Sosyal Güvenlik Destek Primine Tabi Olmak Bakımından 4/a ve 4/b

Sosyal Güvenlik Destek Primine Tabi Olmak Bakımından 4/a ve 4/b


Çınar Bağlan (Deloitte Türkiye Vergi Hizmetleri Kıdemli Müdürü / YMM)


1-Giriş :


Hatırlanacağı üzere 16 Haziran 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Anayasa Mahkemesi’nin bazı maddelerini iptal etmesi ve bazı maddelerinin de yürürlüğünü durdurmasının ardından önce 01072007 tarihine ve daha sonra 01012008 tarihine ve son olarak 01062008 tarihine ertelenmişti


Ancak TBMM’de kabul edilen 5754 Sayılı Kanun’la 5510 Sayılı Kanun’un yürürlük tarihi 01102008 olarak belirlenmiş bulunmaktadır Bu bakımdan 01102008 tarihi pek çok sosyal güvenlik uygulaması açısından milat durumundadır
Bu Kanun’un 4 üncü maddesinde :
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar (4/a) lı olarak,
Köy ve Mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan;
-Ticari veya Serbest Meslek Kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,


-Gelir Vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar,
-Anonim Şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları,sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları,diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları (4/b) li olarak
tanımlanmıştır
Yukarıdaki kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere ücretliler 4/a’lı, anonim şirketlerde sadece yönetim kurulu üyesi olan ortaklar ile, limited şirketlerde tüm ortaklar 4/b’li sigortalı olarak sınıflandırılmıştır


2-Sosyal Güvenlik Destekleme Primi Ödemek Suretiyle Çalışma :


Emeklilik aylığı bağlandıktan sonra ister 4/a’lı ister 4/b’li olarak tanımlanan, bir çalışma sürecine dahil olan herkes SGDP ödemek durumundadır 5510 Sayılı Kanun bu alanda özellikle 4/a’lı olarak tanımlananlar açısından önemli yenilikler getirmiştir


Bu yeniliklerin en belirgin olanı 01102008 tarihinden itibaren ilk defa sigortalı olduktan sonra yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıların, 4/a kapsamında işe girmeleri halinde yaşlılık aylıkları kesilecek olması ve SGDP ödeyerek bu arada emekli aylığını alarak çalışmalarını sürdüremeyecek olmasıdır 01102008 tarihinden itibaren sigortalı olanlar açısından emekli olduktan sonra emekli aylığını almaya devam ederek 4/a ‘lı olarak çalışmak 5510 Sayılı Kanun’un 30 maddesi uyarınca artık mümkün olmayacaktır


01102008 tarihinden önce sigortalı olanlar ise emekli olduktan sonra emekli aylıklarını da almak suretiyle 4/a kapsamında çalışabilecek olup, bunlar açısından getirilen yenilik daha önceden ödenen SGDP nisbetinin arttırılmasından ibarettir5510 Sayılı Kanun’un Geçici 14 üncü maddesine göre; Kanun’un yürürlüğe girdiği 01102008 tarihi itibariyle sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler ile yasanın yürürlük tarihinden önce çalışmaya başlayan ve 5510 Sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra herhangi bir tarihte emekli olanların yeniden çalışmaya başlaması halinde, sosyal güvenlik destek primi açısından mevcut uygulamanın aynen devam ettirilmesi öngörülmüştürBununla birlikte Kanun’un Geçici 14 üncü maddesinin 1 fıkrasının a bendi uyarınca 4/a bendi kapsamında çalışanlar için sosyal güvenlik destek prim oranı 5510 Sayılı Kanun’un 80 nci maddesine göre tespit edilen kazançlar üzerinden 81 inci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen (işyerinin tehlike sınıfına göre %1 ile %6,5 arasında değişen oran) prim oranına %30 oranının eklenmesi suretiyle bulunan oran olarak değiştirilmiştirBöylece %30 olarak uygulanan 4/a kapsamında çalışanların sosyal güvenlik destek prim oranı, bu madde uyarınca %31 ila %36,5 arasında değişen oranlara yükseltilmiş bulunmaktadırİster 4/a’lı, ister 4/b’li olarak emekli olan ve emekli aylığı alan sigortalıların tekrar 4/b kapsamında çalışmaya başlamaları durumunda, emekli aylığını almak suretiyle çalışmalarını devam ettirebilmeleri 5510 Sayılı Kanun’la da mümkün kılınmıştır Bu kapsamda çalışanların aldıkları yaşlılık aylıklarından Kanun’un 30 uncu maddesi uyarınca %15 oranında SGDP kesilmektedir Söz konusu kesinti oranıKanunun Geçici 14 /1-b maddesi uyarınca 2008 yılı için %12 2009 yılı için %13 2010 yılı için %14 olarak tatbik edilmekte olup 2011 ve müteakkip yıllarda %15 olarak uyğulanacaktır


3-Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyeleri ile Limited Şirket Ortakları Özelinde Durum:




Önceki çalışmalarından dolayı emekli aylığı almakta iken anonim şirket yönetim kurullarına dahil olan veya limited şirketlere ortak olan (veya sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde komandite ortak durumuna geçen) kişilerinde SGDP adı altında prim ödeyecek olması, zaman zaman bu primlerin 4/a kapsamında çalışanların prim ödeme usulüne tabi olma gibi bir yanılgıya neden olabilmektedir


Bu kapsamda SGDP, ilgilinin almakta olduğu emekli aylığından kesinti suretiyle ödenmekte olup,ortaklık veya yönetim kurulu üyeliği dolayısıyla aktif olarak çalışması karşılığı aldığı ücret üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumuna herhangi bir prim ödenmesi söz konusu olmamaktadır


Aktif olarak çalışmayıp, yönetim kurulu üyeliği veya limited şirket ortaklık statüsü gereği şirketten huzur hakkı alınması veya hiçbir ücret alınmaması durumunda dahi bu statüleri kişilerin almakta olduğu Emekli aylıklarından yukarıda belirtilen nisbetlerde SGDP kesinti yapılmasını gerektirmektedir


01/10/2008 tarihinden önce anonim şirketlerin kurucu ortakları ve yönetim kurulu üyesi olan ortakları sigortalı sayılmakta iken, 5510 Sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (3) numaralı alt bendi ile 01/10/2008 tarihinden itibaren sadece anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları yönetim kuruluna seçildikleri tarih itibariyle sigortalı sayılmışlardır Bu kapsamda sayılan kişiler, şirket yetkililerince yönetim kurulu üyeliğine seçildikleri tarihten itibaren en geç onbeş gün içinde SGK'ya bildirilmeleri gerekmektedir


Bilindiği üzere anonim şirketlerde şirket ortağı olmayan yönetim kurulu üyeleri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır 5510 Sayılı Kanun’un geçici 22 nci maddesi ile 1479 Sayılı Kanun’a göre 01/10/2008 tarihinden önce anonim şirketlerin kurucu ortağı olmaları nedeniyle sigortalı olanlardan, 5510 Sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (3) numaralı alt bendi kapsamında sigortalılıklarını devam ettirmek isteyenlerin 01/10/2008 tarihinden itibaren altı ay içinde (01/04/2009 tarihine kadar) SGK'ya yazılı olarak talepte bulunmaları halinde, sigortalılıkları devam ettirilmiş, 01/04/2009 tarihine kadar talepte bulunmayanların sigortalılıkları ise 01/10/2008 tarihi itibariyle sona erdirilmiştir



Yine limited şirket ortakları da 4-1/(b) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır Limited şirket ortaklarının sigortalılığı şirketin ticaret sicil memurluklarınca tescil edildikleri tarihten itibaren başlatılacak olup, ticaret sicil memurlukları bu kişileri tescil edildikleri tarihten itibaren onbeş gün içinde SGK'ya bildireceklerdir

Limited şirket ortaklarından hisse devri alan yeni ortakların sigortalılıkları, ortaklar kurulunca devrin yapılmasına karar verildiği tarihte başlayacak ve bu tarih ortaklar kurulu kararının, hisse devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin, devrin yapıldığının işlendiği pay defterinin birer sureti veya devir ticaret sicil memurluğunca tescil edilmiş ise Ticaret Sicil Gazetesi'nde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla şirket yetkililerince SGK'ya bildirilecektir


Anonim şirketler ve limited şirketler bu anlamda yönetim kuruluna dahil olan veya limited şirketlerde ortak olan kişileri kendilerine herhangi bir ödemede bulunmayacak da olsalar bu kişilerin emekli aylıklarından gerekli kesintinin yapılabilmesi için öngörülen sürelerde SGK’ya bu bildirim görevini yerine getireceklerdir


Söz konusu 4/b sigortalılarının bildirimlerini 15 gün içinde işe giriş bildirgesiyle ve internetten, kendi mevzuatına göre kayıt veya tescili yapan ilgili kurum, kuruluş ve birlikler, vergi daireleri ve esnaf sicil memurluğu yapmaz ise 5510 sayılı Kanunun 102/a maddesine göre bildirimi yapmayanlara, bildirimi süresinde yapılmayan her bir sigortalıdan dolayı bir asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır


Kanun da her ne kadar bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi ile ilğili olarak şirketlere böyle bir cezai yükümlülük getirmemişde olsa 1252010 tarih 27579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği”nin 11maddesinde,ve 2892008 tarih 27011 sayılı resmi gazetede yayımlanan “5510 Sayılı Kanun Gereğince Sigortalı Sayılanlar, Sayılmayanlar, Sigortalılığın Başlangıcı, Kuruma Bildirilmesi ve Sona Ermesi Hakkında Tebliğ”in III/C maddesinde anonim şirket ve limited şirket yetkililerine sorumluluk getirilmiştir
Buna göre;
* Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları, yönetim kurulu üyeliğine seçildikleri tarihte başlar ve bu tarih, şirket yetkililerince,


* Limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarından hisse devri alan yeni ortaklarının sigortalılıkları ortaklar kurulunca devrin yapılmasına karar verildiği tarihte başlar Bu tarih, ortaklar kurulu kararının, hisse devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin, devrin yapıldığının işlendiği pay defterinin birer sureti veya devir, ticaret sicil memurluğunca tescil edilmiş ise ticaret sicil gazetesinde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla şirket yetkililerince,
SGK’ya 15 gün içerisinde bildirilecektir


Şirket yetkililerinin bu bildirimi yapmamaları durumunda ise SGK, bir asgari ücret tutarındaki cezayı ilgili “kurum, kuruluş ve birlikler, vergi daireleri ve esnaf sicil memurluğu”na değil de bizzat 4/b statünde sigortalı olan şirket yetkililerine kesmektedir


4-Sonuç:


01102008 tarihinden önce sigortalı olup 4/a, 4/b kapsamında yaşlılık aylığı almakta iken anonim şirketlere ortak sıfatı da taşımak suretiyle yönetim kurulu üyesi olan veya limited şirketlere ortak olan kişilerin bu sıfatları dolayısıyla elde ettikleri gelirleri üzerinden SGK olarak herhangi bir kesinti yapılmayacak sadece bu kişilerin mevcut emekli aylıklarından kesinti yapılması ile yetinilecektir


Kesintinin yapılması için düzenli düzensiz bir gelir elde ediliyor olması gerekli olmayıp bu kişiler herhangi bir gelir elde etmeseler dahi sırf bu statüleri gereği emekli aylıkları üzerinden SGDP ödemek durumundadırlar
Yaptıkları ödemelerden SGDP kesintisi yapmayacak da olsa anonim şirket yetkilileri yönetim kuruluna girenleri limited şirket yetkilileri de ortak olarak dahil olan kişileri 15 Gün içinde SGK’ya bildirmek durumundadırlar