Din - Hükmetmek, Yönetmek, Galip Gelmek, Hal ve Tavır, Boyun Eğmek

Din - Hükmetmek, yönetmek, galip gelmek, hal ve tavır, boyun eğmek


Kur'an-ı Kerim'de yüze yakın yerde geçen din kelimesi Arap dilinde şu anlamlara gelmektedir Hükmetmek, yönetmek, galip gelmek, hal ve tavır, ceza ve rjdül, boyun eğmek, isyan, hesaba çekmek, hesap vermek, örf, ün, sakınmak, köleleştirmek, yönetici atamak vs (bk İbn Manzur, din md)

Kur'an-ı Kerim daha ilk ayetlerinde Allah'ı "Din gününün sahibi ve yargıcı" (Fatiha 3) olarak nitelendirmekte ve din realitesiyle Yaratıcı Kudret'in ilişkisini çok esaslı bir biçimde kurmaktadır

İslam bilginleri Kur'an'ın verilerinden hareketle dini şu şekilde tanımlamışlardır:

1— "Allah'a teslimiyet ve onun önünde boyun eğmek" (Bakıllanî; Temhid 360)

2- "Allah'ın insanlığa yönelik hükümler halinde kanun-laştırdığı buyrukların tümü" (İbn Teymiye; el—Es'ile ve' 1-Ecvibe 8)

3- "Tanrısal buyruklar toplamıdır ki, akıl sahiplerini kendi serbest seçenekleriyle, doğrudan doğruya hayra iletir" (Likani, Cevheretü't- Tevhid, din md)

4— "Akıl sahiplerini peygamberin mesajlarını kabule çağıran Tanrısal buyruklar toplamı" (Cürcânı, Tarifat, din md)

İslam düşünce tarihinin resmi din tanımları sayılan bu ifadelere dayanarak Kur'an'ın din konusunda temel unsurlar saydığı prensipleri şöyle özetleyebiliriz:

1- Din bir tanrısal konumdur: Kur'an-ı Kerim'in: "Katıksız ve eskimez din yalnız Allah'ındır" şeklinde ifadeye koyduğu bu prensip İslam bilginlerince şöyle formüle edilmiştir Dinin koyucusu yalnız Allah'tır Bu demektir ki, din adı altında toplanacak esaslar, insan akıl ve idrakinin ürünü olamazlar Bir başka incelik de şudur: Hiçbir peygamber tebliğ ettiği dinin kurucusu değildir Bu yüzden din, kendisini tebliğ eden peygamberin adına izafe edilemez Hıristiyanların tevhid dinini Hz isa'nın adına izafe etmeleri yanlıştır Çünkü Hz îsa da diğer peygamber*ler gibi bir aracı, bir tebliğ görevlisidir

2- Din, akıl sahiplerine hitabeder: Din akıl üstüdür ama akıl dışı değildir Bu yüzden dinin muhatabı akıl sahibi varlıklardır İslamiyet akli dengesi yerinde olmayan*ları sorumlu tutmaz Ve Kur'an-ı Kerim aklı çalıştırmayı (taakkül) temel görevlerden biri olarak, kendine inananlara yükler

3- Dinde ihtiyar (serbestçe seçme) esastır: Kur'an—ı Kerim bu prensibin evrensel dayanağını şöyle vermektedir: "Dinde baskı ve zorlama yoktur" (Bakara 256) Yine bu prensibin bir uzantısı olarak Kur'an-ı Kerim hür irade ve serbest seçimin ürünü olmayan davranışlara değer verme*mektedir Kur'an'ın bu anlayışını dile jetiren bir yaklaşı*mında Endülüslü büyük düşünür Şatıbı (ölm 1388) şöyle diyor: "Kur'an'ın sergilediği dinin gayesi insanı zorunlu kulluktan serbest seçime dayalı kulluğa yükseltmektir" (bk Muvafakat 2 / 168) Buradaki kulluktan maksat İslam literatüründe geçen ve yalnız Allah'a boyun eğmek anla*mını taşıyan ubudiyettir

4- Din, insanları mutlak hayra iletir: Bunun anlamı İslam bilginlerine göre şudur: Din, insanları iyiye ve güzele iletme konusunda onların farklı kanaatlerine değil, genel ve değişmez yaradılış kanunlarına öncelik tanır Bu yüzden insan bu yasaların sübjektiv kanaatlerine uymayanlarını kötü ve yetersiz ilan etmemeli, onların hayırlı sonuçlarını insanlık dünyasında görmek için sabırlı olmalıdır Müslüman bilginler bu esaslara dayanarak dini koruyu*cu bir kurum olarak da anarlar Dinin bu koruma fonksiyonu şu beş alanda kendini gösterir:

1- Ruhsal yapıyı koruma,
2- Nefsi koruma,
3- Nesli koruma,
4- Malı koruma,
5- Aklı koruma

Kur'an-ı Kerim'in dinle ilgili açıklamaları dikkate alındığında onun sunduğu dinin karakteristikleri şu şekilde saptanabilir:

1- Evrensellik: Zaman ve mekan farkı gözetmeden tüm insanlığa hitabetmek

2- Tevhid veya birlik: Bu da varlığın, insanlığın, dinlerin, medeniyetlerin, hayatın, ilimlerin birliği olarak ifadeye konabilir

3- Rahmet ve merhamet: Allah, bütün varlıkların Rabbi, peygamber bütün alemlerin rahmeti, din de bu rahmetin insanlığa uzanışıdır Din bir zorlama, baskı ve işkence kurumu değil, kolaylık, mutluluk ve rahmet kuru*mudur

4- Kolaylık ve hoşgörü: Kur'an-ı Kerim Allah'ın insanlar için kolaylık ve hafifletmeyi esas aldığını söyle*mekte (Nisa 28) ve dinin insanı yokuşa sürmek için değil, onu en mükemmel noktalara, en rahat biçimde çıkarmak için geldiğini belirtmektedir (Yunus 25)

5- Orta yolu izlemek: Kur'an-ı Kerim, birçok ayetinde dini Sırat-ı Müstakimi yani, denge düzenini izlemek olarak gösteriyor, (bk Sırat-ı Müstakim md)

Kur'an-ı Kerim'e göre bütün peygamberlerin tebliğ ettikleri din temel özellikleri bakımından aynı dindir Zaman ve mekâna göre değişen dinin uygulanış biçimidir
İslam bilginleri Kur'an'ın açıklamalarını dikkate alarak bu temel özellikleri altı başlık altında toplamışlardır

1-Allah’a iman
2-Meleklere iman
3-Kitaplara iman
4-Peygambere iman
5-Ahiret gününe iman
6-Kadere iman (Bu altı esasla ilgili geniş bilgi için bkÖztürk,Din ve Fırat, son bölüm)