Bağımsızlık Savaşları (Latin Amerika)

Bağımsızlık savaşları (Latin Amerika), Latin Amerika'da ispanyol ve porte kiz sömürge imparatorluklarının yıkılması ve bugünkü Güney Amerika devletlerinin kurulmasıyla sonuçlanan ayaklanmaların tümü

• Birinci aşama (1808-1814) Amerika Birleşik Devletleri'nin bağımsızlığı (1783) ile sonuçlanan hareket, Latin Amerika'da, Fransız devrimi ve Fransa imparatorluğu etkisiyle başlamış uluslararası mücadelelerde yüreklendirici rol oynadı: sömürge düzeninin kurbanı olan ve gachupin'lere gıpta eden, sömürgelerde doğmuş avru-palı aristokratlar (kreoller), Kuzey Amerika'nın savaşını yakından izlediler ve ayaklananlara sağlanan ispanyol desteği nedeniyle bu savaşa az çok karıştılar 1795 Basel antlaşması'ndan ve özellikle 1808'den sonra, sömürgeci devletle bağların kopması, ayrılmayı kolaylaştırdı Na-poléon'un kendisi bile, Joseph'i Mexico' da ya da Lima'da kabul ettirme girişiminin başarısızlığa uğramasından sonra, Güney Amerika ülkelerinin bağımsızlığı lehine büyük bir "devrimci" propagandaya girişti Böylece, 1808'de, Bourbon'la-ra bağlılık döneminin sona ermesiyle birlikte ayrılıkçı eylemler başladı: 1811'de Miranda ile Venezuela, 1810'da Rio de la Plata kral naipliği; 1811'de Şili; Meksika'da rahip Hidalgo (1811 'de, başarısız) ve rahip Morelos'un (1813'te, başarılı) yönetiminde çeşitli eylemler Ama tüm bu eylemler başarısızlığa uğradı: 1812'de Miranda'nın devrilmesi; 1814'te, Simón Bolívar ile ikinci bir Venezuela Cumhuri-yeti'nın başarısızlığa uğraması; 1815'te Morelos'un ezilmesi; Şili'nin yeniden ele geçirilmesi Yalnızca Rio de la Plata ülkeleri yeniden işgal edilmedi

• ikinci aşama (1815-1826) 1814'te yeniden tahta Çıkan Ferdinand Vll'nin hataları, gerici siyaseti, ABD'nin ve ingilizler' ın yerel isyanlara sağladıkları destek, 1817'den başlayarak Yeni Grenada'da mücadeleyi kızıştırdı: 1821'de Bolívar bu topraklarda Büyük Kolombiya Cumhuriyeti'™ ve 1821 'de Venezuela Cumhuriyeti'™ kurdu; sonra güneye doğru yürüdü ve Carabobo zaferinin (24 haziran 1821) ardından Ekvator'u Büyük Kolombiya'ya kattı Buna koşut olarak José de San Martin, 1816'da Rio de la Plata'nın bağımsızlığını ilan etti 1817'de 4 200 m yükseklikten Andlar'ı aşarak ve amiral Cochrane komutasındaki ingiliz donanmasının desteğiyle Şili'yi kurtardı; Perü'yu ele geçirdi ve bu ülkenin bağımsızlığını ilan etti Öte yandan, general iturbide Meksika' yı ayaklandırdı, 1822'de burada imparatorluğunu ilan etti 1823'te ülke, bu ihtiraslı adamdan kurtuldu ve federal bir cumhuriyet oldu; 1824'te de Guatemala federal cumhuriyet biçimini aldı

Guayaquil görüşmesinden (temmuz 1822) sonra, San Martín, Bolívar karşısında bozguna uğradı Bu sırada, Yukarı Peru'da Bolivar'ın yardımcılarından Sucre ? tarafından kazanılan Ayacucho zaferiyle ispanyollar büyük bir yenilgiye uğradılar s (9 aralık 1824)

Castlereagh'ın karşı çıkışı, Aachen 3 kongresi'nden sonra, çarın Avrupa'nın müdahalesi düşüncesinden vazgeçmesini sağladı ABD başkanı Monroe, Ingiliz-ler'in ortak siyaset önerisini reddetmekle birlikte, 2 aralık 1823'te Amerikan kong-resi'ne sunduğu ve "Monroe doktrini"™ ortaya koyduğu bildirisinde, ingiltere'nin desteğini beklediğini belirtti: "Bağımsızlığını kazanmış olan ve onu sürdürmek isteyen Amerika kıtaları, gelecekte asla bir Avrupa devletinin sömürgeleri haline gelebilecek ülkeler olarak görülmemelidir"

ispanyol sömürgelerinin özgürlüğe ka-vuşmasıyla Britanya dış ticaretine yeni pazarlar açıldığını gören ingiliz hükümeti, Latin Amerika'da büyük bir konfederasyon kurulmasından korkarak, Brezilya ile Arjantin'i, 1826'da Bolívar tarafından toplanan Panamá kongresi'ne katılmamaya ikna etti Miranda'nın bir düşüncesini yeniden ele alan Bolívar, geniş bir amerikan konfederasyonu düşlüyordu ABD, kendisini örnek alan bu tasarıya önceleri olumlu yaklaştıysa da birlik çabasını desteklemedi; çünkü Güney eyaletleri, yeni cumhuriyetlerin köleliği kaldırmalarından korkuyorlardı Panamá kongresi'nin başarısızlığa uğraması üzerine, Latin Amerika bölündü Yavaş yavaş Venezuela (1830), Ekvador, sonra da Orta Amerika Birleşik eyaletleri'nin Bolívar yönetimindeki Büyük Kolombiya'dan koptukları görüldü




• Brezilya örneği Latin Amerika'nın öbür bölgelerinden farklı olarak Brezilya, bağımsızlığını barışçı bir devrimle elde etti Fransız işgali sırasında Portekiz krallık ailesi Brezilya'ya sığındı; kral Joâo VI Avrupa'ya, ancak 1821 'de geri döndü; Brezilya'da bıraktığı oğlu Pedro, önde gelen Brezilyalılar'ınteşvikiyle, meşruti imparator unvanını alarak, 1822'de ülkesinin bağımsızlığını ¡lanetti; Portekiz, 1825te, ingiltere'nin baskısıyla bu bağımsızlığı tanıdı

• Dolaysız sonuçlar, ispanyol Amerikası' nin ekonomik potansiyeli, 1810'daki düzeyin % 60'ı kadardı Anglosakson Ame-1196 rlka ile orantısızlık daha da büyürken, nüfus artışı durgunlaştı ya da çok düşük düzeyde kaldı Ayrıca, ispanyollar'ın kıtadan uzaklaştırılmaları ve göçlerin sona ermesi, maden ocaklarının, ticaretin ve yeni kurulan imalathanelerin durmasına neden oldu; karışıklıklardan büyük ölçüde etkilenen kentler ve kentlerin seçkin tabakaları güçlerini yitirdiler; nüfus kırsal kesimlere kaydı

Ticaret özgürlüğü yeni devletlere refah getirmedi; çünkü Latin Amerika, hammadde kaynağı olmaktan çok, Avrupa' nın işlenmiş ürünleri için bir pazar durumundaydı ve iktisadi ilişkilerde ana devlet rolü ispanya'dan İngiltere'ye geçmişti

Öte yandan, eski siyasal ve toplumsal düzenin birliğini sağlayan temel öğeler olan devlet yönetimi ve Kilise derinden sarsılmışlardı; çoğu ispanyol kökenli olan devlet memurlarının hemen hemen tümüyle ortadan kalkmaları, yeni devletleri güçsüz bıraktı

Krallığın koruyuculuğu ile ispanya tahtına bağlanan Kilise, yeni rejimleri hemen tanımadı Ölümler ya da ispanyol piskoposlarının gitmesiyle boş kaian birçok piskoposluk makamı, 1840'lara kadar dol-durulamadı Bununla birlikte Kilise, halk üzerindeki büyük nüfuzunu korudu

Çoğu kez bağımsızlığın itici gücü olan seçkinler, çatışmadan sayıca azalmış çıktılar; eskiden bir kast sistemiyle saf dışı bırakılan melezler, savaş içinde, toplum içinde yükselme olanağı buldular ve birçoğu orduda büyük mevkiler elde etti Yerlilerin durumu ise tersine kötüleşti: galipler yasalar karşısında tüm yurttaşların eşit olduğunu kuramsal olarak ilan ettiler; ama bunun uygulanması ilçe yöneticilerinin insafına bırakıldı; önceleri Kilise ve kral tarafından az çok korunan yerliler bundan da yoksun kaldılar Hükümet düzeyinde, ispanya kralına bağlılığın ortadan kalkması yasal düzeyde de bir boşluk yarattı; anayasalarda çoğu ABD'den esinlenmiş temsil kurumlarına yer verildiyse de, gerçek iktidar toplumsal ve askeri güçlerdeydi Geleneksel oligarşinin üyeleri ve bağımsızlık savaşlarından yetişme askeri önderler, ülkelere göre değişen oranda iktidarı paylaştılar: bunun sonucunda hükümet darbeleri arttı Ulusal topraklar, ilçelerde ve bölgelerde siyasal ve toplumsal yaşamı yöneten güçlü kişilerce (cacique'er ve caudillo lar paylaşıldı