Uygur Devleti'nin Coğrafi, Siyasal, Kültürel Ve Ekonomik Özellikleri Nelerdir?

Uygur Devleti'nin coğrafi, siyasal, kültürel ve ekonomik özellikleri nelerdir?
Uygur Devleti'nin coğrafi, siyasal, kültürel ve ekonomik özellikleri nelerdir? Forum Devran Uygur Devleti'nin coğrafi, siyasal, kültürel ve ekonomik özellikleri nelerdir? Hakkında

Uygur Devleti

En eski Türk devletlerinden biri olan Uygurlar Kutluğ Kül Bilge Kağan tarafından 745 te kurulmuş,dahili karışıklıklar ,manihaizimin ,tesirleri ,Kırgızlar'ın istilası ile 840 ta yıkılmıştır

Ortaçağ da gelişmiş bir uygarlık kuran Uygurlar ,önceleri Kuzey Moğolistan'da yaşıyorlardıHun İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Göktürkler'in buyruğu altına girdilerDaha sonra da onlara karşı ayaklanarak 740 ta bağımsız bir devlet kurdularÖteki Türk boylarını egemenlikleri altına alarak güçlendilerUygurlar Çinliler le de ilişki kurdularlXyyın ortalarında Tibetliler le Kırgızların saldırısına uğrayarak yıkılan Uygur Devleti ortadan kalkınca ,Uygurlar Batıya göç ederek (840) küçük,dağınık devletler kurdularSonunda bütün Uygurlar , Cengizhan zamanında Moğolların egemenlikleri altına girdilerBöylece son Uygur devleti de ortadan kalktı (1212)O zamandan beri bir daha bağımsız olamayan Uygurlar , bugün Çin'in kuzey batısında ,Çin egemenliği altında yaşamaktadırlar

Uygurlar Yenisey kaynakları,Çu-Talas havalisi ,İç Asya ve Kerulen'a kadar olan sahaya yayılmıştır

Uygurlar sanat,yapı,yönetim işlerinde ileri bir uygarlıktılar14 harfli bir alfabe kullanırlardıBuddha dinine bağlıydılarUygur fikir adamları Arapça ve Hintçe den çeviriler yaptılarUygurlardan kalan en önemli yapıt Yusuf Has Hacip'in "Kutadgu Bilig" (mutlu olma bilgisi ) adlı eserdir

UYGUR DEVLETİ (745-840)

Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan’dır

Başkenti: Karabalgasun’dur

Hükümdarları:

Kutluk Bilge Kül Kağan

Moyen- Çor Kağan

Bögü Kağan’dır

Özellikleri

İslamiyet’ten önceki Türk devletinin arasında ilk defa göçebe hayat tarzından yerleşik hayata geçerek tarım ve ticaret faaliyetleriyle uğraştılar

Türk tarihinde ilk defa şehir ve kasabalar kurarak, ilk Türk mimari eserlerini meydana getirdiler

Çinlilerle ilişkileri sonucunda kağıt ve matbaayı kullandılar

Kendine özgü Uygur Alfabesi’ni kullandılar

Yıkılış Sebebi

839 yılında meydana gelen kıtlık, açlık, şiddetli soğuklar ve salgın hastalıklarla devletin zayıflaması

devletin zayıflamasından yararlanan Kırgızların akınlarını arttırmaları

840 yılında Kırgızlar tarafından yıkıldılar Devleti yıkılan Uygurların bir kısmı çeşitli yerlere göç ederek yerleştiler Uygurlar, XII Yüzyıl başlarında Moğolların egemenliğine girdiler

“ Uygurlar, Moğol egemenliğinde yaşarken Araplarla Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı (751)’ndan sonra Müslüman olmuşlardır”

“ kültür ve medeniyet yönünden Moğolları etkileyen Uygurlar, Moğollardan bir kısmının Türkleşmesini sağladılar

Devlet - Saray hayatı :

Çağın en ileri ve aydın ülkesi idilerHanlığa hukuki esaslara dayanan devlet tadı verdilerhukuk devleti vücuda getirdilerYabancı ellerde yaşayan Türk kolonileri için koruyucu kanunlar çıkardılarDevlet idaresinin yürütülmesinde memurlar ,vekiller ve çeşitli mansuplar oluşturdularSaray hayatını ,düzenli merasimleri tanzim ettilerHan ve saray halkının yakarıcı sefirleri karşılama vazifeleri de düşünüldü

Fikir Hayatı :

Yüksek seviyedendiUygur saraylarında yerli yabancı tarihçiler ,alimler,şairler,sanatkarlar,n akkaşlar,mu*****inaslar himaye gördüMürebbilerin ders verdikleri ,kütüphaneler kurdukları Çin gezgincilerince bildirilirUygur şehzadesinin kopuz çaldığı ,manzum bir edebiyatın varlığıda unutulmamalıdır

Uygurlar lXyy dan beri yksek bir kültür gelişmesi geleneğini kurdularXllyydan itibaren Orta-Asya Türk Moğol haklarının kültür terbiyesini üstlendiler

Son yarım asır içinde Uygur Hanlığı merkezi olan Hoço ve İdikut şehri harebelerinde yapılan kazılarda Budist,Manihey ve Hristiyan mabetlerinde çok sayıda malzeme elde edildiMalzemeler Uygur dili ve edebiyatının azametini belirtmeye yeterÇoğu da dinlerden yapılan tercümelerdiAzı orjinal olmak üzere tabiata ,astronomiye ve edebiyat nevilerine ait tercüme vesikalar idiHatta Orjinali elde olmayan ,Tübetçe'den çevrilen Uygur hükümdarlarından birinin çevre memleketlerden bilgi edinmek amacıyla gezen memurların bir seyahatnamesi de vardır

Çoğu malzemeler çeviridirUygurca bu yüzden Uygur dil adını da almıştırUygurca'ya İran,Hind ,Sağa ,Çin ,dillerinden kelimeler girdiBunlar daha sonra mürebbi Uygurlar tarafından Moğolca'ya da eklenmiştirTabiatıyla Uygıurca'ya 1-Dini ve 2-Ticari münasebetler vasıtasıyla pek çok kelime girmiştir

Uygurların Alfabeleri :

Uygurlar muhtelif alfabeler kullandılarRum,Brahma,Tibet,S üryani,Soğa,Uygur,Mani alfabeleridir

Hind harleriyle Budizm dinine ait Türkçe metinler Avrupalı bilginler tarafından bulunmuştur629 yılında bu hurufati terkle milli Soğa alfabesi Budist Uygurlarca kullanılmıştırDAha sonra Mani dinin mensup olanlar Mani,Hristiyan Uygurlar da Süryani alfabesini kullandılar

Soğal alfabesini Türkler ilkin Kara Balgasun abidesinde kullanmıştırBu abide 825-832 yılına kadar egemenlik süren Uygur halkının onuruna kazınmıştırBu harfler önce Uygur hurufatı sayıldıFWK Müller ise Soğa alfabesi olduğunu ortaya koymuşturSoğa harfleri Uygu harflerinin bir eşidirSoğa alfabesinin olgunlaşması da Uygur hurufatıdırSoğaların ticari hayatı etkili olmuştur

Soğa harfleri 22 işarettirArami alfabesine yakındırÜç işaret de noktalama işareti olarak kullanılmıştır;belki Soğa alfabesinin kaynağı Arami harfleridir

Uygur Harfleri

Menşei Arami >soğa>Uygur alfabesi olan bu hurufatı Uygurlar ,müstakil bir devlet olunca Vlllyyilk yarısında kullandıkları birkaçı dışında hepsi bitişik yazıldıGöktürk alfabesine göre Uygur Alfabesi daha az işaretlidirYarı sedalı sese tekabül eden (y) nin dışında 18 işaret bulunur

Uygurca 'da ünlüler için üç işaret ;ünsüzler için 15 işaret kullanılmıştır

Uygur harflerine ilk temas eden Xlyüzyılda KAşgarlı MAhmut olmuştur