Gösterge

Gösterge



GÖSTERGE a

1 Bir şeyi belirten, belirtmeye yarayan şey; işaret, belirti: Bu rakamlar ekonominin iyiye gittiğinin bir göstergesidir

—2 Bir değere, bir ölçüme ilişkin bilgi veren aygıt: Bir taşıtın yakıt göstergesi

—3 Bir durumu göstermek için düzenlenmiş çizelge ya da liste: Memurların maaş göstergesi

—AsalbilDünya Sağlık örgütü'nce tanımlanan ve özellikle sıtmaya ilişkin olan yaygınlık belirtisi (Göstergeler, sıtmayı insana bulaştıran anofellerle ya da sıtmalı kişilerle ilgilidir: asalak yoğunluğu göstergesi, asalağın gametli evredeki yoğunluğu göstergesi, türe, asalağa ya da plas-modyuma, dalağa ya da Parrot dalak ölçümüne, bulaşma biçimine, Ross yerleşikliğine göre enfeksiyon göstergeleri Bunlar arasında, plasmodyuma, dalağa ve dalak ölçümüne ilişkin göstergeler en çok kullanılanlardır: koyu bir damla kanın incelenmesi ve dalağın elle muayenesi [sıtmada dalak genellikle büyük olur] gerçekten uygulanması kolay yöntemlerdir)

—Bors Fiyat eğilimi göstergesi, borsa kurlarındaki değişiklikleri gösteren ve fi-nans piyasasının eğilimini yansıtan rakamlar dizisi

—Çevrebil Canlı gösterge, kirliliğin olduğu yeri bulmak ya da kirlilik oranını ölçmek için yararlanılan canlı organizma ya da bu organizmanın bir parçası (Bk ansikl böl)

—Dilbil Sesli ya da yazılı bir biçimle, kavramsal bir içeriğin birleşiminden oluşan dilsel birim (Bk ansikl böl)

—Dy Eğitim ve rampa göstergesi, yolun boy kesitinin ve eğrilik yarıçapının eğimi konusunda bilgiler taşıyan ve bir demiryolu boyunca dikilen direk

|| Makas konumu göstergesi, doğrudan makas lamalarının uçlarına yerleştirilen ve konumuyla lamaların verdiği doğrultuyu gösteren işaret || Sınır hız gösterge tablosu, kimi makasları aşarken ya da kimi bölgelerden geçerken makiniste hızı sınırlandırmasını bildiren işaret

—Elektron Işıklı gösterge, görüntülemeye yarayan ışıklı görsel düzenek (Sayısal göstergeler ya ondalık ya da onaltılıktır Al-fasayısal göstergeler arasında, plazmalı göstergeler düşük net hacimleriyle, katot ışınlı ekranların yerini almak üzeredir)

—Elektrotekn Sigorta göstergesi, sigortalı bir devre kesicisinde, sigorta öğesinin eridiğini gösteren organ

—Havc Dönüş-yatış göstergesi, bütün yatay kerterizleri bulutlar örttüğünde pilota uçağın yanlamasına eğimini gösteren aygıt (Eğim göstergesi ise hem alçalırken, hem de yükselirken uçağın yatayla yaptığı eğimi belirtir)

|| Hız göstergesi, genellikle uçağın deviniminin doğurduğu hava akımından kaynaklanmış basınç artışı ya da düşüşüyle çalışan ve çevredeki havaya göre uçağın hızını bildiren aygı

|j Panoramik gösterge, kutupsal koordinatlarla verilen gösterim üzerinde gözetim yapmaya yarayan aygıt (Gemilerde ve uçaklarda, çarpışmaları önlemek için seyir radarı biçiminde ve bulut ya da hava bozukluğu algılayıcı olarak kullanılır Hedef saptama merkezlerinde atış radarlarına top atış öğelerini sağlar) || Yükselti göstergesi, bir uçağın yükseltisinin kesin ölçümünü sağlayan aygıt

—Hematol Fagosit göstergesi, bir fagosit hücrenin yuttuğu mikropların ya da parçacıkların ortalama sayısını belirten gösterge (Bu sayı, sözkonusu cisimlerin fagositin içinde bulunduğu sırada, in vit-ro olarak belirli deney koşullarında ölçülür) j| Opsonin göstergesi, serum içinde ve serum olmadan ölçülen ve serumdaki opsonin miktarını almaya yarayan fagosit göstergeleri oranı

—Isıl mot Dinamometrik gösterge, silindir içinde dolaşan bir akışkanın yaptığı işi, eğrilerle ya da diyagramlarla ölçmeye yarayan aygıt (Garnier'nin geliştirdiği Watt göstergesi, silindirli herhangi bir motordaki buharın ya da gazın yaptığı işi, akışkanın basıncını ve pistonun bu basınca göre aldığı konumu kaydederek ölçer Günümüzde bu göstergelerin yerine elektronik algılayıcılar ve sonuçları kesiksiz kaydeden aygıtlarla donatılmış ölçü sistemleri kullanılır) [Eşanl DİNAMOMETRİK EN-DİKATÖR]

—Isıt havld ve Isıbil Bir kazanın düzey göstergesi, kazanın herhangi bir andaki su düzeyini gösteren aygıt (Bk ansikl böl)

—ida huk Gösterge tablosu, 657 sayılı Devlet memurları k'nun 43 maddesine göre, memurların derece ve kademe aylıklarına esas olan sayıların gösterildiği tablo (Gösterge tablosunda on beş derece ve dokuz kademe vardır Bu tablodaki en düşük gösterge 380, en yüksek gösterge de 1 400'dür)

—iklimbil Bir iklim ya da meteoroloji olayını ölçmeyi sağlayan önemli uüyüklük ya da katsayı (kuraklık göstergesi, soğuma göstergesi, vb)

—ikt ve istat iktisadi göstergeler, bir iktisadi duruma ve/ya da bu durumun evrimine ilişkin verilerin tümü || Plan göstergeleri ya da alarm göstergeleri, ekonominin plan hedeflerine oranla gelişmesi hakkında bilgi veren verilerin tümü

|| Toplumsal göstergeler, bir toplumsal durumla, bir toplumsal ilerlemeyle ilgili açıklayıcı verilerin tümü (Bk ansikl böl)

—istat Uyarıcı gösterge, istatistik serilerin özel bir türü (Gösterdiği gelişme birkaç ay önceden genel iktisadi durumdaki eğilimi yansıtır)

—Kad hast Eozinofili göstergesi, dölyo-lundan alınan frottisin eozin ile boyanması sonucunda boya tutan hücrelerin oranı (Folikülin hormonu salgısının âdet dönemindeki değişiklikleriyle bağıntılıdır)

—Kamu mal Kamu görevlilerinin ya da sosyal güvenlik kurumlarından emekli aylığı alanların aylıklarının saptanmasında temel alınan katsayılar bütünü (Bk ansikl böl)

—Kuyuc Ağırlık göstergesi, bir kuyu açma aygıtının kancasındaki ağırlığı gösteren aygıt

—Mak san Konum göstergesi, devingen bir öğenin konumunu ayarlamaya yarayan işaret
—Bu konumu gösteren parça

|| Vakum göstergesi, bir kondansördeki vakumu gösteren manometre

—Mant ve Bilkur Biçimsel mantıkta, başka özlüklere göre itibari bir anlamı bulunan ve bir kurallar sistemine bağlı bulunan özerk özlük (Göstergenin özerkliği, yalnızca dilbilime özgü değildir, çünkü biçimsel mantık da simgesel dillerin göstergelerine yeni bir bilimkuramsal statü verir Örneğin G Frege şöyle der: "Dili matematik formüllerle tamamlamaya çalıştım Bu amaçla, mantıksal ilişkiler için tasarlanmış göstergeleri kullandım Böylece, en başta matematik alanında kullanılmaya özgü bir ideografi oluşturdum [] Ama bu simgesel dilin başka alanlarda kullanılması olanaksız değildir" ["ideografiye başvurulmasını haklı çıkarmak bilime düşer", Mantık ve felsefe yazıları])

—Nük müh Radyoaktif gösterge, RADYOAKTİF İZLEYiernin eşanlamlısı

—Oto Gösterge tablosu, bir motorlu taşıtta aynı taşımalık üzerine yerleştirilmiş kadranların, kontrol ışıklarının ve kontrol aygıtları göstergelerinin tümü

|| Seviye göstergesi, depodaki yakıt seviyesi ile motor karterindeki yağ seviyesini gösteren gösterge

|| Sinyal göstergesi, eskiden sürücüye taşıtının yönünü değiştirirken sinyal vermesini sağlayan aygıt (Bu düzeneğin yerine sinyal lambaları kullanılır)

—Ölçbil Bir ölçü aygıtında (amperölçer, gerilimölçer, terazi vb) dönen bölüme bağlanan ve serbest ucu bir kadran önünde devinen iğne (Eşanl İBRE)

— Derecelenmiş bir kadran önünde işaretleme işlevi gören ve konumunu karşılayan değerin okunmasını sağlaması için yeterince ince olan organ

|| Devingen gösterge, bir ölçü aygıtında, sapmanın gözlenmesini sağlayan devingen parça

|| Sayaç göstergesi, sayacın ölçtüğü büyüklüğü görüntülemeye yarayan ve derecelenmiş diskler ya da makaralardan oluşan öğe

—Radyotekn Ayar göstergesi, radyo alıcısının en iyi şekilde ayarlanıp ayarlanmadığını gösteren düzenek

—Ruhbil Genellikle belli tipte bir nicelen-dirmeye elverişli olan ve gözlemlenemez bir ya da birkaç iç olay üzerine geçerli bir bilgi verdiğine haklı olarak inanılan gözlemlenebilir olay

|| Algı alanında belirli bir etkinlik bakımından doğrudan doğruya anlamlı bir uyartının bölüm ya da öğesi

|| Bir başka nesne ya da olayla bilgisel ("önceleme olanağı vermek" ya da, en elverişli durumda, " anlamına gelmek" gibi) bir bağıntı kuran nesne ya da olay —Saatç İBRE'nin eşanlamlısı

—Telekom Bir telefon santralı görevlisini bir devrenin durumunu, yani serbest, çağrıda ya da meşgul olduğunu, bir donanım görevlisine bir aygıtın durumunu, örneğin durduğunu, normal ya da anormal çalıştığını bildirmeye yarayan optik düzenek (kontrol lambası)

—Termodin DİYAGRAM* KAYDEDİCİSİ'nin eşanlamlısı

—Tıp Epidemi göstergesi, bir hastalığın görülme sıklığı ile o hastalığın ortaya çıktığı bölgedeki insan sayısı arasındaki oran

—Zootekn Tüketim göstergesi (TG), bir hayvanın, belli bir sürede tükettiği besin miktarı ile aynı sürede aldığı kilo arasındaki oran (Bk ansikl böl) sıf Bot Gösterge bitki, çevresel gereksinimleri herhangi bir etmen karşısında, belirti sayılacak ölçüde değişikliğe uğrayan bitki (Bk ansikl böl)

—ANSİKL Bot Gösterge bitki Bazı likenler: Parmelia furfuracea, P saxatilis ya da Usnea barbata (sakal likeni) yetişme yerinde S02'in bulunması halinde ortadan kaybolurlar; buna karşılık Parmelia physo-des ve Xanthoria parietina, bu gazın düşük dozlarına dayanabilirler, Rhizocarpon geograpticum ise bu gaza tam dayanıklıdır Kestane ağaçları, kartal eğreltisi, fundalar silisli toprakların varlığını belli ederler; tuzcul çorakotu ve tuzotu tuzlu toprakları; ısırgan ve bazı rumex türleri (labada, kuzukulağı) toprakta yüksek oranda nitrat bulunduğunu, bazı geven türleri selenyum, beyaz çiçekli kır lalesi nikelin ve mor çiçekli kalaminta kalaminin varlığını gösterir, vb Belirli bitki grupları ya da hayvan toplulukları, doğada tek türlere göre daha isabetli bir gösterge olabilirler

—Çevrebil Canlı gösterge Ortamdaki fiziksel ve kimyasal etmenlerde meydana gelen değişikliklerin tümüne uyum sağlayan canlı organizmalar o ortamda bulunmaları ya da bulunmamalarıyla, yahut ortamdaki değişikliklerden etkilenmeleriyle çevrenin ve çevredeki değişikliklerin niteliğinin çok iyi biçimde ölçülmesini sağlar Genellikle canh organizmaların şu ya da bu kirletici etkene karşı gösterdiği tepki, fiziksel ve kimyasal bir maddenin gösteremeyeceği denli özgüldür Üstelik bu tepkiler canlının şu ya da bu miktarda kirliliğe dayanma kapasitesini gösterir

Hemen hemen her ortamda yetişen likenler, bu bakımdan kirlilik göstergeleri arasında ilk sırayı alır Büyük kentlerin çevresinde kirlilik haritaları bu yoldan yapılmıştır: kükürt* diokside karşı çok duyarlı olan bazı türler ancak şehir merkezinden oldukça uzakta, yani havanın daha temiz olduğu yerlerde yetişir Ayrıca, bir akarsuyun niteliğini belirlemek için suyosunların-dan ve sualtında yaşayan omurgasızlardan yararlanılır Akarsuların niteliğini saptamak için fransız su biyolojistleri G Tuf-föry ve J Verneaux tarafından tanımlanan bu gösterge, suda yaşayan ve bu ortamdaki fizikokimyasal parametre değişikliklerinden etkilenen ya da bu değişikliklere uyum sağlayan omurgasız hayvanlardan hareketle örnekleme yoluyla hesaplanır Örnekleme, hem akıntının hızlı olduğu yerlerde, hem durgun olduğu yerlerde yapılır Gösterge standart bir tabloya bakılarak takdir edilen bir notla belirtilir Tam gösterge, akıntısı hızlı yerlerin göstergesiyle sakin suların göstergesinin orta-lamasıdır ve çok kirli bir su için 0, çok iyi bir su için 10 üzerinden değerlendirilir 5 dolayındaki bir gösterge bir akarsuyun kirlilik sınırına vardığını gösterir

—Dilbil Göstergelerin genel özelliğinin, bir bağıntının gerçekleştiği düzlem olduğu kabul edilirse, dilsel göstergenin özgüllüğü kimi ayrımlar yapılmasını zorunlu kılar; dil göstergesi bir belirti (örn duman - Öte yandan, geleneksel toplumsal istatistikler, kolektif fonksiyonlara ayrılan olanakları fiziksel ya da parasal deyimlerle belirten birtakım verilerin toplanmasından oluşur: sağlık, öğretim, taşımacılık, malların ve kişilerin güvenliği vb gibi Ama bir toplumsal işleve ayrılan kaynaklar, elde edilmesini sağladığı sonuçlara koşut bir yol izlemez: örneğin, tıbbi tüketim arttığında, bundan otomatik olarak sağlık düzeyinin yükseldiği sonucu çıkarılamaz Bu eksiklikler karşısında, refahın çeşitli görünüşlerini, harcamalarla ilgili iktisadi göstergelere ya da istatistiklere oranla daha dolaysız bir biçimde ölçmenin yolları araştırıldı Örneğin, sağlık düzeyinin ölçülmesi için, "yatalaklık dışında, beklenen yaşam süresi" göstergesi önerildi

Toplumsal niceliklerin bu biçimde belirlenmesinden iki türlü yarar sağlanmak isteniyordu: birincisi, toplumun durumunu daha saydam bir duruma getirmek ve onu daha büyük bir incelikle kavramak; ikincisi de, toplumsal seçişlerin ve önceliklerin saptanmasında kararı kolaylaştırmak Ancak her iki durumda da toplumsal göstergelerin, toplumu bağımsız birimlerden oluşur duruma getirmek tehlikesinden kaçınması gerekir; bu da çeşitli refah etkenleri arasında var olan bağların daha sıkı bir biçimde araştırılmasını ve kararlaştırılan etkinliklerin toplam etkinliğinin denetlenmesini zorunlu kılar


—Kamu mal Gösterge sistemi ilk kez 1970'te yürürlüğe giren Devlet personel kanunu ile uygulanmaya başladı Personel aylıklarının, her yıl bütçe kanunuyla birlikte belirlenen memur maaş katsayısının göstergede belirtilen sayıyla çarpılarak saptanması ilkesi benimsendi Askeri personel, üniversite öğretim elemanları, sosyal sigorta ve bağ-kur emeklileri için farklı gösterge tabloları kabul edildi

Sistemin benimsenmesinin en önemli nedeni, aylıkların fiyat artışlarına göre ayarlanabilme özelliğinin olmasıdır

—Zootekn Tüketim göstergesi Genellikle artan canlı ağırlığın bir kilogramına düşen yem birimiyle ölçülen tüketim göstergesi, besleme düzeninin etkinliğini, yani bir hayvanın aldığı besinden faydalanma kapasitesini ölçmeye yarar Bu gösterge hayvanın türüne ve yaşına göre değişir: örneğin mideleri tek gözlü olanlarınki, ge-vişgetirenlerinkinden, gelişme evresinin başlangıcında olan hayvanlarınki, gelişimini tamamlamış olanlarınkinden düşüktür Et üretiminde (kümes hayvanları, domuz, davar, sığır) TG küçültülmeye, yani elden geldiğince en az besinle en fazla et elde etmeye çalışılır TG çeşitli etmenlerden etkilenir: hayvanın genetik potansiyeli, besinlerin yapısı, bakım koşulları Bu nedenle, ıslah, rasyonların dengeli hazırlanması, ortamın iyileştirilmesi gibi çalışmalarla TG'yi küçültme yoluna gidilir