Hakem

Hakem




Hakem a (ar hakem) Bir anlaşmazlığı çözmek, bir tartışmayı yatıştırmak için taraflarca seçilen kimse; yargıcı: Bir anlaşmazlıkta ortak bir arkadaşı hakem seçmek


—Ask Gerçek muharebe koşullarında yapılan tatbikat ya da manevralarda, komutanlık emirlerinin doğru biçimde yerine getirilmesini sağlamakla sorumlu subay ya da astsubay (Bk ansikl böl)

—Atç Yarışmalarda çıkış ve varışı, süratli yarışta da yürüyüşün düzenliliğini denetlemekle görevli uzman (Bk ansikl böl)

—Huk Uyuşmazlık halindeki tarafların özgür iradeleriyle seçtikleri ya da bir yasa gereği uyuşmazlığı çözümleyen kişi ya da kurul (Bk ansikl böl)

|| Yüksek hakem kurulu, toplu iş uyuşmazlıklarını çözmekle görevli resmi organ (Bk ansikl böl)

—isi huk Tarafların izniyle hukuksal anlaşmazlıkların çözümü için kendisine başvurulan ve yeterli bilgi, beceri ve tanıklık yapma niteliğine sahip olan kişi (Bk ansikl böl)

—Med us huk Bir anlaşmazlığı çözmek için özel olarak seçilen kişi (Bk ansikl böl)

—Spor Bir karşılaşmayı yönetmek, oyuncuların kurallara uymasını sağlamak ve gerektiğinde onların çeşitli itirazlarını değerlendirmekle yükümlü kişi (Resmi karşılaşmalarda hakemler, ilgili federasyonlar tarafından saptanır)

|| Bazı sporlarda (buz pateni, jimnastik) yarışmacılara not verecek kişi

|| Hakem atışı, futbolda topun hakem tarafından iki rakip oyuncunun arasına bırakılmasıyla oyunun yeniden başlaması (Oyuncuların hatası olmadan durdurulan oyunun tekrar başlaması için yapılır Basketbolda ve hentbolda aynı atış havaya doğru yapılır) [HAVA ATIŞI da denir]

|| Hakem heyeti, güreş, boks vb spor dallarında minder ya da ring hakemlerinin yanı sıra, minderin ya da ringin çevresinde oturarak sayı kararlarıyla maçın sonucunu belirleyen hakemler

|| Çizgi hakemi, tenis ve voleybolda, çizginin uzantısında duran ve saha dışına düşen topu belirtmekle görevli hakem yardımcısı

|| Yan hakem, bazı takım sporlarında topun nereden dışarı çıktığını ve ofsaytları saptayan kişi

—ANSİKL Ask Hakem hizmetleri, Genelkurmay başkanlığı'nca hazırlanan "Hakem hizmetleri talimatı"na göre yürütülür Tatbikat ya da manevralarda dost ve düşman birlikler olarak ikiye ayrılan kuvvetlerin her biri ayrı hakem hizmeti oluşturur Yürütülen harekâtın başarılı olup olmadığı konusunda verilecek kararda hakemlerin hazırladığı raporlar temel alınır Hakem hizmetleri harekât sırasında şu bölümlere ayrılır: baş hakem ve karargâhı (tümen üstü), hakem karargâhı (taraf hakemleri, tugay düzeyi), birlik hakemi (alay ve taburdan aşağı) Hakemler görev sırasında tanınabilmek için şapka ve kollarına beyaz bez takarlar

—Atç Varış hakemleri, bir yarışmanın varış sırasını değerlendirmekle görevlidirler Şüpheli durumlarda, fotofinişe başvurabilirler Varış sırası, yarışmaların uygunluğundan sorumlu olan ve ellerinde tüm yarışmanın kontrol filmi bulunan atyarışı hakemleri tarafından değiştirilebilir

Çıkış hakemi ya da start hakemi'rim görevi, jokeyler çağırmak, yerlerine yerleştirmek ve çıkış işaretini vermektir
Süratli atyarışında, yürüyüş hakemleri iç pistteki bir arabadan, yarış pistindeki atları izlerler

—Huk Hakem, yasa ya da sözleşme hükmünü yorumlayarak uyuşmazlığı çözer Hakemin yaptığı bu barışçı çözüme tahkim denilmektedir Hakemin verdiği karar, bir yargı organının kararı gibi tarafları bağlamakta ve çok ender durumlarda yargı denetimine bağlı olmaktadır

Özel hukuk alanında hakem yoluyla uyuşmazlıkların çözümü yanında toplu iş hukuku alanında da hakemden yararlanılmaktadır 2822 sayılı yasada gerek toplu menfaat, gerekse toplu hak uyuşmazlıklarında, her aşamada uyuşmazlığın tarafların anlaşmasıyla özel hakeme götürülebileceği öngörülmüştür Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlığın hakeme götürülmesi durumunda hakem kararı toplu sözleşme hükmü niteliğini kazanmaktadır Bir toplu sözleşmenin yorumu ya da uygulanmasından doğan uyuşmazlıkların özel hakem tarafından çözümlenmesi ise bir yargı kararı özelliğini taşımaktadır

Uyuşmazlık halindeki tarafların seçim konusunda anlaşmalarına gerek kalmadan devreye giren ve bağlayıcı kararlarıyla uyuşmazlığı ortadan kaldıran hakemliğe zorunlu tahkim denilmektedir Özellikle grev ve lokavt yasağının bulunduğu işlerde ya da yerlerde toplu pazarlık sırasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar zorunlu tahkim yoluyla çözümlenmektedir

• Yüksek hakem kurulu 1982 Anayasa-sı'na göre toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında ortaya çıkan bir uyuşmazlıkta grev veya lokavt yasaklanmışsa, taraflar arasındaki sorunlar Yüksek hakem kurulu tarafından çözümlenir Böylece toplu iş sözleşmesi bu kurulun vardığı sonuçlar doğrultusunda gerçekleşmiş olur
Yasal bir grevin ulusal güvenliği ya da genel sağlığı bozucu olduğu gerekçesi ile Bakanlar kurulu'nca ertelendiği durumlarda da 60 gün içinde tarafların anlaşamamaları ya da uyuşmazlığı özel bir hakeme götürmemeleri halinde çalışma ve sosyal güvenlik bakanı uyuşmazlığın çözümü için Yüksek hakem kurulu'na başvurmaktadır
Ayrıca grev oylamasında işçilerin çoğunluğunun grevin uygulanmamasına karar vermeleri halinde de uyuşmazlığın Yüksek hakem kurulu'na intikal etme ihtimali vardır: 2822 sayılı yasaya göre uyuşmazlıkta taraf olan işçi sendikası bu durumda 15 gün içinde karşı tarafla anlaşabileceği gibi, uyuşmazlığı Yüksek hakem kurulu'na da götürebilir

Nihayet taraflar uyuşmazlığın her aşamasında aralarında anlaşarak Yüksek hakem kurulu'na başvurabilirler Bu durumda Yüksek hakem kurulu özel bir hakem niteliğindedir

Yüksek hakem kurulu, türk hukukunda 1936'dan beri değişik biçim ve yetkilerle yer almış bir kurumdur Grev ve lokavt haklarının yasaklandığı (1936-1963) ya da bu hakların askıya alındığı (1980-1983) dönemlerde Yüksek hakem kurulu'nun görev ve yetki alanı genişlemiştir Nitekim 1980-1983 döneminde, özel bir yasayla daha önce yapılmış olan toplu iş sözleşmelerini günün koşullarına uydurarak yeniden yürürlüğe koyma yetkisi Yüksek hakem kurulu'na tanınmıştır

Günümüzde Yüksek hakem kurulu bu yetkisini ancak savaş, genel ve kısmi seferberlik gibi olağanüstü yönetim usullerinin geçerli olduğu hallerde kullanabilecektir

2822 sayılı yasaya göre Yüksek hakem kurulu bir başkan ve sekiz üyeden oluşur Kurulun başkanı Yargıtay'ın iş davalarına bakan dairesinin başkanıdır İşçi ve işveren kanatlarının ikişer üye ile temsil edildikleri Yüksek hakem kurulu'nda ayrıca hükümet temsilcileri ile Yüksek öğretim kurulu'nca seçilen bir üyeye yer verilmiştir

Yüksek hakem kurulu, kural olarak üyelerinin tamamının katılması ile toplanır Ancak başkan hariç üyelerden ikisinin katılmaması toplantıya engel olmaz Kurul, toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar verir Oyların eşit biçimde bölünmesi halinde başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış olur

—isi huk Hakeme evlenme, boşanma, kefalet, şüf'a, nafaka, borçlar, alım satım vb anlaşmazlıkların çözümü için başvurulabilir Had ve kısas davaları için hakeme başvurulmaz Maliki mezhebine göre, boşanma ve neseple İlgili davalar da hakeme götürülemez Bir kişinin hakemlik yapabilmesi için davanın taraflarının izni gerekir Hakem kararını açıklayıncaya kadar taraflar onu reddedebilirler Naip atamaya yetkili bir yargıç tarafından hakemliği onaylanmış olan bir kişiyi taraflar reddedemezler Hakem, kendisine başvurulan konularda bir yargıç gibi görev yapar Bir hakem, yalnız kendisini hakem olarak seçen kişiler hakkında ve onların belirledikleri konuda karar verebilir Bir davanın hakeme götürülebilmesi için tarafların aklı başında ve erginlik çağına girmiş olmaları gerekir Çocukların ve akıl hastalarının davaları hakeme götürülemez

—Med us huk Hakem ancak, tarafların isteklerine bağlı olarak çözümlenebllen uyuşmazlıklar için seçilebilir Ceza davaları ya da boşanma gibi tarafların anlaşmalarıyla çözümlenemeyen uyuşmazlıklarda hakeme başvurulamaz Bir uyuşmazlığın hakem yolu ile çözümleneceği taraflar arasında yapılan tahkim sözleşmesi ile kararlaştırılır (-