Eğitim Teknolojisinin Kimya Öğretiminde Kullanilmasi Detaylı Konu Anlatımı

ÜNİTE 11

EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN KİMYA ÖĞRETİMİNDE KULLANILMASI

111 Giriş

Eğitim teknolojisinin çok değişik tanımları yapılmaktadır Bu tanımlardan en kapsamlı olanı, bireyin bildiği bir şeyi başkasına aktarmada (öğretmede) kullandığı sözlü, yazılı, görsel-işitsel her türlü araç-gereç ve yöntemi kapsamı içerisine alan tanımdır (Çilenti, 1984) Bu tanımın biraz daha özele indirgenmesinden şöyle bir tanımlama yapılabilir Bireyde istenilen davranışları meydana getirme ve programın belirlediği spesifik amaçlara ulaşma sürecinde kullanılabilecek araç-gereç ve tekniklerin tümüdür (Çorlu ve diğ 1991)

Günümüzde teknolojideki hızlı gelişme eğitim-öğretim sürecinde kullanılabilecek araç ve gereçlere hergün yenilerinin eklenmesine neden olmaktadır Bu yeni araç ve gereçler öğrenme süreçlerine olumlu etkiler yapmaktadır Bu araç ve gereçlerle çok sayıda işlem daha kısa sürede ve daha doğru olarak yapılabilmektedir Ayrıca, bu yeni teknolojiler öğrencilerin ilgisini çekmekte, öğrenmelerini kolaylaştırmakta ve motivasyonlarını artırmaktadır Bu tür teknolojik araç ve gereçlerin gelişmesi öğretimi kara tahta - tebeşir kıskacından kurtarıp daha ilgi çekici bir hale getirmektir Bunun yanında, öğrencilere alternatif öğrenme yaklaşımları sunulabilmektedir

Elinizdeki bu kitabın değişik kısımlarında eğitim-öğretimde kullanılabilecek yöntem ve tekniklerden bahsedildiği için burada sadece bazı teknolojik araç-gereçlerin kimya öğretiminde kullanılmasından söz edilecektir

1111 Amaçlar

Bu ünitenin sonunda öğretmen adayları:

• Bilgisayarın kimya öğretiminde hangi şekillerde kullanılabileceğini kavrar

• Tepegözün kimya öğretiminde nasıl kullanılabileceğini kavrar

• TV-Video filmleri ve slaytlardan kimya öğretiminde yararlanma yollarını kavrarKaynakwh: EĞİtİm Teknolojİsİnİn Kİmya ÖĞretİmİnde Kullanilmasi

112 Bilgisayarın kimya öğretiminde kullanılması

Bilgisayar eğitim-öğretimin her kademesinde çok değişik amaçlar için kullanılabilir Bunlar, resmi yazışmaların yapılmasından, öğrencilerle ilgili bilgilerin kolayca ulaşabilmek amacıyla yüklenmesine, test soruları yüklenerek soru bankası oluşturulmasına, zor ve tehlikeli deneylerin simüle edilmesine kadar geniş bir alanı kapsar Ancak burada olaya bu geniş perspektiften değil, bilgisayarın kimya öğretiminde özel olarak nasıl kullanılabileceği yönünden bakılacaktır Bu kapsamda, simulasyonlar, bilgisayara dayalı laboratuarlar, alıştırma-uygulama etkinlikleri, ve bilgisayarla konu öğrenme konuları işlenecektir Bununla beraber, bilgisayarın eğitim-öğretimde kullanılması ayrı bir yöntem olarak gelişmeye devam etmektedir Burada sadece özet bilgiler verilecek, detaylı örneklemelere gidilmeyecektir

1121 Bilgisayarla simülasyonlar

Direkt olarak algılanması zor olan, laboratuarda gösterilmesi tehlikeli ve pahalı olan veya çok hızlı veya çok yavaş olan bazı olayların veya durumların bilgisayarla canlandırılarak gösterilmesine simulasyon denir Örneğin moleküllerin ve iyonların hareketlerini, radyoaktif olayları, asit-baz titrasyonlarını ve daha birçok kimyasal olayları simülasyon yoluyla öğretebiliriz Simülasyonlar sadece bilgisayarlarla değil başka yollarla da yapılabilir Bunlarla ilgili daha geniş bilgi ve etkinlikler simülasyonlarla kimya öğretimi ünitesinde verilmiştir

1122 Bilgisayara dayalı laboratuar

Bilgisayar kimyada laboratuar çalışmalarını kolaylaştırmak ve zenginleştirmek için kullanılabilir Bilgisayar yardımıyla sıcaklık, hız, ışık şiddeti, verileri daha hassas bir şekilde toplama (ör: pH değişimi) ve grafik şeklinde gösterme gibi faaliyetler kolayca yapılabilir Böylece öğrenciler bilimsel bilgileri daha ilginç ve anlamlı olarak kavrarlar

Bilgisayarın laboratuarda kullanılması öğrencinin yükünü de azaltır Deneyi yapan kişiden kaynaklanan verileri okuma ve kaydetme gibi hatalar ortadan kalkar Burada, bilgisayar deneyi simule etmede kullanılan bir teknolojik cihaz olmayıp verileri daha hassas kaydetme ve kolay analiz edip yorumlamada kullanılan bir yardımcı cihazdır

Bilgisayarın burada bahsedildiği şekilde kullanılması öğrencileri motive etmede (güdülemede) ve laboratuar etkinliklerine katılma arzularını artırmada çok etkili olduğu belirtilmektedir (Collette & Chiappetta, 1989) Öğrenmede etkili noktalardan birisi de öğrenme etkinliklerine öğrencilerin aktif bir şekilde katılma isteğidir

Bu yöntemin kullanılmasında her öğrenciye bir bilgisayarın düşmesi gerekmez Bir laboratuarda bir veya iki bilgisayar olsa bile yeterli olabilir Böyle durumlarda, öğretmen öğrencilerin 2-3 kişilik bir grubuna bilgisayarla ilgili bir etkinlik yaptırırken diğer grupları farklı çalışmalara yönlendirebilir Dönüşümlü olarak yapılan çalışmalar sonunda bütün öğrenciler belli bir süre sonunda bilgisayarla ilgili etkinliği de yapmış olurlar

1123 Bilgisayarla alıştırma - uygulama etkinlikleri

Ülkemizde öğrencilerin ders çalışma alışkanlıklarını daha düzenli ve çekici hale getirmek için bilgisayarlardan yararlanılabilir Böylece öğrencilerin başarısı da artırılmış olur Kimyada öğrenciler birçok yeni kavram, prensip ve yasa ile karşılaşırlar Bunlar günlük hayatta çok az kullanılan veya hiç kullanılmayan kelimelerle ifade edildikleri için kolayca unutulurlar İşte böyle bir ortamda bilgisayarın bir alıştırma-uygulama aracı olarak devreye sokulması gerekir Çünkü öğretmen bir konuyu defalarca anlatamayabilir Öğrencilerin seviyeleri farklı olduğu için aynı hızda öğrenememeleri de normaldir

Alıştırma-uygulama programları öğretmen tarafından hazırlanabileceği gibi, hazır olarak da alınabilir Kimyada bu konuyla ilgili bir çok hazır programlar bulunmaktadır Bunun yanında yeni programların geliştirilmesi çalışmaları da yoğun bir şekilde devam etmektedir Örneğin elementlerin sembolleri, periyodik cetvel, maddenin özellikleri, molekül formüllerinin yazılması, kimyasal eşitliklerin denkleştirilmesi gibi konularla ilgili hazır programları bulmak mümkündür Bunun yanında ‘Visual Basic’ ve benzeri programları kullanarak alıştırma uygulama etkinlikleri de öğretmenler tarafından geliştirilebilir

1124 Bilgisayarla konu öğrenme

Bilgisayarın bu şekilde kullanılışını yukarıda 1023 de verilen alıştırma-uygulama etkinliklerinden ayırmak güçtür Ancak burada daha çok konunun bilgisayara yüklenmiş şekli kullanılır Örneğin, herhangi bir kimya konusu (gazlar) bilgisayara ayrıntılı bir şekilde yüklenir Öğrenciler bu konuyu bilgisayardan defalarca takip edebilirler

Öğretmen konuyu ne kadar gayretle ve özenle anlatırsa anlatsın hala sınıfta anlamayanlar olabilir Bu durumda geri kalmış olan öğrenciler bilgisayara yüklenmiş olan konuya çalışarak eksikliklerini giderebilirler Yalnız bu bilgisayar programlarının hazırlanması çok önemlidir Çünkü öğrenci takip etmekte zorlandığı bir şeyi öğrenemez Açık ve anlaşılır, kullanımı kolay, pedagojik yönü iyi düşünülmüş programlar ancak etkili bir şekilde kullanılabilir

Örneğin, kimyasal eşitliklerin denkleştirilmesi ile ilgili iyi bir program kimyasal formüllerin nasıl yazılacağını işleyerek başlamalı, kimyasal eşitliklerin tartışıldığı bölümler içermeli, nasıl yazıldıklarını belirtmeli ve en sonunda da kimyasal eşitlikleri denkleştirmeyi vermeli, bol örnek ve alıştırmalar içermelidir (Colletta ve Chiappetta, 1989)

Öğretmenler bu tür programları kullanırken bir hususa önem vermelidir Öğrenciler, normal ders saatleri dışında ki boş zamanlarında bu programları kullanabilmelidirler Özellikle yeterli sayıda bilgisayar bulunmayan durumlarda bu çok önemlidir

113 Tepegözün eğitim - öğretimde kullanılması

Tepegöz genel olarak hareketli bir yazı tahtası gibi asetat kağıdı veya diğer transparanlar yardımıyle bir olaylar dizisini (örneğin bir damıtma cihazının monte edilmesi) öğrencilere ve izleyenlere göstermek için kullanılan bir alettir Eğer okulda araç - gereç ve laboratuar imkanları sınırlı ise bazı kavramları görsel hale getirmek için kullanılabilir Özellikle öğretmenlerin büyük öğrenci gruplarına (kalabalık sınıflara) yaptıkları gösterilerde kullanılmalıdır Çünkü öğretmen masası üzerinde yapılacak bir gösteri deneyini arka sıralardaki öğrenciler kolay göremezler Fakat tepegöz ile yapılan gösteriler asla öğrencilerin pratik çalışmalarının yerini alamaz

Tepegözün eğitim - öğretimde kullanımının bütün diğer yöntem ve tekniklerin olduğu gibi bazı avantaj ve dezavantajları vardır

Avantajları

1 Tepegöz kullanımı kolay ve sınırlı imkanlara sahip okullarda birçok konuyu veya kavramı kolaylıkla görsel hale getirmede kullanılabilir

2 Karmaşık şekilleri tahtaya anlaşılır bir şekilde çizmek öğretmenin ders işleme zamanının büyük bir kısmını alabilir Şekillerin asetat üzerine önceden çekilmesiyle hem zaman kazanılır ve hem de şekiller daha anlaşılır olur

3 Küçük olan bazı şekiller tepegözle büyütülebilir Böylece şeklin ayrıntılarının öğrenciler tarafından algılanması kolaylaştırılır

4 Hazırlanan asetat kağıtları dersin herhangi bir aşamasında ihtiyaç duyulduğunda yeniden gösterilebilir Ayrıca, hazırlanan bu materyaller aynı konunun daha sonraki zamanlarda kullanılması amacıyla saklanabilir

5 Tepegöz üzerine yerleştirilen bazı araç - gereçler kullanılarak simulasyonlar yapılabilir

Dezavantajları

1 Öğretmeni pasif duruma düşürebilir Çünkü, hazırlanan bir materyal yıllarca değiştirilmeden kullanılabilir

2 Öğretmen basılı olarak dağıtılması gereken dersle ilgili herhangi bir materyali dağıtmayıp tepegözde gösterirse, öğrenciler tepegöz üzerindeki bilgileri not ederken öğretmenin vermek istediği esas konuyu kaçırabilirler

Bunun yanında tepegöz kullanırken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

a Tepegözle bir bilgiyi sunarken çoğunlukla izleyenlere, ara sıra da perdeye bakılmalıdır

b Sunuşa başlamadan önce öğretmen öğrencilerin dikkatini çekici bazı sorular sormalıdır Örneğin ‘ zaman ne olur? sa ne olur’ gibi Böylece öğrenciler öğrenmeye hazır hale getirilmiş olur

c Tepegözde yapılan gösterilerde öğrencilerin de yardım etmeleri sağlanabilir Böylece öğrencilerde katkıda bulunma hissi ve dolayısıyla öğrenme için motivasyon artmış olur

1131 Tepegöz ile uygulamalar

Etkinlik 1

Partiküllerin (taneciklerin) hareketi

Amaç

Çözünme olayını, bir katının bir sıvıda çözünmesini tepegöz üzerinde gerçekleştirerek, öğrencilere kavratmak

Araç-gereç

1 adet küp şeker, mürekkep veya yemek boyası veya KMnO4 çözeltisi, cam veya plastikten yapılmış saydam bir kap (petri kabı), tepegöz ve perdesi

İşlem yolu

Bir kesme şeker alın ve birkaç damla mürekkep veya yemek boyası veya KMn O4 (aq) veya da CuSO4 (aq) - ilave edin Bunu, biraz su içeren cam veya plastikten yapılmış saydam bir tabağın içine ilave edin (Şekil 111) Diyagrama bakın TEPEGÖZÜN CAMI üzerine koyun Gözlemlerinizi kaydedin ve aşağıdaki soruları cevaplandırın

Şekil 111: Cam kap içerisine konulmuş renkli küp şeker

• Meydana gelen olay fiziksel mi yoksa kimyasal bir değişim midir?

• Böyle bir etkileşimde çözücü ile çözünen etkileşimini açıklayın

• Çözünürlüğe etki eden faktörler neler olabilir?

• Çözünme nedir ve nasıl gerçekleşmektedir?

Etkinlik 2

Kimyasal reaksiyonu gözleme

Amaç

Bir kimyasal reaksiyonun oluşumunu tepegöz kullanarak öğrencilere kavratmak

Araç - gereçler

Cam plaka veya saydam bir levha, Na2CO3 çözeltisi, asit çözeltisi, iki adet damlalaık veya pipet, tepegöz ve perde

İşlem yolu:

Bir cam plakayı tepegözün üstüne koyun Bir büyük damla oluşsun diye (bir tüpten veya emzikli pipetten) tabağın merkezine seyreltik asit damlatın Sonra seyreltik karbonat çözeltisini dikkatle etrafına damlatın Damlalar yakın olsun fakat büyük damlaya değmesin (Şekil 102) Gözlemlerinizi kaydedin ve aşağıdaki soruları cevaplandırın

büyük asit damlası

Şekil 112: Tepegöz üzerinde bir kimyasal reaksiyonun izlenmesi

• Burada nasıl bir reaksiyon meydana gelmiştir? Denklemini yazın

• Bu tür bir gözlemi yapabileceğiniz başka reaksiyon örnekleri bulun

• Asit ve baz kavramlarını tanımlarını yapın ve günlük hayattan asit baz örnekleri verin

Etkinlik 3a

İyonların hareketi, kristallerin büyümesi

Amaç

İyonların hareketini ve dolayısıyla kristallerin büyümesini tepegöz yardımıyla öğrencilere kavratmak

Araç - gereçler

Cam veya plastik saydam kap, kalay tel, derişik hidroklorik asit, saf su, SnCl2

İşlem yolu

Bir cam tabak bulun, ve diyagramda görüldüğü gibi kalay telden iki halka yaparak içerisine şekilde görüldüğü gibi yerleştirin (Şekil 113a)

büyük kalay halka

küçük kalay halka

tabak (veya cam kap)

Şekil 113a Cam tabak içerisinde iki kalay halkanın görünümü

Daha sonra 20 ml lik derişik HCl yi 100 ml H2O ya ilave edin Bunun üzerine şimdi 40 g SnCl2 ilave edin Karıştırın ve gerekirse süzgeç kağıdından geçirin Sonra bu çözeltiyi; şekil 113a daki küçük spiral halkayı örtecek şekilde cam tabağın içine boşaltın, halkanın uçlarını 6V luk bir akıma bağlayın (Şekil 113b) Akım kaynağını açın Ne gözlüyorsunuz? Gözlemlerinizi kaydedin ve sorulara cevap verin

-

+6V DC

küçük kalay halka

büyük kalay halka SnCl2 çözeltisi

Şekil 113b Şekil 113a daki sisteme çözelti ilavesi ve 6V luk akıma bağlanması

• Gözlemlediğiniz olay ne tür bir reaksiyondur? Denklemini yazın

• Buradaki deneye benzer deneyleri lise kimya kitaplarında bulun veya siz geliştirin

Etkinlik 3b

İyonların hareketiyle ilgili ek deneyler

İşlem yolu

Bir cam tabak bulun, 2 tane T şeklinde Cu elektrot yapın ve seyreltilmiş H2SO4 içine batırın Çözeltinin derinliği yaklaşık 0,5 cm olsun

T şeklinde

Cu elektrot T şeklinde

Cu elektrot

Fe2(SO4)3 kristali

Şekil 114 İyonların hareketinin izlenmesi

Az miktarda Fe2(SO4)3 kristali ekleyin Çözülmeye başlayınca elektrotları 20-30 V doğru akım kaynağına bağlayın Birkaç damla KSCN veya K4 Fe (CN)6 yi Fe+3 iyonunun belirteçi olarak ilave edin Birkaç dakika sonra, negatif elektrota doğru giden bir kırmızı daire (KSCN kullanıyorsanız) veya bir mavi daire (K4 Fe (CN)6 kullanıyorsanız) görmeniz gerekir

Bu cihazı kullanarak başka hangi iyon hareketi örneklerini gösterebileceğinizi tartışın Tartışma sonuçlarından bir liste hazırlayın

Etkinlik 3c

Kristallerin büyümesi

İşlem yolu

15 ml H2O da 1 gr potasyum hidrojen ftalat (phthalate) çözün ve üzerine birkaç damla derişik HCl ilave edin Bir cam kap alın ve tepegözün üstüne koyun Dikkatli bir şekilde çözeltiden damla damla ilave edin Birkaç dakika sonra kristalleşmenin ana basamaklarını görürsünüz Bunlar nelerdir? Başka hangi çözeltiler kullanabilirsin? Bir liste yapın ve bunları deneyin

Etkinlik 4

Katılar, sıvılar ve gazların simülasyonu

Amaç

Katı, sıvı ve gazların bazı özelliklerini tepegöz yardımıyla öğrencilere kavratmak

Araç - gereç

Karton veya ağaçtan yapılmış tabanı olmayan dört köşe kutu, aynı boyda bilya veya misketler,tepegöz - perde

İşlem yolu:

Dikdörtgen şeklinde kaba aynı boyda toplarla -rullman bilyası veya misket en iyisidir- bir tabaka oluşturacak şekilde doldurun (Şekil 115) Tepegözün üzerine koyun ve kutuyu yavaş yavaş ileri geri hareket ettirin Sonra durdurup oluşan görünüme bakın Neleri temsil ediyorlar? Şimdi tabağı daha şiddetle sallayın Bu neyi temsil eder? Daha sonra bilyaların bir kısmını çıkararak yukarıdaki işlemleri yapın Görüntüleri gözleyin ve gözlemlerinizi yorumlayın

Şekil 115 Katı, sıvı ve gazların tepegözle simülasyonu

Bir sonraki diyagramda (Şekil 116) gösterildiği gibi ağaçtan veya kartondan bir başka kutu yapın ve içine birkaç bilya koyun Bu düzenekle hangi simülasyonları gösterebilirsiniz? Fikirlerinizi deneyin

Şekil 116 Katı, sıvı ve gazların simülasyonuna örnekler

Katılar, sıvılar ve gazların bazı özelliklerini simüle etmek için başka hangi yollar düşünebiliyorsunuz?

Etkinlik 5

Alkali metallerin suyla reaksiyonları

Amaç

Bazı alkali metallerin suyla verdikleri reaksiyonları tepegöz yardımıyla öğrencilere kavratmak

Araç - gereçler

Na veya K metali, petri kabı, su, pens ve kesici

İşlem yolu

Cam petri kabına biraz su ilave ederek tepegözün üzerine koyun Mercimek büyüklüğünde temiz bir parça Na veya K bir pensle dikkatlice kabın ortasına bırakın ve olası sıçramalar için 2 m kadar uzaklaşın Gözlemlerinizi yazın Ardından ortama fenol fitalein damlatın Neler gözlüyorsunuz? Na veya K ile meydana gelen reaksiyon denklemini yazın

Etkinlik 6: H2O2 hidrolizi reaksiyonu (ProfDrLeman Tarhan, DEÜ Buca - İzmir)

Amaç

H2O2 ’nin katalaz enziminin katalitik etkisiyle parçalanmasını tepegözde izlemek

H2O2 katalaz enziminin katalitik etkisiyle H2O ve O2’ ye hidrolizlenir

H2O2 katalaz H2O2 + O2

Bu reaksiyonu incelemeden önce aşağıdaki soruları düşünün

• Reaksiyon hızı nedir?

• Reaksiyon hızına etki eden faktörler nelerdir?

• Aktivasyon enerjisi nedir?

• Reaksiyon hızına katalizör etkisini açıklayın?

Gerekli malzeme ve çözeltiler

- 2 petri kutusu (veya cam plaka)

- %3 lük H2O2

- %20 lik H2O2

- Blenderde öğütülerek (veya rendelenerek) tülbentten süzülmüş patates ekstraktı

İşlem yolu:

Tepegöz zerinde konulan cam kaplardan biri %3 lük H2O2 diğerine %2 lik H2O2 çözeltisinden 3-4 damla damlatılır Üzerine 2-3 damla patates ekstraktından ilave edilir Patates ekstaktı katalaz enzimi içermektedir Reaksiyon sonucu oluşan O2 tepegözde gaz kabarcıkları şeklinde gözlenir

• Hangi cam kapta gaz çıkışı daha fazlaydı? Neden? Yorumlayın

• Böyle bir reaksöyonun hızını tayin için ne gibi alternatifler vardır? Düşünün

Etkinlik 7

Nişastanın hidrolizi reaksiyonu (ProfDr Leman Tarhan, DEÜ, Buca - İzmir)

Amaç:

Nişastanın amilaz enzimi etkisiyle hidrolizi reaksiyonunu tepegözde incelemek Glukoz birimlerinden meydana gelen çözünür nişasta (amiloz) bir makro molekül olup amilaz enziminin katalitik etkisiyle maltoz birimlerine kadar hidrolizlenir

(C6H10O5)n + n/2 H2O Amilaz n/2 C12 H22 O11

Nişasta (Amiloz) Maltoz

İyod molekülüsulu ortamda heliks (vida) formundaki düz zincirli amiloz molekülü içine girerek mavi renkli bir komplex oluşturur

Ancak, nişastanın (amiloz) amilaz enziminin katalitik etkisiyle maltoz birimlerine kadar hidrolizlenmesiyle zincir yapı ortadan kalkar ve iyotla mavi-menekşe renkli kompleks meydana gelmez

Gerekli malzeme ve çözeltiler:

-2 petri kutusu (veya cam plaka),

-1 ml lik pipet,

-5 ml lik pipet

İşlem yolu:

015 M Fosfat Tamponu pH 60 (Kp): 50 ml 015 M Na2HPO4 2H2O ve 450 ml 015 M KH2PO4 çözeltileri karıştırılarak hazırlanır Eğer laboratuarda pH- metre mevcut ise daha hassas ayar için, 01 N NaOH veya 01 N HCl ilavesi ile gerçekleştirilir Hazırlanan tampon buzdolabında en çok bir hafta süreyle saklanabilir

Amilaz çözeltisi:

İki farklı yolla hazırlanabilir

a Öğrencilerden yardım istenerek bir tüpte 10 ml tükrük biriktirilir

b Buğday taneleri ( 100 tane) çimlendirildikten sonra yeşil çimler tanelerinden ayrılır, yaklaşık 30 ml 015 fosfat tamponu pH 60 ilave edildikten sonra kaynatılıp kurutulmuş bir miktar kumla havanda öğütülür Ekstrakt tülbentten süzülerek ayrılır Süzüntüdeki klorofil 20 ml aseton / petrol eteri (1/1) ilavesiyle ayırma hunisinde çalkalanarak uzaklaştırılır Alt faz amilaz enzimini içermektedir İşlem ilgi çekici olmakla birlikte (a) yoluyla amilaz çözeltisinin temini elbette daha pratiktir

İyod çözeltisi

1 gr KI ve 05 gr I2 300 ml saf suda çözülerek deney öncesi taze hazırlanır

%1 lik nişasta çözeltisi:

1 gr çözünür nişasta (amiloz) 10ml 01 N NaOH çözeltisinde çözünüp 01 N HCl ile nötralleştirildikten (pH kağıdı ile kontrol) sonra 50-60 C de 20 dakika süreyle ısıtılır, hacim 100 ml tamamlanır

Tepegöze yerleştirilen cam kabın üzerine birkaç damla nişasta çözeltisine 1-2 damla iyot çözeltisi damlatılır Nişasta - iyot komplexi ile mavi renk oluşumu gözlenir Ayrıca, bir tüp içine tükrük veya buğday çiminden elde edilen amilaz enzim çözeltisinden 1 ml alınır üzerine 3 ml nişasta çözeltisi ilave edilerek oda sıcaklığında iyice çalkalanarak karışıtırılır Yaklaşık 10 dakika sonra tepegözdeki işlem tekrarlanarak iyotla reaksiyon vermesi izlenir Ancak, mavi renk oluşumu gözlenmez

• Nişastanın amilaz enzimiyle katalitik reaksiyonu sonunda iyotla mavi kompleks oluşumu gözlenmemiştir Nedenini açıklayınız

• Eğer enzimle nişastanın muamelesi 10 dakika süreli değil 4 dakika olsaydı gözlenecek renk şiddeti nasıl olurdu? Neden?

Etkinlik 8

Asit - Baz titrasyonunun indikatörle izlenmesi (ProfDr Hüsamettin Akçay,DEÜ Buca - İzmir)

Amaç

Asit - baz titrasyonlarını tepegözde incelemek

Deney için gerekli çözeltiler

001 M NaOH, 001 M HCl, metil oranj, fenol ftaleyn vb

İşlem yolu

Tepegöze yerleştirilen bir petri kabına 5 ml 001 M NaOH çözeltisinden ilave edilir (pH 12) Çözeltiye 1-2 damla asit-baz indikatörü katılır (fenol ftaleyn, metil oranj, metil kırmızısı, lahana suyu vb) Çözeltide baz rengi gözlenir Bu çözeltiye damla damla 001 M HCl çözeltisinden ilave edilince pH düşüşüyle renk değişimi izlenir ve asit rengine ulaşır

Sonuç

Bulgu ve gözlemleri bir pH skalasında irdeleyin

114 Diğer teknolojik araçların kimya öğretiminde kullanılması

Yukarıda detaylı olarak incelenen bilgisayar ve tepegöz gibi araçlar dışında daha birçok teknolojik ekipmanda kimya eğitim - öğretimi sırasında kullanılmaktadır Bunlardan en önemlileri slaytlar, filmler, TV - video programları dır

1141 Slaytlar

Slaytlar herhangi bir kimyasal kavram veya konuyu öğretmede kullanılabilecek çizilmiş resimler ve çekilmiş fotoğraflardan oluşmaktadırlar Birbirini tamamlayan çok sayıdaki fotoğraf veya resimden oluşmuş bir settir Genellikle 30 civarında resim veya fotoğraftan oluşur Bu fotoğraflar slayt makinası kullanılarak gösterilirler

Kimyasal konularla ilgili slaytlar illerdeki eğitim araçları merkezlerinden temin edilebilir Bunun yanında bir olayın gelişim sürecini göstermek için öğretmen tarafından da hazırlanabilir Slayt kullanımının avantaj ve dezavantajları şöylece özetlenebilir

Dışarıda (günlük hayatta) var olan ve sınıfa taşınamayan olayları öğrencilere aktarma kolaylığı sağlar Hem ucuza hazırlanabilirler ve hem de kullanılmaları çok kolaydır Öğrencilerin bazı önemli noktalara dikkatlerini çekmede kolaylık sağlarlar Fakat iyi hazırlanmamış slaytlar öğrencilere öğrenmede yardımdan çok zarar verebilirler Bunun yanında, sadece görsel bir etki sağlar, birinci elden deneyim sağlayan laboratuarlar gibi etkili değildirler

1142 Filmler

Kimya öğretiminde kullanılan bir başka teknolojik araç filmlerdir Bunlar seyrek te olsa kullanılmalıdır Çünkü bazı kavramların öğrencinin zihninde canlandırılmasında önemli rol oynarlar Fakat filmler hiçbir zaman öğretmenin yerini alamaz, ancak öğretim sırasında ona yardımcı olabilirler

Filmler bir konuya başlamadan, konu öğretilirken veya öğretildikten sonra kullanılabilirler Herne şekilde ve ne zaman kullanılırsa kullanılsın temel amaç öğrenciye konu ile ilgili geniş bir bakış açısı kazandırmaktır Filmler anlatılan, tartışılan veya herhangi bir kaynaktan okunan bir konu veya kavramı, öğrencilerin zihinlerinde daha net bir şekilde yapılandırabilmelerine yardımcı olmak için kullanılabilirler Dersin sonunda ise öğrencilerin zihinlerinde oluşan bazı karmaşıklıkları gidermede etkin rol oynayabilirler

Kimya öğretiminde bir filmi göstermeden önce onun kalitesi ve konuyla ilişkisi hakkında gerekli inceleme yapılmalıdır Böylece ders zamanı içerisinde filmin gösterimi ile ilgili herhangi bir zaman kaybı olmaz Kullanılan film öğrencilere birinci defa kesintisiz izletilmelidir Daha sonra geriye dönülerek gerekli yerler tekrar gösterilir Ancak filmde herhangi bir yeni terim veya kavram geçiyorsa bunlar gösterimden önce öğretmen tarafından açıklanmalıdır Ayrıca, filmin anlaşılmasını kolaylaştırma ve amaca uygun sonuçlar elde etmek için öğrencileri yönlendirici bazı sorular önceden hazırlanmalıdır Film izlendikten sonra öğrencilere yöneltilen sorularla konunun anlaşılma düzeyi belirlenmeli ve yanlış anlamalar var ise giderilmelidir

Filmlerin kullanılmasının dezavantajları da vardır Bunlar yukarıda slaytlar için söz edilenlerle aynıdır

1143 TV - Video programları

TV - Video setleri ve birçok eğitim öğretim amaçlı bantlar okullarda veya illerdeki eğitim araçları merkezlerinde bulunabilir Kimya öğretimi ile ilgili değişik bantlar hazırlanmıştır Bunlar gerçekte yukarıda bahsedilen filmlerin daha modern bir yaklaşımla kullanımları kolaylaştırılmış halleridirlerKaynakwh: EĞİtİm Teknolojİsİnİn Kİmya ÖĞretİmİnde Kullanilmasi

Yukarıdaki filmler ve kullanımları ile ilgili söylenenler TV - video setleri ve bantları içinde geçerlidir Bu tür araçlar hem göze hem de kulağa hitap ettiği için öğrencide daha kalıcı bir öğrenme sağlama şansı artar Bununla beraber, eğer bu araç - gereçler bir eğlence veya boş vakit geçirme aracı olarak kullanılırsa amaca ulaşılmamış olur

115 Öğrenci etkinlikleri

1 İlinizde bilgisayar laboratuarı olan bir okulu ziyaret ederek, bilgisayardan kimya öğretiminde nasıl yararlanıldığını araştırın Bir öğretmen adayı olarak bilgisayarı kimya eğitiminde nasıl kullanabileceğinizi 3-4 lü gruplarda arkadaşlarınızla tartışın

2 İlinizdeki eğitim araçları merkezine uğrayarak kimya öğretiminde kullanabileceğiniz film, video bantı, slayt ve asetatların bir araştırmasını yapın Uygun bir liste çıkarın

Kaynaklar

Colletta, EL & Chiappetta, A, 1989, Teaching Science in the Middle and Secondary Schools Merrill Publishing Company, Toronto, Canada

Çilenti, K, 1985, Fen Eğitimi Teknolojisi Kadıoğlu Matbaası, Ankara

Çorlu, MA ve diğerleri, 1991, Fizik Öğretimi Anadolu Üniversitesi Yayınları Etam AŞ

Eskişehir