Haliç

Haliç


HALİÇ a Kıyı çizgisinde derin girintiler oluşturan ve gelgitten etkilenen ırmak ağzı

—ANSİKL Haliçler genellikle Flandre transgresyonu sırasında deniz düzeyi altında kalmış vadilerdir (tektonik, ırmak ya da buzul kökenli) Halicin ayırıcı özelliği gelgit dalgalarının içerilere sokulmasıdır Gelgit dalgaları az çok önemli bozulmalara (deniz çekilmesinin uzaması, bir mas-karet oluşması) uğrar, ırmak yatağının derinliğine ve debisine bağlı olarak genliği ve debisi azalır

Tatlı ve tuzlu suların karşılaşması üzerine, bunların debilerinin oranına bağlı olarak, tuzlu su kaması değişiklikler gösterir Bazı durumlarda iki itme etkisiyle dipte hareketsiz bir su merceği oluşur İki su kütlesinin birleşme yerinde suların karışması asıltı maddelerinin artmasına ve salınım hareketleri yapan bir kıyı çamurunun oluşmasına yol açar Taşınmanın egemen olduğu haliçlerde (kolay giriş, gelgitlerin ve kabarmaların gücü) sık sık dip çamurları dışarı atılır ve dolma süreci yavaşlar; kumlar orta bankları kalınlaştırırken, ince gereçler kıyı çamurları halinde çökelir Gelgit debilerinin ve kabarmaların zayıf olduğu, önleri eşiklerle tıkanmış dar haliçlerde birikme artar; çamur yükü çökelerek, halicin hızla dolmasına neden olur

Almaşık akımlar sayesinde karaların iç kesimine iyice sokulan haliçler iyi birer ulaşım yoludur Bunlar, Avrupa'da, daha Ortaçağ'ın başlarından bu yana gözde liman yerleri olmuşlardır Günümüzde, gemilerin dev boyutlara ulaşması ve yoğun liman trafiği, haliç limanlarını yöneten sorumluların haliç yatağını temizlemek İçin çok masraflı çalışmalar yaptırmalarına ve hatta bazı durumlarda önlimanlar kurdurmalarına yol açmaktadır

—Deniz yap Haliçleri deniz ulaşımına elverişli duruma getirmek için düzeltme sorununun belli başlı verileri şunlardır: biçimlerin ve derinliklerin belirlenmiş değişimleri, açıkdeniz gelgiti ve nehir gelgitinin birleşmesi sonucu ortaya çıkan Karmaşık gelgit dalgasının çözümlenmesi, nehrin kendi debisi, diplerin yapısı ve devingenliği, nehir ve denizlerin tortul katkıları, gereçlerin taşınma ve birikme mekanizmaları Bu veriler, gelgit dönemlerine ve nehrin debi değişimlerine bağlı olduğu ölçüde karmaşıklaşır; bu yüzden bu veriler üstüne bilgi edinmek için çok uzun süren gözlemler yapmak gerekir Haliçlerin düzenlenmesi, gerçekten de uzun süreli bir çalışmanın ürünüdür Örneğin, ilk projeler ya da çalışmalar Sen için 1848'e, Loire için 1870'e, Gironde için XX yy başına, Mersey (Liverpool) için 1890'a uzanır

Haliç düzenlemede ya şedde yapımından (yüksek ya da alçak şeddeler) ya, son teknik gelişmeler sayesinde gittikçe daha çok kullanılan taraklamadan ya da bu iki İşlemin bir arada kullanıldığı yöntemlerden yararlanılır Olaylar hakkındaki kuramsal bilgilerde sağlanan gelişmelere rağmen, projelerin başarılı olup olamayacağını daha iyi değerlendirmek için küçük deneme modellerine başvurmak kaçınılmazdır; ikinci Dünya savaşindan sonra Sen, Loire ve Gironde haliçlerinin yapımında bu yöntem uygulanmıştır Modelin geçerli olup olmadığı geçmişteki olaylar yardımıyla test edilir Bu yöntemin uygulandığı Sen modeli, 1878-1953 arası dönemdeki (75 yıl) zemin değişikliklerinin tarihçesini doğru bir biçimde yeniden belirlemeye ve bu süreye denk düşen ölçeği saptamaya olanak verdi: modelde gözlem yapılan 9 saat bir gerçek yıla denk düşer (, öteki ölçekler planda 1 W — ve yüksekliktedir
800 100 (8'lik sapma)

—Zool Haliçlerin yan düzlüklerinde görülen, tuzlu çayırlar (satranç otu, çöğen otu, nemse saparnası vb) arasında yengeçler, akarlar ve değişik böcekler vb barınır Çamurlu kıyılarda, yumuşakçalardan Mya arenaria, yengeçler, su tesplhböcek-lerl ve Nereis'ler bulunur Haliçlerin, zos-tera çayırlarında zengin ve özgün bir faunaya rastlanır: Mala squinado ("deniz örümceği"), çeşitli pavuryalar, Aeolis cinsi üyeleri gibi çıplaksolungaçlı karından-bacaklılar, Suberites cinsinden süngerler, vb Kireçtaşı kumuyla kaplı kanallara gelince, buralarda yassı balıklar (vatoz, vb ), batraklar yaşar İnsanların kazdığı küçük yan kanallar, Arerıicola'ları ve Cerastoder-ma'ları barındırabillr