların ilk çiftleşme yaşı ırka ve bireysel gelişmeye bağlı olarak değişir Küçük ırklar daha hızlı geliştiğinden ağır ve orta ırklardan daha erken yaşlarda cinsel olgunluğa erişirler Ortalama çiftleşme yaşları, küçük ırklarda 5-6; orta ırklarda 7; büyük ırklarda ise 9-12 aydır Ortalama olgun canlı ağırlığın % 75’ine ulaştıklarında ilk çiftleşmeler yapılabilir


c) Gebelik:

Gebelik için bir aşım yeterlidir Gebelik süresi 31-32 gündür Yirmi dokuz güne inebildiği gibi 35 güne de çıkabilir Gebelik süresi uzadığında iri ve ölü yavru sayısı artabilir Gebeliği etkileyen faktörler: kısırlık, aşırı yaşlılık ya da gençlik, zayıf fiziksel yapı, yalancı gebelik, incinmeler ve hastalıklardır Dişi tavşanın gebe olup olmadığını anlamak için onu yeniden erkek tavşan kafesine götürerek bir kontrol çiftleştirmesi yapmak uygun değildir Tavşan sırt üstü yatırılıp ürkütmeden karnının arka bölgesinde uterus palpe edilip yavruların varlığı belirlenebilir (14 günden sonra )


d) Doğum:

Çiftleşmeden 27 gün sonra tavşan doğum kutusuna alınır Kutuya bir miktar iyi kalitede kuru ot konur Tavşan karın tüylerini kopararak kutuda bir yavru yuvası yapar ve doğumunu gerçekleştirir Normal doğum 30 dakikada gerçekleşir


e) Yavruların Bakımı:

Doğumdan bir gün sonra ölü ve zayıf yavrular ayrılır Yavruların beslenme ve sağlık durumu izlenir Bir tavşan ortalama bir doğumda 6-8 yavru verir İyi bir ana 8 veya daha fazla yavruyu büyütebilir ve yavrularını 6-8 hafta emzirir Bir önceki doğumdan ananın kaç tane yavruya bakabileceği biliniyorsa bu sayıda yavru yanında bırakılır Anaları doğumda ölen yavrular ya da değerli ve fazla olan yavrular, aynı zamanda doğum yapmış bir anaya verilebilir Bu uygulamaya “yavru dengelemesi” denir


f) Kanibalizm:

Anaların gebelik sırasında ve doğumdan sonra yetersiz beslenmesi, korkutulması, kalıtsal nedenlerle yavrularını yemesidir Böyle analar damızlıktan çıkarılmalıdır


g) Cinsiyet tayini:

Sütten kesimden sonra erkek ve dişiler ayrı tutulmalı Üreme organının çıkış deliği dişilerde uzunluğuna bir yarık biçiminde, erkeklerde ise yuvarlaktır ve bastırıldığında erkek üreme organı bir çıkıntı şeklinde ortaya çıkar


h) Tavşanların Tutulması:

Tavşanlar sağ el omuz derisinden, sol el arka taraf altından tutularak taşınır


ı) Tavşan yetiştiriciliğinde üzerinde durulan özellikler ve kartlar:

Yetiştirme ve seleksiyonda amaçlanan özellikler;
1- Sağlamlık: Yavru ölümlerinin % 10 dan az olması
2- Döl verimi: Bir batında ortalama 8 yavru ve yılda dişi başına en az 5 doğum ve 40 yavru alınması
3- Gelişme yeteneği: 8 haftada 2 kg veya 10 haftada 25 kg canlı ağırlık
4- Yemden yararlanma: Her kg canlı ağırlık artışı için 3 kg dan daha az yem tüketimi
5- Kesim randımanı: Ortalama randımanın % 55-66 ve daha üzerinde olması
6- Birörnek renk gösteren sıkı ve yoğun yünle kaplı sağlam bir deri
7- Ortalama damızlıkta kullanma süresi: 2 yıldır Entansif et tavşancılığında dişilerden yılda 7-8 batın yavru alabilmek için seçim yapılmalıdır
8- Bir erkeğe 8-10 dişi bulundurulur ve 2 günde bir 2 defa çiftleştirilebilir


Tavşancılıkta Tutulan Kartlar:

Tavşan yetiştiriciliğinde tutulan çeşitli kartlar yardımıyla hayvanların verim düzeylerini belirlemek ve istenen özellikler bakımından ilerleme sağlamak amacıyla hayvanların tek tek tanınması ve durumlarının kartlara işlenmesi gerekir Genellikle iki tip kart tutulmaktadır Bunlardan biri kafes kartları diğeri de damızlık kartlarıdır Kolayca ayırt edilebilmesi bakımından bu kartların erkek ve dişiler için değişik renkte olmasında yarar vardır Erkeklere ait kartlar koyu (kırmızı) renkli, dişilerinki ise açık (beyaz) renkli olarak basılmaktadır

Kafes kartlarında: Tavşanın ırkı, kulak numarası, doğum tarihi, ana ve baba numaraları belirtilmelidir Pratik yetiştirme işlerini iyi takip etmek için çiftleşme ve doğurma tarihlerinin, bir batında doğan yavru sayısının (canlı, ölü) , yavru doğum ağırlığı ile 21 günde yavru sayısı ve ağırlıklarının kaydedilmesi gerekir Bir de düşüncelerin yazılacağı boş not sütunu bırakılmalıdır
Damızlık seçiminde kullanılacak olan kartlara yukarıda sözü edilen bilgilerin dışında pazarlama bakımından önemli olan 8 ve 10 haftalarda yavru sayısı ve ağırlıklarının da kaydedilmesi gerekir


VII- TAVŞAN ETİNİN KOMPOZİSYONU

Yüz gram tavşan etinde 160 kcal enerji, 70 g su, 21 g ham protein, 8 g ham yağ, 1 g ham kül, 20 mg kalsiyum, 350 mg fosfor, 300 mg potasyum, 40 mg sodyum, 15 mg demir, 01 mg B1 , 005 mg B2, 045 mg B6, 13 mg nikotinik asit, 08 mg kalsiyum pentotenat bulunmaktadır

VIII- BAZI TAVŞAN HASTALIKLARI VE BOZUKLUKLAR

Sıkça rastlanan tavşan hastalıkları: kolibasillozis, koksidiyozis, enterotoxemi, tiflitis, mide bağırsak parazitlerine bağlı yangılar, mixomatozis, ayak tabanı abseleri, deri hastalıkları, trikofaji, genital enfeksiyonlar, mastitis ve metritistir Kısırlık, uterus bükülmesi, doğum gecikmesi, doğum kutusunun dışında doğurma, vaginal prolapsus, kanibalismus ve yavruları terk etme gibi problemler vardır Bir de zoonozlar yani hem insanda hem tavşanda bulunan hastalıklar vardır ki bunlar da: Tüberküloz, pseudotüberküloz, tripanozomiyazis, listeriyozis, tularemi ve toxoplazmozis’tir