Virüsler-asalaklar-Virüslerin Yapısı-D.N.A-R.N.A.ur Yapıcı Virüsler-virüs Fizyolojisi

Virüsler-asalaklar-Virüslerin yapısı-DNA-RNAur yapıcı virüsler-virüs fizyolojisi

Asalaklar
ASALAKLAR

Virüsler, zorunlu olarak asalaktırlar; bu nedenle yaşamın ilkel biçimi olarak değil de gerilemiş, yakınlaşmış canlılar olarak ele alınmaları öngörülmektedir

Virüsler hayvan, bitki ya da bakteri olan konak dışında yaşamlarını sürdürebilirler, ama çoğalamaz-lar çünkü üremeleri için, üstünde asalak yaşam sürdürdükleri hücrenin nükleik asitlerinden yararlanmaları gerekir Hayvanlar ve bitkiler üstündeki patolojik etkileri uzun süredir bilinmekle birlikte, virüsler elektron mikroskobu, biyokimya ve genetik incelemelerindeki ilerlemeler sonucunda daha iyi tanınmışlardır

Gerçekten de virüsler çok sayıda hayvan ve bitki hastalığının etkenidirler Virüs hastalıkları, virüsün bedende oluşturduğu metabolizma değişikliklerinin sonucu olan özgül bir belirtiler bütünüyle açığa çıkar; ama yol açtığı hastalık ile iyice bireyselleşen bir virüs (sözgelimi çiçek, grip, uçuk, vb], enfeksiyon sırasında karşılaştığı koşullara bağlı olarak değişik biçimler gösterebilir; sözgelimi, değişik insan ırklarına özgü genetik özellikler, Her-pes grubu virüslerinin ortaya çıkma biçimlerini büyük ölçüde değiştirebilirler; bu virüsler bulaştıkları ırka göre, ya sıradan bir uçuk döküntüleri, ya enf eksiyöz mononükleoza ya da burun-yutak kanserine yol açarlar

Dünya Sağlık Örgütü tarafından dünya çapında gerçekleştirilen istatistiklere dayanan coğrafi epidemioloji incelemeleri, bu gözlemi doğrulamıştır Virüsler dayanıksız canlılardır Ne ısıya, ne de uzun süreli serbest yaşama dayanabilirler Kimyasal antiseptiklere karşı az dirençlidirler, ama yaygın olarak kullanılan antibiyotiklere (virüslerde bulunmayan biyokimyasal değişim zircirlerine etkiyen antibiyotikler) karşı az duyarlıdırlar

Boyutlarının küçük olması nedeniyle, normalde bakterileri tutan filtrelerden geçerler; bu da uygulamada çok önemli bir özelliktir

Virüslerin yapısı
VİRÜSLERİN YAPISI

Bütün virüslerin nükleik asitten oluşan ve viryon adı verilen bir merkez bölümü ve viryonu saran bir kabuk bölümü vardır; protein (bazen de po-lisakkaritleri ve yağlan içerir) yapılı bu kabuk, kapçık ya da kapsül (kap-sid) adını alır Kapsomer adı verilen protein molekülleri, elektron mikroskobunda görülür;

Kapsomerlerin sayısı ve dizilişi, incelenen virüsün tümünü belirlemeyi sağlar Kapçığın çevresinde (kapçık viryonla birlikte nükleokapsid adım alır) metabolik ve özellikle de tepkisel yeni bir kılıf oluşabilir; bu kılıf, konak hücrenin parçalarım içerir ve büyük bir olasılıkla, bir bağışıklık "gizlenmesi" sağlar; konağa ait bir örtüyle dolaşabilir ve öbür hücreleri de hastalandırabilir

Öte yandan viryonu saran sitoplazma zarı parçası, yanaşılan hücrelerin zarları ile özel ilişki kurar; bu ilişki asalaklığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır Kapçıkları her zaman kılıflı olan sarmal yapılı DNA'lı virüsler dışında kalan değişik virüs grupları, iki alt gruba ayrılırlar; bunlardan birinci grup kılıflı, ikinci grup kılıfsızdır Virüsler, konaklarım hastalandırmak için çoğunlukla az ya da çok karmaşık bir çevrimle ortaya çıkarlar Sözgelimi, hastalık etkeni, bitkilere, bunlara değen taşıyıcı bir hayvan aracılığıyla bulaşabüir, Böcekler çoğunlukla bu türden taşıyıcı görevi yaparlar

Bazı durumlarda, böcekler yalnızca sıradan birer mekanik taşıyıcıdırlar, virüs ile sıkı bir üişkiye girmezler (sözgelimi, tavşanm miksomatoz virüsünü taşıyan sivrisinekler) Öbür durumlardaysa virüs, böceğin içinde çoğalmak zorundadır, virüs böceğin bedeninde özellik değiştirebilir

Üç büyük virüs sınıfı
ÜÇ BÜYÜK SINIF

Virüs oluşturan yapılar, çok düzgün bir biçimde geometrik olarak düzenlenmişlerdir; bu geometrik biçime göre üç büyük virüs sınıfı ayırt edilir

KÜBİK BAKIŞIMLI VİRÜSLER

20 yüzlü ya da buna benzer hacimli biçimdedirler İç kesimde, birbirleriyle karışmış nükleik asit telciklerinden oluşan viryon bulunur

SARMAL YAPIDAKİ VİRÜSLER

Bunların uzamış bir biçimleri vardır Bu virüsler kütlesel olarak bulundukları zaman, billurların ışık üstündeki etkilerine benzer etki gösterirler, ancak billurlar ile ortak noktalarının yalnızca biçimlerindeki düzenlilik olduğu söylenebilir Bu virüslerin kesitlerinde, merkezi bir kanal görülür, kanalın çevresinde nükleik asitten bir silindir yer alır (nükleik asit telcikleri sarmal biçimde düzenli olarak yerleşmişlerdir), bu silindirin çevresindp de kapsomerlerden oluşan bir kılıf sarılıdır

ÇİFT YAPILI VİRÜSLER

Küp biçimin- de bir baş ve sarmal biçimde bir çeşit kuyruğa sahiptirler; bunlar başlıca bakteriyiyicilerdir (bakteriyofaj)

DNA-RNA-ve Virüs
DNA, RNA VE VİRÜS

Virüsün biçimi virüslerin incelenmesinde önemli bir öğedir ama viryonun biyokimyasal yapısı çok daha önemli bir öğedir

Biyokimyasal yapının incelenmesinde iki büyük grup ayırt edilmektedir (DNA'lı virüsler ve RNA'lı virüsler)
Bütün canlılar, kendilerine özgü genetik özellikleri bir dezoksiribonükleik asit ya da kısaltılmış olarak DNA molekülü ile korur ve aktarırlar Virüslerin bir bölümü de bu özelliğe sahiptir:

Viryon, üstünde asalak yaşam sürdüren hücrenin kromozon yapısındaki DN A'nın özel bölümlerine tutunma yeteneğindeki bir DNA parçasından oluşmuştur
Öbür büyük grupta (canlılarda çok sık görülmemekle birlikte) hiçbir DNA izine raslanmaz; bu gruba giren virüsler genetik özellik görevini üstlenebilen ribonükleik aside ya da kısaltılmış olarak RNA'ya sahiptirler; RNA, protein üretim mekanizmalarından iyi bilinmektedir ve DNA'dan yapısındaki riboz eki ile ayrılır

Virüslerin fizyolojisi
VİRÜSLERİN FİZYOLOJİSİ

Virüsün bedene girmesi virüs enfeksiyonunun başlangıç evresidir; bu evrenin özellikleri şöyle sıralanabilir (bakteriyiyici virüsler bunun dışında kalır) Viryonun kılıfı, sitoplazma zarı özelliği sayesindeüstünde asalaklık yapılacak hücrenin zarına tutunur
Böylece oluşan kesecikten virüsün içeriği (nükleokapsid),hücre yutarlığı (fagositoz) andıran bir işlem sonrasında hücre sitoplazmasmda serbest kalır ve viryon sindirime uğramışçasına dağılır (ortadan silinme dönemi); bulunup ortaya çıkarılmadığı halde virüs, yok olmamıştır ve hücre, virüsün çoğalması için gerekli yapıları hazırlamaktadır Virüslerin çoğalması nükle-ik asitlerine bağlı olarak değişiklik gösterir

RNA'LI VİRÜSLER

Koşullara ve üstünde asalaklık yaptıkları türe göre iki çoğalma biçimi gösterirler: 1Ortadan silinme döneminde, virüse ait RNA molekülleri RNA-polimeraz adlı enzimlerin etkisi altında virüse ait yeni RNA molekülleri oluşturabilirler; RNA-polimeraz enzimleri, viryonun sitoplazma içinde çoğalmasına yol açar 2 1972'de yeni bir enzim bulunmuştur;

Bu enzim o tarihe kadar olanaksız sanılan bir olayın gerçekleşmesini sağlamaktadır: Virüse ait bir RNA molekülü üstüne kaydedilmiş bir bildiri, kalıp görevi üstlenmekte ve bir DNA molekülünden aynı bildirinin bir örneğini çıkarmaktadır (bu olay protein yapımı sırasında normal işleyişin tersine bir olaydır) Söz konusu olay, virüsün dolaylı yoldan genom içine girmesini sağlar, RNA virüsünün genom içindeki sözgelimi kanser yapıcı tutumu, bir DNA virüsünden ayırt edilememesine yol açar

DNA'LI' VİRÜSLER

Bu virüslerin genetik yapısını oluşturan DNA molekül parçası, konak hücre genomu düzeyinde iki gen arasına girme yeteneğine sahiptir; bu iki genin nükleotit kesitleri, DNA virüsünün iki ucuna uyar; DNA virüsü, ancak sınırlı ve belirli bölgelere girebüir DNA virüsü, konak hücre içinde protein yapımını kendi çıkarı yönünde değiştirir ve çok sayıda viryon yapılmasını sağlar Ayrıca, daha az bilinen, ancak daha elverişsiz olabilecek bazı koşullarda, metabolizma değişikliklerine yol açar; belirgin olmayan bu değişiklikler, özel niteliklerin bir hücre kuşağından öbürüne geçişte bozukluğa neden olmazlar Öbür durumlarda (genetik ya da suyuksal çevre koşullarına göre), DNA virüsleri hücrenin bedenin denetim sistemlerinden kurtulmasına, dolayısıyla da ur gelişimine yol açarlar

Ur yapıcı virüsler
UR YAPICI VİRÜSLER

Çok sayıdaki urlar, virüs etkenleriyle ortaya çıkmaktadırlar ve kanser ya da ur yapıcı virüslerin listesi uzayıp gitmektedir;
Ancak kanser uzmanları bu virüsleri saptamakta çok büyük güçlükler olduğunu belirtmişlerdir; çünkü ur yapıcı virüsler, gizli ve sap-tanamaz bir biçime uyum sağlamak fadırlar

Bir varsayıma göre virüslerin çoğunluğu, basit ve özel bir hastalık biçiminde olduğu kadar, genetik ve ur yapıcı etkilerle de ortaya çıkarlar Bu iki görünümde, birinden öbürüne geçiş günümüzde pek iyi bilinmeyen koşullara bağlıdır, ancak bazı öğeler (ırk ya da tür etkeni, kimyasal maddelerin etkisi) iyice incelenmeye başlamıştır

Virüsler ve hastalık


Virüslerin neden olduğu yaygın hastalıklara örnek olarak soğuk algınlığı, grip, su çiçeği ve uçuk gösterilebilir Virüslerin neden olduğu daha ciddi hastalıklar arasında Ebola, AIDS, çiçek gibileri örnek verilebilir Ebola virüsü kanamalı ateşe neden olur Virüslerin hastalık yapma yeteneğine virülans denir

Virüslerin hastalığı meydana getirmesine sağlayan çeşitli mekanizmalar vardır Hücresel seviyede bunların başlıcası hücrenin parçalanması (lizis) sonucu ölümüdür Çok hücreli canlılarda yeterince çok sayıda hücre ölürse canlının kendisi de bundan etkilenmeye başlar Çoğu virüsler homeostaz bozulmasına neden olur, ama bazıları nispeten zararsız bir şekilde canlının içinde varlıkların sürdürebilirler Bunun bir örneği uçuk yapan herpes simpleks virüsünün insan vücudunda inaktif olarak bulunmasıdır Bazı virüsler girdikleri hücre uygun değilse çoğalamazlar ama gene de hücrenin genomuna kendilerini dahil ederek varlıklarını sürdürebilirler Onkojenik virüsler bu yolla hücrede bir değişim meydana getirirler, hücrenin kontrolsuz bir şekilde çoğalmasını sağlayıp kansere yol açarlar

Korunma ve tedavi

Virüsler konaklarının hücresel mekanizmalarını kullanarak çoğaldıkları için konağı öldürmeden onları yok etmek mümkün değildir En etkili tıbbî müdahele enfeksiyona karşı korunmayı sağlayan aşılanmadır Enfeksiyon sonucu oluşan semptomları tedavi etmek için çeşitli ilaçlar mevcuttur Antibiyotikler (tanımları gereği) bakteriler içindir, virüsler üzerinde etkisizdir Ancak acil durumlarda hastanın belirtilerinin nedeni olan enfeksiyonun viral mi bakteriyel mi olduğu anlaşılana kadar antibiyotik tedavisine başlamak tedbirlidir

Hücre ortamı dışında virüsler dezenfektan malzemelerle (çamaşır suyu, etanol, gluteraldehit, formaldehit) etkisiz hale getirilebilirler

Uygulama alanları

Biyoloji



Virüsler moleküler ve hücresel biyolojide hücrelerin işlevlerini anlamak için kullanılırlar Örneğin genetikte, ayrıca DNA çoğalması, transkripsiyon, RNA işlenmesi, translasyon, protein taşıması ve immünoloji gibi temel hücresel mekanizmaların anlaşılmasında virüslerin büyük katkısı olmuştur
Genetikçiler hücrelerin içine genleri sokmak için virüsleri taşıyıcı araç (vektör) olarak kullanır Hücrenin yabancı bir birleşiği üretmesini sağlamak, veya bir genin genomda yer almasının etkisinin anlaşılmasında kullanılan yararlı bir yöntemdir bu Bu yöntem kanser tedavisi ve gen terapisinde de kullanılır
Silah




Biyolojik savaş

Virüs salgınlarının insan toplumları üzerindeki etkileri onların biyolojik savaş için silah olarak kullanılabileceği endişesini gündeme getirmiştir 1918 influenza salgını virüsünün laboratuvarda yeniden yaratılması bu yöndeki endişeleri daha da artırmıştır Çiçek virüsü yok edilmeden evvel tarih boyunca pek çok toplumu harabetmiştir Günümüzde çiçek virüsü güvenlik altında tutulan bir kaç laboratuvarda hâlâ mevcuttur ve onun çalınıp silah haline getirilebilmesi olasılık dahilindedir Modern dünya toplumlarında çiçek hastalığına karşı oluşmuş bir bağışıklık olmadığından dolayı, bu virüsün salgını kontrol altına alınana kadar muazzam hayat kaybı meydana gelebilir