CIA Tarihçesi

Central Intelligence Agency (CIA), 2 Dünya Savaşı sırasında faaliyet gösteren Stratejik Hizmetler Dairesi (OSS) içerisinden doğmuş ve resmi olarak 1947 yılında kurulmuştur
ABD’de, dış politika alanında istihbarat faaliyetleri, İngiltere’ye karşı yürütülen Bağımsızlık Savaşı (1775-1783) zamanında başlamıştır Bağımsızlık Savaşı sırasında Amerikan ordularının başkomutanı ve sonra Birleşik Devletlerin ilk Başkanı olan George Washington, İngiltere’ye karşı verilen bağımsızlık mücadelesinde istihbarat faaliyetlerine büyük önem vermiştir Amerika’da isithbarat fonksiyonunun yerine getirilmesi amacıyla ilk olarak bir örgüt kurulması da Bağımsızlık Savaşı yıllarına rastlar


İngiltere’ye karşı yürütülen savaşın en önemli karar merkezi olan “Kıta Kongresi”, daha mücadelenin en başında 29 Kasım 1775 tarihinde kabul ettiği bir kararla, “Gizli Haberleşme Komitesi” adıyla Amerikan devletinin ilk istihbarat örgütünü kurmuştur Gizli Haberleşme Komitesi’nin yöneticileri arasında Benjamin Franklin de yer almıştır Söz konusu teşkilat, Büyük Britanya, Fransa ve diğer önemli devletlerdeki, Amerikan bağımsızlık mücadelesini destekleyen kişi ve kurumlarla haberleşme ve görüşme faaliyetini yürütmüş, bu ülkelerde, Amerikan bağımsızlığı lehinde bir kamuoyu yaratmak için propaganda faaliyetlerinde bulunmuştur


Ayrıca söz konusu Komite gizli yazışma ve kriptoloji teknikleri geliştirmiş ve kullanmış, ülke dışına da çok sayıda ajan göndermiştir ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı’nın tüm elemanlarına örnek bir kahraman olarak gösterdiği Nathan Hale de, söz konusu teşkilatta İngilizler’e karşı faaliyette bulunmuş ilk ABD istihbarat elemanlarındandır Söz konusu faaliyeti sırasında yakalanmış ve İngilizler tarafından asılmış olan Hale’in heykeli ile asılmadan önce söylediği kabul edilen “sadece, ülkem için kaybedecek tek bir canım olduğu için üzülüyorum” sözleri, bugün Merkezi İstihbarat Teşkilatı’nın, Virginia, Langley’de bulunan Merkez binasının önünde yer almaktadır

ABD Anayasası’nın kabulü sonrasında, 1789 yılında yapılan seçimlerle oluşan ilk Kongre, devletin varlığını sürdürebilmesi için, istihbarat faaliyetlerinin etkili bir şekilde kullanılmasının önemini vurgulamış ve bu dönemde, ABD Başkanı’nın, istihbarat faaliyetleri için gizli fonlar kullanmasına imkan sağlayan bir yasayı kabul etmiştir 1861 yılında başlayan Amerikan İç Savaşı sırasında da istihbarat faaliyetleri önemli rol oynamıştır Savaş’ın son dönemlerinde Başkan Lincoln tarafından istihbarat faaliyetlerini yerine getirmek amacıyla kurulan “Gizli Servis” daha sonra, özellikle 1898 Amerikan-İspanyol Savaşı sırasında büyük rol oynamıştır Yine bu dönem içinde Gizli Servis, İspanyol istihbaratına karşı ABD’de kontr-espiyonaj (istihbarata karşı korunma-Karşı istihbarat) faaliyetlerini de yürütmüştür

ABD’de doğrudan askeri birimlere bağlı olarak faaliyet gösteren askeri istihbarat teşkilatlarının kurulması da oldukça erken dönemlere rastlar ABD’nin bu anlamda kurduğu ilk askeri istihbarat dairesi, 1882 yılında Deniz Kuvvetlerine bağlı olarak kurulan “Deniz İstihbarat Dairesi”dir (Office of Naval Intelligence – ONI) Deniz İstihbarat Dairesi, buhar gücüyle çalışan gemilerin çıkması ile, özellikle yabancı güçlerin bu konudaki deniz gücünü tespit amacıyla faaliyet göstermiştir Daha sonraki yıllarda ise, büyük deniz gücüne sahip ülkelerin gemi sayısı, bu gemilerin türü, silahları, bir başka deyişle deniz gücü ve savaş kapasitesinin araştırılması, bu bilgilerin düzenlenip kullanıma hazır duruma getirilmesi ONI’nin başlıca fonksiyonları arasında yer almıştır Söz konusu askeri istihbarat birimleri ağırlıklı olarak askeri ataşe sistemiyle faaliyet göstermişlerdir Askeri ataşeler aracılığıyla faaliyet gösteren ONI de hiçbir zaman çok sayıda elemanın çalıştığı geniş bir istihbarat birimi olmamıştır Örneğin 1931 yılında ONI’de, ülke dışında on ataşe, merkezde de 18′i subay, 38′i sivil olmak üzere 56 kişi, toplam 66 personel faaliyet göstermiştir

Askeri istihbarat alanında Deniz Kuvvetleri’nin ONI deneyimini örnek alan Kara Kuvvetleri, 1885 yılında “Askeri Enformasyon Bölümü”nü (Military Information Division – MID)kurmuştur Söz konusu birim 1918 yılında adını “Askeri İstihbarat Bölümü” (Military Intelligence Division) şeklinde değiştirmiştir MID, ONI’nin ataşe sistemine dayalı bilgi toplama yönteminden ayrılarak, gizli, istihbarat, gizli operasyonlar ve kontrespiyonaj faaliyetlerini de yürütmüştür Söz konusu iki birim, sahip oldukları istihbarat analiz merkezleri ile, ABD istihbaratı içinde analiz ve değerlendirme merkezlerinin kurulması konusunda da öncülük yapmışlardır


1908 yılına gelindiğinde Federal Başsavcı Charles Bonaparte “Federal Araştırma Bürosu”nun (Federal Bureau of Investigation – FBI) kurulmasını sağlamıştır Federal Araştırma Bürosu, Gizli Servis’in hem gizli istihbarat, hem de kontr-espiyonaj fonksiyonlarını üstlenmiştir Birinci Dünya Savaşı sırasında da istihbarat faaliyetlerinin yönetimi ve koordinasyonu, Dışişleri Bakanlığı içinde “U-I” adıyla kurulan bir istihbarat dairesi tarafından yerine getirilmiştir Amerikan Dışişleri Bakanlığı istihbarat koordinasyon birimi (U-I) 1927 yılına kadar faaliyetlerini sürdürmüştür 1927 yılında bu birim kapatılmış ve bunun sonucu olarak, dış istihbarat faaliyetleri üzerindeki merkezi koordinasyon da ortadan kalkmıştır Bu dönem içinde ABD’nin sadece askeri istihbarat faaliyetleri devam etmiştir


İkinci Dünya Savaşı’nın ilk işaretleri gelmeye başlayınca, istihbarat konusunda merkezi bir yapılanmanın önemi ABD’de tekrar ortaya çıkmıştır Özellikle Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında Dışişleri Bakanlığı’na bağlı olarak çalışmış ve etkili şekilde faaliyet göstermiş olan U-I deneyimi, bu yöndeki çabaları cesaretlendirici bir örnek oluşturmuştur

Özetleyecek olursak, ABD’de dış politika alanında faaliyet gösteren istihbarat örgütlenmesi, daha Bağımsızlık Savaşı yıllarında başlamıştır Söz konusu birimler gizli istihbarat, kontr-espiyonaj ve gizli operasyonlar (örtülü eylem) olmak üzere her türlü istihbarat fonksiyonunu etkili şekilde kullanmıştır ABD’nin kuruluşundan İkinci Dünya savaşı’na kadar, çeşitli birimler ve adlar altında varolan istihbarat faaliyeti, savaş dönemleri başta olmak üzere kriz anlarında merkezi koordinasyon altına alınmış ve daha büyük imkanlarla donatılmıştır