Örgütlerde Sorun Çözme, Çatışma Ve Çatışma Yönetimi

SORUN ÇÖZME

Yaratıcı ve kendini geliştirmek isteyen günümüz işgöreninin iş yaşamında istenen etkinliği verebilmesi üç etkenin birlikte varolmasına bağlıdır Bunlar; deneyimleri işine bakış açısı çıkarları ve ilgi alanları gibi bireysel faktörler işi ile ilgili içsel ve dışsal koşullar ve ait olduğu örgüte varolan yönetsel yaklaşımı belirleyen örgütsel koşullardan oluşan etkenlerdir(Düren 2000: 105)
Yeni düşünler üretmenin aksine sorun çözmeye yardımcı olan bilgiler genellikle örgüt içinde geliştirilirler Örgüt üyeleri etkili bir güdüleme stratejisi ile sorun çözme alanında önemli bilgiler üretebilir ve örgütün kullanımına sunabilir Örgüt sorun çözmede gereksinim duyacağı yenilikçi ve yaratıcı düşünleri gerektiğinde örgüt dışında da elde etmek yoluna başvurabilir(Şimşek1996: 321) Böyle durumlarda tercih örgütün kendi bireylerinden yararlanmasıdır
Başarılı yaratıcı sorun çözücü yöneticiler yaratıcı teknikleri bilimsel ve sistematik olarak uygulayabilme ve kullanabilmeleriyle gerçek ve arzulanan örgütsel başarıyı elde edebilirler Yöneticinin temel işlevisorunları; pratik akılcı bilimsel ve sistematik ilkeler öncülüğünde hızlı seri çabuk esnek etkili kaliteli ve verimli biçimde çözmektir(Marşap: 64) Sorun çözme önemli bir beceridirbilimsel kararın ve deneyimlerin yanı sıra uygulama dönüt ve sürekliliğin mükemmelliğini gerçekleştirme kombinasyonudur
Sorunların etkili biçimde çözülmesi gelişme için yeterli değildir Çünkü sorun istenmeyen bir durumu ifade eder çözümü ise temelde normal duruma dönülmesi çabasıdır Sorun çözme süreci tepkiseldir(Yıldırım 1998: 150) Örgütler için her düzeyde yeni ve özgün buluş gelişmelerin temelini oluşturacaktır
Örgütlerde sorun çözümü için öncelikle yaratıcılık örgüt içinde sistemli bir şekilde geliştirilmeli ve bir süreç olarak planlanmalıdır Yaratıcı girişimlerin başarılı olabilmesi bir yandan örgütte yaratıcı güce sahip ola bireylerin yeteneklerinin geliştirilmesini diğer yandan da örgüt içindeki çalışma ortamının yaratıcılığı teşvik edici şekilde düzenlenmesini gerektirmektedir(Kovancı 2001: 244)
Daha sonra ise; örgüt yapısında esnekliği sağlayıcı bir yetki devrine gitmek yönetim desteği sağlamakörgütün kademeler arası iletişimini önleyecek katı hiyerarşisini kırmak örgütsel iletişimi yoğunlaştırmak iş görenlerin örgütü tanımasını sağlamak ve başarısızlığında hoş görülmesini sağlayacak bir sistem kurup çalışması sağlanmalıdır(Kovancı 2001:246-247-248 ; Şimşek 1996: 321 ; Marşap: 88)

ÇATIŞMA

Örgütlerde çatışma kuşkusuz insanlara özgü bir olay değildir Çatışma örgütsel yapı içerisinde çalışan bireylerin dışında bu bireylerin oluşturduğu gruplar ve bölümlerde de vardır Çatışma örgüt içerisindeki gruplar ve bölümler arası olabildiği gibi bu örgütün diğer örgütlerle de çatışmalarından söz edilebilir Bu bağlamda sosyo-psikolojik açıdan örgütsel çatışmayı beş grup altında toplamak mümkündür Bunlar;

1 Birey içi çatışmalar (intrapersonal conflict)

2 Bireyler arası çatışmalar (interpersonal conflict)

3 Bölümler arası çatışmalar (interdepartmental conflict)

4 Gruplar arası çatışmalar (intergroup conflict)

5 Örgütler arası çatışmalar (interorganisational conflict)

1- Birey İçi Çatışmalar :

Bireysel çatışma olarak adlandırılan bu çatışma türü kavramsal çatışma veya bireysel amaçların uyumsuzluğundan doğan; bireyin kendi kararını vermede eylem tarzını seçmede ya da eylemi yerine getirmede güçlüklerle karşılaşması sonucu ortaya çıkan iç çatışmalardır

Gerek bireyin çevresindekilerin beklentileriyle bireysel beklentilerinin uyumsuzluğu gerekse bireyin kendi hedef güdü rol ve gereksinimleri konusundaki çelişkileri sosyalleşme sürecini karmaşık ve güç hale getirmekte ve sonuçta bireyin gerilimi ve çatışma yaşamasına neden olmaktadır Bu çatışma ve gerilimin bireyin sosyal ve örgütsel çevresiyle ilişkilerini olumsuz yönde etkileyerek bireyler arası çatışmalara da sebep olabilmektedir Birey içi çatışma nedenselliğine göre üçe ayrılmaktadır;

a) Engelleme: En temel bireysel çatışma şekli olan engelleme bireyin arzuladığı bir hedefe ulaşma güdüsünün ya da yeteneğinin herhangi bir engel tarafından durdurulması durumunda ortaya çıkan çatışmadır Engeller fiziksel olabildiği gibi zihinsel veya sosyo-psikolojik şekilde de olabilmektedir

b) Amaç Çatışması: Bir amaca ulaşmanın diğer bir amacı elde etme olasılığını ortadan kaldırması durumunda bireyin kendi içinde yaşadığı çatışmadır

c) Rol Çatışması ve Belirsizliği: Rol bireyin bulunduğu düzlemdeki sosyal ya da biçimsel statüsünün belirlemiş olduğu hak ve yükümlülüklerin toplamı olarak tanımlanmaktadır Dolayısı ile bireyin işlevleri ile doğrudan ilgili rollerin toplamda bireyin “rol düzlemini” oluşturmaktadır Rol yükümlüsü birey rol davranışlarından dolayı ödüllendirilebilir cezalandırılabilir Herhangi bir sosyal yada örgütsel sistemde yer alan bir bireye (rol yükümlüsüne) yönelik rol beklentileri sosyal sistemin beklentileri ait olunan grubun beklentileri diğer grup veya bireylerin beklentileri ve bireyin kendi beklentileri şeklindedir Bu farklı beklenti ve taleplerin birbirine uyuşmadığı yada ters düştüğü durumlarda bireyin karar verme mekanizmasında bazı aksaklıklar yaşanmakta ve bunun sonucunda birey uygun davranışı gerçekleştirememekte yani rol çatışması yaşamaktadır

2 – Bireylerarası Çatışmalar :

Bu çatışma türü birileri ile etkileşimde olan iki ya da daha fazla bireyin birbirleri ile çeşitli fikir duygu ve görüş ayrılıklarını ifade etmektedir

İnsanlar birarada yaşarlar birlikte ortak sonuçlara ulaşmak isterler Bir arada bulunan kişiler kişilikleri doğrultusunda bilgileri eğilimleri benzer olaylar karşısındaki tutumları ve değer yargılarında farklılıklar vardır Bu farklılıklar zamanla zıtlıklara aşırı uyuşmazlıklara sebep olmakta ve kişilerarası çatışmaları ortaya çıkarmaktadır Örgütlerde en çok rastlanan bireyler arası çatışma türleri ast-üst çatışmaları ile kurmay-komuta yöneticileri arasındaki kişisel anlaşmazlıklardır Ayrıca işçiler arasındaki geçimsizlikler; müdürler şefler ve memurlar arasındaki görüş fikir ve çıkar ayrılıkları bireyler arası çatışma türüne girmektedir

3 – Bölümlerarası Çatışmalar :

Aynı örgüt içinde temel işlevleri yerine getirmek üzere bir arada bulunan ve her birinin görev yetki sorumlulukları farklı bulunan örgütsel bölümler arasında önemli bazı çatışmalar meydana gelmektedir Örneğin finans bölümü ile üretim bölümünün bazı yatırımlar için kaynak bulma ve zamanlama yapma bakımından görüş ayrılıklarına düşmeleri ya da insan kaynakları bölümünün terfi plan ve uygulamalarının bazı bölümler tarafından uygun bulunmaması da bu tür çalışmaya örnek gösterilebilir

4 – Gruplararası Çatışmalar :

Gruplar arası çatışma benzer fiziki veya sosyal ortamda bulunan birbirleri ile etkileşim içinde olan iki veya daha fazla grubun çatışmasıdır Örgütlerde biçimsel olarak kısımlar arasında düşünce planlama ve uygulama bakımından veya bazen duygusal açıdan anlaşmazlıklar doğabilmektedir Gruplar arası çatışma grubu başarı doğrultusunda uyarabildiği gibi bu tür çatışmalara bağlı olarak grubun amacına ulaşmasını engelleyebilmektedir

5 – Örgütlerarası Çatışmalar:

Örgütler arası çatışma örgütün kendi dışındaki diğer örgütler ile olan uyuşmazlıkları kapsayan çatışma türüdür İki rakip işletmenin birbirleriyle çatışmaları veya bir işçi sendikası ile bir işletmenin uyguladığı çeşitli personel politikaları bakımından görüş ayrılıklarına düşmeleri bu çatışma türüne örnek olarak gösterilebilir

ÇATIŞMA YÖNETİMİ

Organizasyonlar çeşitli faaliyetlerde bulunan birey ve grupların karşılıklı aksiyonlarının ihtiyaçlarının değerlerinin inançlarının ve perspektiflerinin ortaya çıkmasıyla oluşmuş yapılardır Tüm bu karşılıklı aynı zamanda kompleks ilişkiler örgütlerde çatışmalara neden olmaktadır Çatışmaların oluştuğu noktalarda negatif sonuçlar alındığı gibi birey ve grupların gelişimi için pozitif sonuçlara da ulaşmak mümkündür Bir takım nedenlerden dolayı gruplar arası çatışma yaşayan bir diğer grubun üyeleri arasında birlik beraberlik sadakat takım ruhu vb gibi duygular gelişirken karşıt grupta düşmanca tavırlar negatif yorumlar iletişim eksikliği gibi fonksiyonel olmayan olumsuz deneyimler de gözlenebilir Önemli olan çatışmaların nedenlerini bulup ortaya çıkarabilmek ve çatışmaların çözümü için uygun metodu ya da stratejiyi saptayabilmektir
Organizasyonlarda çatışmaların yönetilmesi zorunluluğu örgüt ve birey gelişimi için pozitif sonuçlara ulaşmayı ve negatif sonuçları engellemeyi amaçlar Her yönetici aynı zamanda bir çatışma çözümleyicisidir ve örgüt amaçlarına katkıda bulunacak her uygulama ardından başarıyı getirecektir