57, 70 ve 78’e çok Dikkat! Beyin Bu Yaşlarda önemli ölçüde Geriliyor… İşte Yapmanız Gereken Hayati şeyler

57, 70 ve 78’e çok dikkat! Beyin bu yaşlarda önemli ölçüde geriliyor… İşte yapmanız gereken hayati şeyler



#Beyin Yaşlanması#Alzheimer#Demans
57, 70 ve 78’e çok dikkat Beyin bu yaşlarda önemli ölçüde geriliyor… İşte yapmanız gereken hayati şeyler
Derleyen: Selin Irmak Kaçmaz


Bilişsel gerileme doğaldır; 40'lı yaşlarımızda yavaş yavaş ortaya çıkmaya başlar ve 50'li yaşların ortalarında kendinizi bir odanın ortasında durmuş, başınızı kaşıyarak “Şimdi ben buraya neden geldim ki?” derken bulursunuz Bilişsel gerileme 57, 70 ve 78 yaşlarında hızlanıyor ancak uzmanlara göre beyninizi korumak ve zinde kalmak için yapabileceğiniz bazı kritik ayarlar var

Orta yaşlarda yaşanan hafıza kayıpları yaşlanma sürecinin normal bir parçası olsa da yeni bir çalışma bilişsel gerilemenin hepimizde daha belirgin olduğu üç farklı zirve noktası olduğunu ortaya koydu 57, 70 ve 78 yaşlarında görülen bu belirgin artışlar bazı insanlarda çok daha belirgin ve bunun nedeni de basit; yaşam tarzı

Çin'de yapılan ve Nature Aging dergisinde yayınlanan çalışmada, hızlandırılmış beyin yaşlanması ve nörodejeneratif hastalıklarla ilişkili 13 proteinin beyindeki seviyeleri ölçüldü İlginç olan ise, bu seviyelerin hormonlarımızdaki orta yaş düşüşünden emekliliğin etkisine kadar hayatımızdaki değişimlerle ilişkili olması Bunların beynimiz üzerindeki aşağı yönlü etkisi yıllar sonra ortaya çıkıyor Ancak bu, etkilerinin elimizde olmadığı anlamına gelmiyor



“Çalışmadaki bu kilit yaşlar, beyinde önemli değişiklikler görmeye başladığımız zamanlardır 57 yaşında, orta yaş ve menopozla birlikte gelen fiziksel değişiklikleri ne kadar iyi yönettiğimizle ilgilidir 70 yaşında, emeklilik öncesi ve sonrasında beynimizi ne kadar iyi uyardığımızla ilgilidir ve 78 yaşında, kendimizi zor şeyler yapmaya zorlayarak oluşturduğumuz 'bilişsel rezervlerin' seviyeleriyle ilgilidir Nasıl ki kolesterolü kalp krizine yol açmadan çok önce kontrol altına alıyorsak, araştırmada tanımlanan bu zirve noktalarından en az 10 yıl önce yaşam tarzı değişikliklerini benimseyerek geleceğimizi de değiştirebiliriz Anahtar mesaj budur Kısacası, beyin sağlığı için hem şimdi harekete geçmemiz hem de ileriyi planlamamız gerekiyor”

BEYNİNİZ 57 YAŞINDA NEDEN HIZLA YAŞLANIR?

57 yaşına geldiğinizde beyniniz küçülmeye başlıyor Bu süreç 30'lu yaşlarda balıyor ancak farklı beyin bölgelerinin etkili bir şekilde iletişim kurmasını sağlayan sinir lifleri ağı olan beyaz maddenin azalması nedeniyle beyin hacmindeki azalma 57 yaşında artık açıkça görülüyor Kısacası, geniş bant bağlantınız yavaşlıyor



Bu doğal düşüş, orta yaşlarda daha da şiddetleniyor Dr Sabine Donnai, kilo almanın beynimizin işleyişini çeşitli şekillerde etkilediğini söyledi, “Kan akışının azalması, dolayısıyla beynin ihtiyaç duyduğu besinlerin, temel yağların azalması ve dışarı taşınamayan atık ürünlerin birikmesi ile bağlantılıdır Vücut yağı aynı zamanda iltihap yapıcıdır Obezite, nöronlar da dahil olmak üzere hücrelere zarar veren kararsız oksijen atomları olan oksidatif stresle bağlantılıdır Son araştırmalar, yüksek kolesterolün bunama riskini artırabileceğini de göstermektedir Bu nedenle orta yaş sağlık kontrolünüzde buna dikkat etmenizde fayda vardır” dedi

Bu konuda neler yapabilirsiniz?

Haberin Devamı

Nature Aging’de yayınlanan çalışma sağlıklı insanlar üzerinde yapıldı ve en kötü protein seviyelerine sahip insanların kötü yaşam tarzı seçimlerinin büyük bir etkisi olduğu açıktı Ancak bunun tersi de geçerli Araştırmalar egzersizin inanılmaz derecede nöroprotektif olduğunu gösteriyor Örneğin, hipokampüsün boyutunu artırıyor ve hafızayı geliştiriyor

Prof Sahakian “Kemik yoğunluğu ve depresyonun önlenmesi de dahil olmak üzere pek çok faydası olan egzersize başlamanın ve devam etmenin zamanı geldi Veriler, kalp atış hızınızı biraz yükselten herhangi bir egzersizin hareketsiz kalmaktan daha iyi olduğunu gösteriyor Dolayısıyla en iyi egzersiz rejimi, sadık kalabileceğiniz bir rejimdir” dedi


Dr Donnai ise günlük işlerinizi daha da şevkle yapmanız gerektiğini söyledi ve ekledi: “Gün içinde çok fazla aktivite yapıyorum Yürüyen merdivenden yukarı yürüyorum Mesela siz de ayağa kalkarken ellerinizi kullanmayın Sandalyenizi geriye itin ve ellerinizi kullanmadan kalkın Günlük işlerinize devam ederken, kaslarınızı zorlayan aktivitelerin farkında olun Kısacası, hareket etmeyi bırakmayın”

Dr Donnai, kan şekeri ve kolesterol seviyeleri gibi metabolizmanızın zorlanabileceğine dair işaretleri test etmenizi ve bel-kalça oranınıza dikkat etmenizi öneriyor Kadınlar için 0,85'in üzerindeki değerler tehlike işaretiyken, erkekler için bu değer 0,9'un altında olmalıdır

BEYNİNİZ 70 YAŞINDA NEDEN HIZLA YAŞLANIR?

70 yaşında, bilişsel gerilemeyle ilişkili 13 proteinden en iyi bilineni olan tau'nun beyinde biriktiğini görmeye başlarız Düşünme ve öğrenmeden sorumlu bölgelerde sinaps bağlantılarının azalmasına yol açan kortikal incelme söz konusudur Ayrıca beynin yüksek bilişsel işlevlerden sorumlu bölgeleri olan ön loblarda ve hipokampusta da küçülme meydana gelir

70'ten önceki on yıl, düşük uyarım seviyelerinin bir sonucu olarak nöral yolların zarar gördüğünü gerçekten görmeye başladığımız zamandır Prof Sahakian “Bu emeklilik etkisi 60 yaş civarında insanlar biraz rahatlar, zorlu şeylerden kaçınabilir ve deneyimlerinden faydalanmaya başlayabilirler” dedi

Ancak uzmanlara göre zorlu şeylerden kaçmak korkunç bir fikir

Bu konuda ne yapabilirsiniz?

Dr Donnai, “Beyninizi geliştiren aktivitelere odaklanın; kolay seçeneği tercih etme alışkanlığı edinmeyin Sudoku ve bulmacalarla yetinmeyin; beyninize gerçekten meydan okuyun Bir dans, bir dil ya da masa tenisi öğrenmeye başlayın” dedi ve ekledi:

“Alzheimer ve bilişsel gerileme için erken testlerden korkmamamız gerekiyor İnsanlar semptomatik hale gelmeden ve herhangi bir gerileme kanıtı göstermeden 10-15 yıl önce protein değişikliklerini görebiliriz Yaşam tarzı bunu tamamen durduramaz, ancak ne kadar uzun süre değişiklik yapmak ve bilişsel rezerv oluşturmak zorunda kalırsanız, sonuç o kadar iyi olur”

Bilişsel rezerv, beynin bozulmasına karşı direncimizi tanımlar ve nörodejenerasyonun başlangıcını, Alzheimer ve demans gibi hastalıkların etkisini önemli ölçüde geciktirebilir

Bilişsel rezerv oluşturmak çocuklukta başlar Ancak Neurology'de yayınlanan 2022 tarihli bir çalışma, 69 yaşına geldiklerinde yüksek bilişsel rezerv geliştiren kişilerin bile, çocuklukta düşük bilişsel yeteneklere sahip olsalar da hafıza ve düşünme gerilemesi olasılıklarını azaltabileceğini ortaya koydu

Prof Sahakian bu dönemi, bunama ve Alzheimer için ciddi risk faktörlerini ele almak açısından kritik görüyor; yalnızlık ve sosyal izolasyon, çalışmalara göre bunama riskini sırasıyla %30 ve %60 oranında artırabiliyor Konuyla ilgili yapılan bir çalışma, beyin yaşlanmasıyla bağlantılı 13 proteinden beşinin yalnızlığa yanıt olarak arttığını gösterdi

İnsanların sosyalleşmeye ve uyarılmaya ihtiyacı vardır Çok sayıda yüz yüze sosyal temas yaşlı insanlar için son derece iyidir

BEYNİNİZ 78 YAŞINDA NEDEN HIZLA YAŞLANIR?

78 yaşına geldiğinizde beyin hacmi ve beyne giden kan akışı daha da azalıyor Enflamasyonla bağlantılı proteinler birikiyor ve bilişsel rezervler tükenmeye başlıyor

Bu konuda ne yapabilirsiniz?

Prof Sahakian, “IQ genetiktir, ancak eğitim ve yeni şeyler öğrenmek tamamen sizin kontrolünüzdedir Bilişsel rezervin koruyucu etkileri iyi bilinmektedir” dedi

Çok sayıda araştırma, beynimiz yaşa bağlı gerileme nedeniyle hasar gördüğünde bile, geri dönmek için daha derin bir nöronal bağlantı kuyusu geliştirmiş olanlarımızın daha iyi performans gösterdiğini ortaya koyuyor

Dr Donnai, "İltihaplanmaya neden olan şeylerin üzerinde sürekli olarak olmalıyız Bu, iyi beslenmek, egzersiz yapmak, rahatlamak, şekerden ve çok fazla stresten kaçınmak anlamına geliyor Stres, akut bir duruma verilen bir tepkidir, tüm enerji acil durumla başa çıkmaya kaydırılır Kronik stres, temel onarım ve büyüme işlevleri için mevcut enerjiyi azaltır” ifadelerine yer verdi

Çevrenizde DNA'nıza yabancı olan çok fazla şeyden kaçınmanız gerektiğinden de bahseden Dr Donnai şunları söyledi:

“Bunlar vücudun tehdit olarak gördüğü doğal olmayan maddelerdir Kronik, düşük seviyeli toksin birikiminin sinsi etkilerini gösteren pek çok çalışma var Detoksifikasyon yollarımız inanılmaz derecede etkilidir, ancak günlük ürünlerimizin çoğunda bulunan farklı kimyasalların sayısı nedeniyle bunalmış durumdadırlar

Hepimiz sigara ve alkoldeki toksinleri biliyoruz, ancak gıda ambalajı ve deodoranttan yataklara ve paket kahveye kadar her şeyde riskler var Plastik içermeyen bir bardak kullanın ve paket servisi olan bir içecek alırsanız, sıcak sıvıyı plastikten içmeyin Bu durum arada sırada yaşanırsa sorun olmaz ancak paketli gıdalar ve plastik bardakların kullanımının her geçen gün arttığı dünyamızda içeceğinize sızan mikroplastiklerin yüzdesi sürekli olarak artacaktır"

Ayrıca Dr Donnai yaşam tarzımızın tedavi edici gücüne de güvendiğini söyledi, “Beynimizle ilgili her şey hayatta kalmak için savaşmaya ayarlanmıştır Vücudumuzu iyi gıdalarla destekler, fiziksel olarak aktif kalır ve yeterli uyku aldığımızdan emin olursak, yaşlanmayla ilişkilendirdiğimiz biyolojik gerilemeyi kabullenmemiz gerekmez” dedi

The Telegraph’ın ‘The three key ages your brain declines dramatically – and what you can do about it’ başlıklı haberinden derlenmiştir