Tek Düzen Hesap Planımızda Önem Arz Eden Hesaplar ve Bunların İşleyişi

Bunun yanında muhasebe uygulamaları anlamında köklü bir düzenleme ve değişiklik ise Maliye Bakanlığı tarafından 26121992 tarih ve mükerrer 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 1 sayılı Muhasebe Uygulama Genel Tebliği ile yapılmıştır Söz konusu tebliğin yürürlülük tarihi ise 01 Ocak 1994 tarihidir Tek Düzen Hesap Planımız 20 yıldır uygulanmaktadır Bu süreçte ihtiyaca göre tek düzen hesap planımıza yeni hesaplar ilave olmuştur
Söz konusu tebliğ muhasebe uygulamaları aşamasında mesleğimizi şekillendirmiş ve tek düze indirgemiştir Tek düzen hesap planımız tebliğde belirtilen Muhasebenin Temel Kavramları çerçevesinde işlemektedir Makalemizde muhasebe uygulamaları ve mali tabloların temelini oluşturan tek düzen hesap planında yer alan dönem sonu/dönem başı itibari ile yaygın olarak kullanılan ve önem arz eden hesapları ele alacağız



103-Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-); İşletmenin 3kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir Hesap bilançonun aktif tarafında, (10) hazır değerler grubunda yer alan pasif karakterli aktif düzenleyici bir hesaptır Bu sebepten dolayı dönem sonlarında pasife aktarılması gerekir Aksi takdirde Hazır değerler kalemin (-) vermesine bile neden olabilir Dönem sonlarında hesap 321-Borç Senetleri (329- Diğer Ticari Borçlar hesabında da olabilir) hesabına aktarılır Yeni dönemin başında da ters kayıt ile düzeltilmiş olur


120-Alıcılar; Bu hesap işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakların izlenmesi için kullanılır Hesap bilançonun aktif tarafında, (12) ticari alacaklar grubunda yer aktif karakterli bir hesaptır Müşteri portföyünün geniş olduğu işletmelerde dikkatli olunması gereken bir hesap türüdür Bunun nedeni ise, dönem sonunda (-) bakiye vermesi durumunda 340-Alınan Sipariş Avansları hesabının kullanılması gerekir Bu hesap dönem başında ters kayıt ile kapatılır Yine aynı şekilde uzun zamandır hareket görmeyen hesaplarında iyi irdelenmesi gerekmektedir Tahsilâtında sıkıntı olan alacaklar 128-Şüpheli Ticari Alacaklar hesabına aktarılması gerekmektedir Söz konusu şüpheli alacağa karşılık ayrılabilmesi ve bununda giderleştirilmesi içinde yasal takibatın başlatılması gerekmektedir


180-Gelecek Aylara Ait Giderler; Bu hesap peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir Bu hesabın aylık olarak aktif kullanılması gerektiğini düşünmekteyiz Konuyu bir örnekle açalım; Aktifimize kayıtlı binek otomobilin kasko poliçesini muhasebeleştirirken bu hesabı aktif olarak kullanmamız gerekmektedir 10012014 tarihli bir poliçenin muhasebe kaydını; içinde bulunduğumuz aya ilişkin kıst dönenimin gideri (31-10012014: 21 günlük) 770-Genel Yönetim Gideri, geriye kalan 11 ay için 180-Gelecek Aylara Ait Giderler, 2015 yılına sarkan bedel içinde 280-Gelecek Yıllar Gider Hesabının kullanılması gerekmektedir Ay sonlarında da ilgili aya ait 180 hesap bakiyesinin gider hesaplarına aktarılması gerekmektedir 18002 Şubat Ayı Giderlerinin, 28022014 tarihinde 770 hesaba aktarılması gibi bir örnek verilebilir


280-Gelecek Yıllara Ait Giderler; Bu hesap peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmesi gereken, gelecek yıllara ait giderleri izlemek için kullanılır Gelecek yıllarla ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek olan peşin ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir İlgili hesap döneminde bu hesabın alacağı karşılığında dönen varlıklar içindeki 180-Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına gerekli aktarma işlemleri yapılır Bu hesabın işleyişine en güzel örnek uzun vadeli fakat peşin ödenen bir kira bedeli olabilir Örnek olarak 5 yıllığına kiralanan bir deponun muhasebeleştirilmesi esnasında, ilgili ay ve yıl için 760/180 hesaplar kullanılacak fakat geriye kalan 4 yıl için 280 hesabın kullanılması gerekecektir Dönem sonlarında (örnek 31122013 tarihinde) 280-Gelecek Yıllara Ait Giderler hesabından bir sonra ki yıla ait olan (2014 yılı için) kira bedelinin 180-Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına aktarılması gerekmektedir


320-Satıcılar; İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır Ortaklar, ana kuruluş, iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetsiz ticari borçların bilanço dipnotlarında gösterilmesi gerekir Hesap bilançonun pasif tarafında, (32) ticari borçlar grubunda yer alan pasif karakterli bir hesaptır Tedarikçi portföyünün geniş olduğu işletmelerde dikkatli olunması gereken bir hesap türüdür Bunun nedeni ise, dönem sonunda (+) bakiye vermesi durumunda 159/259/279-Verilen Sipariş Avansları hesaplarından ilgili alışa uygun olan hesabın kullanılması gerekir Bu hesap dönem başında ters kayıt ile kapatılır


368-Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler; Kanuni süresi içerisinde ödenmeyen vergi ve yükümlülükler ile erteleme ve taksitlendirme süresi bilanço tarihinde 1 yıldan az olan vergi ve yükümlülükleri kapsar Özellikle ertelenen veya taksitlendiren borçların vadelerinin 1 yıldan fazla olması durumunda 438-Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar hesabının kullanılması gerekmektedir Muhasebenin Temel Kavramları çerçevesinde sağlıklı mali veriler üretilmesi adına dönem sonlarında ödenmemiş olan borçların bu hesaplara aktarılması gerekmektedir Bunun yanında af kapsamında yapılandırılan ve taksitlendirilen kamu borçlarının da bu kapsamda işleme tabii tutulması gerekir


381-Gider Tahakkukları; Gelecek aylarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır Bilanço tarihi itibariyle doğmuş ancak lehdarı tarafından henüz istenebilir duruma gelmemiş giderlerin, gider hesaplarına alınmasında kullanılan ve ilgililere kesin alacak kaydı yapılamayan borçları gösteren hesaptır Hesabın işleyişini ve önemini bir örnek ile açıklamaya çalışalım; A Bankasından 3 yıl vadeli işletme kredisini kullanılmıştır Bunun muhasebe kaydını yaparken, banka tarafından bize verilen ödeme planı dikkate alınacaktır Ödeme planında ana para, faiz, bsvm ve toplam ödenecek taksit tutarları yer alacaktır İşte bu ödeme planındaki faiz ve bsmv’yi 180/280 hesaplara borç, 381/481 hesaplara da alacak kaydederek muhasebeleştireceğiz Dönem sonlarında da 280 ve 481 hesapları kısa vadeli olan 180 ve 381 hesaplara aktarmamız gerekecektir


400-Banka Kredileri; Banka ve diğer finans kuruluşlarından alınan uzun vadeli kredilerin yer aldığı hesaptır Hesap kullanılan nakdi kredileri içerir Gayri nakdi kredi (Teminat Mektubu, Kabul Kredisi vs) tutarları ise Nazım hesaplarda izlenir Hesabın işleyiş şekli, 1 yıldan uzun vadeli kullanılan nakdi kredilerin takip edildiği hesaptır Muhasebenin temel kavramlarına göre dönem sonlarında vadesini 1 yılın altına düşenlerin 303-Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri hesabına aktarılması gerekir


401-Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar; Bu hesap finansal kiralama işlemlerinin yaygınlaşması ile Maliye Bakanlığı tarafından VUK 319 Seri Nolu Genel Tebliği ve 11 Seri Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile hayatımıza girmiştir Kiracıların finansal kiralama yapanlara olan ve vadesi 1 yılı aşan borçlarının izlendiği hesaptır Finansal kiralama sözleşme tutarı bu hesaba alacak, finansal kiralamaya konu olan ilgili varlık hesabına kira ödemelerinin bugünkü değeri ile borç ve bu iki tutar arasındaki fark da 402- Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri hesabına borç kaydedilir Dönemsellik varsayımına uygun olarak dönem sonlarında, izleyen dönemi ilgilendiren tutar, 301- Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar hesabına alacak, bu hesaba borç kaydedilir


402-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-); Finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan ve vadesi bir yılı aşan borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren henüz ödenmemiş finansal kiralama borçlanma maliyetlerinin izlendiği hesaptır Finansal kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamaya konu olan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri olarak bu hesaba borç kaydedilir Kiralama sözleşmesine uygun olarak tamamlanan ve her dönem sonunda izleyen döneme ilişkin tutar 302- Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir Aylık sabit taksitli finansal kiralama sözleşmelerinde aylık taksitlerin ödenmesine müteakip 302 hesap, 780 hesap ile karşılaştırılarak kapatılır ve faiz bu sayede de giderleştirilmiş olur
Değerli Üstadlarım, Kıymetli Meslektaşlarım ve Stajyer kardeşlerim, dönem sonunu geride bıraktığımız fakat asıl işlemlere başlamadığımız bir süreçteyiz Malum önümüzde 2013 yılının işlemleri durmaktadır İlk olarak Şubat ayında geçici vergi, ardından da Nisan ayında kurumlar vergisi ile 2013 yılına veda edeceğiz Gerek Muhasebenin Temel Kavramları, gerekse sağlıklı Mali Tablolar üretebilmek adına makalemize konu olan hasbelkader ele aldığımız hesapların önemli olduğunu düşündük Dönem sonu muhasebe işlemleri ve kayıtlara değinmedik, onları ayrıca ele almak istedik Birçok banka/finans kuruluşu bizim hazırladığımız bilançolara göre kredi vermekte, bunun yanında ihale vs gibi işlemler yine bu mali verilere göre yapılmaktadır En önemlisi ise kurumlar vergisi beyannamesi ile birlikte mizan değerlerini de bildirimde bulunmamızdır Sağlıklı veri elde edebilmek adına yukarıda ki hesapların önemli olduğunu düşünüyoruz Tabii ki atladığımız, kendimiz kullanmadığımız için listeye dâhil etmediğimiz hesaplar mevcuttur Bu sebepten dolayı naçizane tavsiyem tek düzen hesap planının işleyişine bir göz atmanız yönündedir Hepinize hayırlı işler ve kolaylıklar diler, saygılar sunarız

SMMali Müşavir
Murat SAYAR