Havayastıklı

HAVAYASTIKLI sıf Havayastığı olan i

—Aktar, ve depo Havayastıklı konveyör, yerle yük arasında bir hava katmanı yaratarak çalışan, böylece sürtünme olayını ortadan kaldıran ve kısa uzaklıklarda, onlarca tonluk yüklerin aktarılmasını, taşınmasını kolaylaştıran aygıt, ı

—Denize Havayastıklı tekne, alt bölümünde bulunan şişirilmiş bir havayastığının üzerinde kayarak ilerleyen ve klasik iticilerle donatılmış (pervaneler ya da reaktörler) kara ya da deniz taşıtı (Eşanl HOVERCRAFT) [Bk ansikl böl]

—Dy Havayastıklı tren, özel bir yol üzerinde büyük bir hızla kayan havayastıklı taşıt (Bk ansikl böl)

—ANSİKL Denize Havayastıklı teknenin atası 1916'da avusturyalı D Muller von Thomanhül'ün yaptığı torpido gemisidir Ancak, ingiliz mühendis Christopher S Cockerell'ln tasarladığı ve Westland'da (Saunders Roe) inşa edildikten sonra 1959'da hizmete giren Hovercraft SR-NI İlk havayastıklı tekne oldu Fransa'da Bertin ve Cie şirketince gerçekleştirilen ve 1962'de hizmete giren bu tipteki İlk araç Terraplane BC-4'tür (havayastıklı kara taşıtı)

Havayastıklı birçok tekne tipi vardır "Basınç odalı" ya da "hazneli" sistemde, teknenin alt bölümünde bir boşluk bulunur ve bu boşluk üfleylci bir kaynaktan gelen basınçlı havayla beslenir Böylece araç, teknenin altından hava kaçmaya başlayana kadar yerden yirmi otuz santimetre yükselir Üflenen havanın debisi kaçan havanın debisine eşitlendiğinde denge kurulur Bu şekilde elde edilen havayastığı, ilerlemedeki tüm hidrodinamik direnci ortadan kaldırır ve teknenin çok büyük hızına ulaşmasını sağlar Denizin ve arazinin düzensizliklerine uyması için, taşıt, kauçuktan ya da sentetik gereçten esnek "eteklerle" donatılır Ayrıca, havayastığı iç eteklerle birbirinden bağımsız odalara ayrılır Bu odalar birçok üfleyici kaynakla beslenerek, taşıtın özkararlılığı sağlanır Fransa'da kullanılan hava yastıklı tekneler bu tiptendir

"Çevresel jetli" sistem biraz farklıdır: üfleyici kaynaktan sağlanan basınçlı hava akısı, taşıtın çevresinde yer alan halkamsı bir alana doğru yöneltilir, ingiliz SR-N5 ve SR-N6 aygıtları bu tiptedir ve bunlar en yaygın havayastıklı teknelerdir

Kimi havayastıklı tekneler etekler yerine yan omurgalarla donatıldı; ne var ki bu tekneler henüz prototip evreslndedir ve özellikle ABD'de denizaltılara karşı kullanmak için 2000 t'luk, saatte en az 90 deniz mili hız yapacak birçok havayastıklı tekne inşa etmeyi amaçlayan bir araştırma programı çerçevesinde gerçekleştirildi Havayastıklı teknelerin üstünlükleri havada tutunmasından kaynaklanır: tekne bölümü suya gömülmediğınden bu araçlar gemilerde sakıncalar doğuran çok büyük hızlara ulaşabilir; ayrıca bataklık arazilerde ve geniş sığ su alanlarında kolayca kullanılabilirler; nihayet amfibi özellikleri, havayastıklı teknelerin kullanımlarını kolaylaştırdığı gibi uygulanma alanlarını da genişletir
Günümüzde havayastıklı tekneler, ticari, turistik (Calais-Dover arası 30 dk) ya da askeri amaçlı kısa deniz yolu bağlantılarında devrim yaptı Askeri alanda, ameri-kalı yapımcılar Vietnam'da deniz ve kara ordusunca kullanılan, ingiliz modellerinden türetilmiş tekneler gerçekleştirdi Fransız havayastıklı tekne sanayisi de, yaralıları taşımada, sahil korumada, polis ve çıkarma harekâtlarında kullanılan araçlar geliştirdi

—Dy Havayastıklı tren Fransa'da, mühendis Paul Guyenne'in çalışmaları sonucu Bertin ve Cie şirketinde geliştirildi Bu tren gerçekte düşük basınçlı (0,05 ile 0,10 bar) bir havayastığıyla tutunan, "yer etkili" bir taşıttır Havayastığını, tren dururken ya da düşük ve orta hızla ilerlerken motorların çalıştırdığı vantilatörler sağlar Yüksek hızlarda ise havayastığını büyük ölçüde dinamik bir prizden alınan hava oluşturur; böylece taşıt düşey bir orta dikmeyle (ters T biçiminde) donatılmış beton pistten oluşan yol üzerinde sürtünmeden kayar; orta dikmenin iki yanına yerleştirilen ve tutunma havayastıklarıyla aynı anda beslenen küçük havayastıkları yanal güdümü güvence altına alır 1965-1976 yılları arasında uzun süre denenen bu yöntem birçok üstünlük taşır: havayastığı özsönüm-lü pnömatik bir askı donanımı gibi çalışır ve hız ne olursa olsun yolculara büyük bir konfor sağlar; ilerleme için gereken enerjinin hemen hemen tümünü aerodinamik sürüklenme karşılar, dolayısıyla havayastığı üstünde kayma için çok az bir güç yeterlidir; havayastığı yol üstündeki yük basıncını tüm taban yüzeyine dağıtır ve dengeli bir dağılım elde edilir; böylece hafif bir karoseri kullanımına, dolayısıyla ek bir enerji tasarrufuna olanak verir; ters T biçimindeki rayın dikmesi yüksek hızlarda bile taşıtın raydan çıkmasını kesinlikle önler; bu nedenle yolculuk son derece güvenlidir; ayrıca imdat freni tekerlekli taşıtlardan daha güçlüdür ve havayastıklarını besleyen havanın kesilmesi frenleme için yeterlidir Frenleme halinde taşıt havayas-tığının oluşturduğu birkaç santimetrelik bir yüseklikten yavaşça düşer ve tüketilebilir malzemeden (örneğin ağaç) yapılmış güvenlik patenleri üzerinde kayar Taşıtın yolla hiçbir teması olmadığına göre tek sorun itme sorunudur; yükün gözardı edilemeyecek bir yüzdesini taşıyan tekerlekler bulunmaz; bu da taşıttan beklenen yararın büyük bir bölümünü engeller

Dünyanın çeşitli yerlerinde havayastıklı trenlerin deneyleri sürmektedir Brezilya' da türbojetli TALAV (20 yolcu, 320 km/sn), ABD'de, Rohr yapımı doğrusal motorlu havayastıklı tren (60 yolcu, 230 km/sa) Teknisyenler, doğrusal motorun gelişmesi sonucu havayastıklı trenin sanayisel ve ticari alanda önemli oranda yaygınlaşacağını öne sürmektedir Bununla birlikte hava yastıklı tren, manyetik tutunmalı taşıtların rekabetiyle karşı karşıyadır