Vergi İncelemelerine Karşı Açılacak Olan Davalarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar-II (Tek Dilekçe İle Açılabilecek Davalar)

Vergi İncelemelerine Karşı Açılacak Olan Davalarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar-II (Tek Dilekçe İle Açılabilecek Davalar)


I- GİRİŞ
Yazımızın önceki bölümünde, vergi inceleme raporlarına karşı açılacak olan dava dilekçesinde olması gereken hususlar ve dava açma sürecinden bahsetmiştik 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu(İYUK)’na göre, her bir idari işleme karşı ayrı ayrı dava açılması gerekmektedir Vergi incelemeleri neticesinde, vergi daireleri tarafından düzenlenen vergi ve ceza ihbarnameleri, her bir vergi türü ve vergi cezası için ayrı ayrı ihbarname şeklinde düzenlenmektedir Tarhiyat öncesi uzlaşma müessesesinden faydalanmayıp vergi mahkemesinde dava açmayı düşünen bazı mükellefler, haklarında düzenlenmiş olan vergi/ceza ihbarnamelerine karşı ayrı ayrı dava açmakta, bazı mükellefler ise birbiri ile ilişkili olmayan hususları tek bir dilekçe ile dava açmaktadırlar Her bir işlem için açılan davalar mükelleflere ilave yük getirmektedir (Yargı harcı, posta gideri, kırtasiye vb) Hatalı bir şekilde ilişkisiz işlemlerin tek dilekçe ile dava edilmesi durumunda da davanın kabul edilmemekte ve verilen yasal süre içerisinde ayrı ayrı tekrar dava açılması gerekmektedir Bu yazımızda, vergi mahkemelerinde açılacak olan davalarda bir dilekçe ile birden fazla konu hakkında dava açılıp açılamayacağı üzerinde durulacaktır


II- YASAL DÜZENLEMELER


İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “Aynı Dilekçe İle Dava Açılabilecek Haller” başlıklı 5 maddesinde;


“1 Her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılır Ancak, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir


2 Birden fazla şahsın müşterek dilekçe ile dava açabilmesi için davacıların hak veya menfaatlerinde iştirak bulunması ve davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması gerekir” hükmü yer almaktadır


Anılan Kanun’un “Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme” başlıklı 14 maddesinin 3 fıkrasının (g) bendinde dilekçelerin Kanun’un 3 ve 5 maddelerine uygun olup olmadığının inceleneceği ifade edilmiştir
Kanun’un 15 maddesinde de yukarıda bahsedilen hususlara aykırı bir durumun tespit edilmesi halinde uygun olmayan dilekçenin 30 gün içerisinde eksikliklerin tamamlanarak yeniden dava açılmak üzere reddedileceği, tekrar aynı yanlışlıkların yapılması halinde davanın reddedileceği belirtilmiştir

III- DEĞERLENDİRME


İYUK’un 5 maddesine bakıldığında ana kuralın, her bir idari işleme karşı ayrı ayrı dava açılması olduğu görülecektir Ancak Kanun maddesinde bazı durumlarda birden fazla işleme karşı bir kişinin tek dilekçe ile dava açması veya birden fazla kişinin tek bir işleme karşı tek dilekçe ile dava açması da mümkün hale getirilmiştir Madde metninde “açılabilir” ifadesi kullanıldığı için tek dilekçe ile dava açılmasına ilişkin şartlar oluşsa bile tek dilekçe ile dava açılmasının zorunlu olmadığı anlaşılmaktadır

Vergi Mahkemelerinde tek dilekçe ile dava açmak mükelleflere; zaman, emek, maliyet, yargılama sürecinin kısalması ve ilişkili konuların bir bütün olarak sonuçlanması gibi faydalar sağlayacaktır
Ayrıca aynı konu hakkında birbiriyle çelişkili yargı kararlarının verilmesinin önlenmesi de sağlanmış olacaktır

Kanun maddesinde davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması hallerinde birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabileceği belirtilmiş ancak hangi koşullarda ilişki oluştuğu, hangi durumalar da maddi ve hukuki yönden bağ olduğu belirtilmemiştir
Örneğin, bir vergi inceleme elemanı yapmış olduğu inceleme esnasında mükellefin 2013 ve 2014 yıllarında kayıt dışı hasılatının olduğunu tespit etti Bu durumla ilgili vergi dairesince kurumlar vergisi, kurum geçici vergisi, kâr dağıtımına ilişkin gelir stopaj vergisi, KDV, vergi ziya-ı cezaları, usulsüzlük cezaları, özel usulsüzlük cezaları tahakkuk ettirildi Bu durumların hangileri arasında bir hukuki ilişki vardır? Hangi konular birlikte dava konusu edilebilir? Birden fazla dönem bir dava dilekçesinde dava konusu edilebilir mi? gibi sorular karşımıza çıkmaktadır

Maddi yönden bağlılık gerekçesiyle aynı dilekçe ile dava konusu edilen işlemlerin aynı maddi sebeplere dayanıyor olması gerekmektedir Yani iki farklı vergiyi doğuran olayın aynı olması durumunda maddi yönden bağlılık olduğu varsayılmaktadır Fakat aralarında maddi yönden bağlılık olmasına rağmen iki ayrı vergi türünün aynı davada görülmesi yargı tarafından kabul edilmemektedir Örneğin, bir vergi incelemesi sonucunda aynı maddi olaya dayalı olarak yazılan kurumlar vergisi ve KDV raporlarına karşı ayrı ayrı dava açılması gerekmektedir

Yargı müessesesi hukuki bağlılığı, farklı yasal temellere dayanmış olsa da bir hukuki durum içinde bulunması diğer hukuki durum içinde bulunmayı gerektiriyor ve ilgili idarece farklı temele dayanan işlemler bu nedenle uygulanıyor ise işlemler arasında hukuki bağlılık bulunduğunu kabul etmektedir

Sebep sonuç ilişkisi, bir maddi olayın meydana gelmesi başka bir olayın meydana gelmesine bağlı ise veya bir hukuki sebebin ortaya konulması için başka bir hukuki sebebe dayanması gerekiyor ise veya bunların sonucunda meydana geliyor ise sebep-sonuç ilişkisi var demektir Örneğin, vergi incelemesi sonucunda mükellefin kayıt dışı hasılatının tespit edilmesi sonucunda eksik matrah farkı nedeniyle vergi ziyaı ortaya çıkar ise buna bağlı olarak da vergi ziyaı cezası kesilmesi gerekmektedir Açılan dava sonucunda vergi tarhiyatı terkin edilirse, buna bağlı olarak vergi ziyaı cezasının da terkin edilmesi gerekmektedir

Yukarıda yer alan hususlar değerlendirildiğinde;
- Aynı maddi ve hukuki olaya dayansa bile farklı vergi türleri ile ilgili işlemler için ayrı ayrı dava açılması gerekmektedir
- Kurumlar vergisine bağlı olan, kurumlar geçici, stopaj gelir vergisi tarhiyatları aynı dava dilekçesine konu edilebilir
- Vergi ziyaı cezaları, ilgili oldukları vergi asılları ile birlikte aynı dava dilekçesine konu edilebilir
- Aynı takvim yılı içinde olmak kaydıyla aylık veya üçer aylık hesaplanan KDV’ler ile ilgili tek dilekçe ile dava açılabilir
Ancak bu durumlar yargı tarafından zaman içerisinde değişiklik göstermektedir Örneğin, önceden KDV raporlarına karşı her ay için ayrı dava açılması gerektiği şeklinde olan hakim görüş zamanla aynı takvim yılı içinde olmak kaydıyla düzenlenen KDV raporlarına karşı tek dava dilekçesinde dava açılabileceği şeklinde değişiklik kazanmıştır

IV- SONUÇ
İYUK’a göre aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile dava açılması olanak dahilindedir Fakat Kanun’da tek dilekçe ile dava açılmasına yönelik koşulların içeriği net olarak açıklanmamıştır Koşulların oluşup oluşmadığını mahkemeler karar vermektedirler Bu durum ise tek dilekçe ile dava açmada farklı uygulamalar ortaya çıkarmaktadır Bu sebepten dolayı davalar genelde ayrı dava dilekçeleri ile açılmaktadır Ancak bu uygulama mükelleflere yargı harcı, posta masrafı, kırtasiye masrafı gibi ekstra yükler getirdiği gibi diğer taraftan da mahkemelerin iş yüklerini, dava dosya sayılarını arttırmakta, zaman kaybına yol açmakta ve bazen aynı dayanağı olan raporlarla ilgili farklı yargı kararları ortaya çıkabilmektedir Hem mükelleflerin hem de yargının işini kolaylaştırmak için yapılacak bir yasal düzenleme ile vergi inceleme raporlarına karşı tek dilekçe ile açılacak olan davaların detaylı olarak belirlenmesi yerinde olacaktır


* Vergi Müfettişi (E Maliye Müfettişi)
(G) Yazının I Bölümü İçin Bkz Yaklaşım, Sayı: 269, Mayıs 2015, s 252-256

Yazarlar : 'ALİ AVKAN'