Bileşikler Hakkında Kimyasal Bilgi Kimya Dersi Konu Anlatımı İçerik

BİLEŞİKLER

Birden fazla atomun belirli oranlarda kimyasal reaksiyon sonucu bir araya gelmesiyle oluşan yeni, saf maddeye bileşik denir

Bileşiklerin en küçük yapı taşları moleküldür

Bileşiklerin özellikleri:

-Saf ve homojen maddelerdir

-Kimyasal yollarla bileşenlerine ayrıştırılabilir

-Erime ve kaynama noktaları, öz kütleleri sabittir

-Bileşiği oluşturan elementler sabit kütle oranlarında birleşir

-Bileşikler formüllerle gösterilir

-Bileşiğin kimyasal özellikleri kendisini oluşturan elementlerin kimyasal özelliklerinden farklıdır

Öncelikle iyon,anyon ve katyon kavramlarını açıklamamız gerekiyorYüklü atom veya atom gruplarına iyon denir(+) yüklü iyonlara katyon,(-) yüklü iyonlara da anyon denirKatyonlar +1 , +2 , +3 ve +4 yüklü olabilir Anyonlar da -1 , -2 ve -3 yüklü olabilirAnyon ve katyonların listesini kitaplarınızdan bulabilirsinizBunların bilinmesi gerekir

Bileşik formülleri yazılırken,önce (+) yüklü iyon, sonrada (-) yüklü iyon yazılır

Örnek: Al+3 ve O-2 iyonlarından oluşan bileşiğin formülü yazılırken üstteki sayılar çapraz bir şekilde diğerinin altına getirilir Al+3 O-2 Al2O3 şeklinde yazılır

Katyonun adı + Anyonun adı = Bileşiğin adı Al2O3 (Alüminyum oksit)

Bileşikler içlerindeki elementlerin türlerine göre; Metal-Metal bileşikleri ve Ametal -ametal bileşikleri olarak ikiye ayrılır Adlandırmaları da birbirinden farklı olur Örneğin yukarıdaki Al2O3 bileşiği metal-ametal bileşiklerine bir örnektir

Bir bileşiğin moleküllerindeki atomlar ve bunların sayıları farklı şekilde gösterilebilirMolekül şekil olarak modellerle gösterilebileceği gibi açık, yarı açık ve kapalı formüllerle de gösterilebilir<şekil 1,2>Açık formüllere yarı formülde denirBunlara atomların birbiriyle yaptıkları bağlar da belirtilebilmektedirFakat reaksiyon kimyasında daha çok kapalı formül kullanılırAlCl3 yazılışında atomların ad ve sayıları belirtilmiştirAlCl3molokülü bir alüminyum ve 3adet klor atomundan oluşurKaba formülle molekül formülü arasındaki farkın anlaşılmasında yarar vardırKaba formül sadece, bileşiği oluşturan elementlerin bileşikteki bağıl atom sayıları arasındaki oranı gösterirFakat gerçekte bileşiğin moleküllerinde kaçar atom bulunduğunu ifade etmez Molekül formülü ise bileşiğin molekülündeki atomların gerçek sayısını gösterirGerçek formül veya kimyasal formül diye de adlandırılır

madde molekül formülü kaba formülü

asetilenin C2H2 CH

glikoz C6H12O6 CH2O

Bir bileşiğin tam formülü bilinirse moleküllerinde hangi atomdan kaçar tane olduğu anlaşılacağı gibi bağ yapısı hakkında da fikir yürütülebilirNH3 kovalent bağlı NaCl iyonik bağlıdır

Yoğunluk,sertlik,erime ve kaynama noktası gibi fiziksel özelilikler yalnız molekül formülünün bilinmesi ile anlaşılamazMolekül formülü ve yapısındaki elementlerin atom ağırlıkları bilinen bir bileşiğin molekül ağırlığı ve elementlerin ağırlıkça yüzdeleri hesaplanabilir

Bileşik Formüllerinin Yazılması

Bileşik formüllerini yazabilmek için bazı elementlerin bileşik halinde bulunurken değerlikleri ve önemli kökleri bilmek lazım BURADA tablo 2,3 var

Alüminyum ile oksijen yaptığı bileşiğin formülünü yazarken öncelikle alüminyumun bileşiklerinde +3 değerlikli, oksijen -2 değerlikli olduğunu hatırlamak gereklidir AL+3 ve O-2 iyonlarından oluşan alınan ve verilen elektronun eşit kılınması için iki tane alüminyumun verdiği 6 elektronun,üç tane oksijen tarafından alınması gerekir Dolayısıyla bileşiğin formülü AL2O3olacaktırZaten bir bileşikte yüklerin cebirsel toplamı sıfır olmalıdırVeya değerlikler çaprazlanarak formül bulunabilir Ca ve Elementlerinin yaptığı bileşiğin formülü yazılırken çaprazlama yapılmazÇünkü CaS yazılışında yüklerin toplamı sıfırdır

Bileşiklerin İsimlendirilmesi

İsimlendirmeyi iyonik bağlı ve kovalent bağlı için ayrı ele alacağıza)İyonik bağlı bileşiklerin isimlendirilmesi:Yapısında katyon ve anyon bulunduran bileşikler iyonik yapılıdır4durumda incelenir1Mtal-Ametal=Metalin adı+Ametalin adı+ür NaCl (sodyum klorür)2Metal-kök=Metal adı+kök adı NaOH(sodyum hidroksit)3Kök -Ametal=Kök adı+Ametalin adı +ür(NH4 Amonyum iyodür4Kök-kök=Katyon kök adı+Anyon kök adı(NH4NO2Amonyumnitrit)b)Kovalent bağlı bileşiklerin isimlendirilmesi:Ametal atomlarının kendi aralarında oluşturdukları bağ çeşidine kovalent bağ denirKovalent bağlı bileşiklerin isimlendirilmesinde atomların sayısı mono,di, tri, tetra, penta gibi Latince kelimelerle ifade edilirİlk yazılan atom bir tane ise mono yazılmazSonraki atomun sayısı her halukarda söylenir

CO:Karbon mono oksit

NCl3:Azot tri klorür

NO:Azot mono oksit

BİLEŞİKTEKİ ELEMENTLERİN DEGERLİGİNİN BULUNMASI

Bileşik formülü doğru verilipte, değerliği az bilinen elementlerden herhangi biri sorulduğunda bileşiğin yüklerinin sıfır olma şartından hareket edilerek çözüm yapılır Mesela KMnO4 bileşiğindeki K +1 O -2 değerlikli olduğu bilindiğinden, yüklerin toplamının sıfır olması için Mn +7 değerlikli olmalıdır Ayrıca bazı köklerin değerliğinin bilinmesi gerekir Değerlik konusunda unutulmaması gereken önemli bir nokta; tek başına bulunan elementler nötür haldedirAynı şekilde bileşikte nötürdür, fakat bileşiği oluşturan elementler nötür değildir

BİLEŞİKLERİN SINIFLANDIRILMASI

Asitler

Suda çözündüğünde ortama H+iyonu verebilen bileşiklerdir Diğer bir tarifle OH+iyonuyla reaksiyona giren maddelerdir HCl, HBr, HI gibi asitler kuvvetli asitlerdirKuvvetli asitler tam olarak iyonlaşarak çözünürlerTam olarak iyonlaşamayan asitlere zayıf asitler denirGenel özellikleri şunlardır;suda iyonlaşarak çözünürler,çözeltileri elektirigi iletir,turnusol kağıdını kırmızıya boyarlar,tatları ekşidir,soy metaller dışında bütün metallerle reaksiyona girerek tuz ve H oluştururlar,bazlarla nötürleşerek tuz ve su oluştururlar

Bazlar

Suda çözündüğünde OH+iyonu verebilen bileşiklerdir 1A gurubu metali hidroksitleri LiOH, NaOHkuvvetli bazlardır Diğer bütün metallerin hidroksitleri suda kötü çözündükleri için zayıf bazlardır Bazların genel özellikleri; suda iyi çözünürler,çözeltileri elektirigi iyi iletir,turnusol kağıdını maviye boyarlar,tatları acıdır,çözeltileri ele kayganlık verir,sadece anfoter metallerle reaksiyon verirler,asitlerle tuz ve su oluştururlar

Oksitler

O2 dışında oksijenin,iki cins atom bulunduran bütün bileşiklerine oksit denirOksitler kendi aralarında sınıflandırılabilir;1Asidik oksitler,oksijence zengin bileşiklerdir çogu ametal oksitidirönemli özellikleri;asidik karektedir,bazlarla vebazik karakterli bileşiklerle reaksiyon verirler,su ile reaksiyonu sonucu asitleri oluştururlar2Bazik oksitler;Metaller bazik karakterli oldukları gibi metal oksitleride bazik karakterlidirZnO,Al2O3 gibi anfoter oksitler hem bazik hemde asidik özellik gösterirler/Anfoter metal;Hembazlarla hemde asitlerle reaksiyon veren metaller/Diyer metaller bazik oksit sınıfındadır MgO,CaO,MnO,NiO gibiÖnemli özellikleri;Bazik karakterlidir,asitlerle veasidik karakterli bileşiklerle reaksiyon verirler,su ile reaksiyona girerek bazları oluştururlar3 Nötür oksitler;Ametallerin oksijence fakir bileşikleridirOksijen sayısı diyer ametalin sayısından azsa veya eşitse bileşik nötür oksittir NO,CO,N2OgibiÖnemli özellikleri;Asidik ve bazik özellik göstermezlerAsitlerle,bazlarla vesuile reaksiyona girmez4Anfoter oksitler;Hem asidik hemde bazik özellik gösterirlerAside karşı baz baza karşı asit gibi davranırlarZnO,Al2O3SnO gibiÖnemli özellikleri;Hem asitlerle hem bazlarla reaksiyona girerlerSu ile reaksiyona girmezler5 Peroksitler;İki taneoksijen atomunun toplam -2 degerlikli oldugu durumlarda bileşik peroksit adını alırMesela Na2O2(sodyum peroksit) bileşiginde her sodyum +1,iki tanesi +2 oldugu için ,iki tane oksijen -2 degerliklidirBu iki oksijenden biri -2 degerlikli,digeri nört oksijen atomudur6Bileşik oksit;Yapısında aynı elementin degişik oksitleri bir arada bulunduran bileşiklerdirBileşik oksitler için Fe3O4 ve Pb3O4 örneklerini verebiliriz

Tuzlar

Asit ve bazların nötürleşme ürünüdürİyonik baglı bileşiklerdirHemen hemen hepsi katı fazdadırÇeşitli geometrik şekillere sahip kristal yapılı bileşiklerdirKatyonu H+ olan bileşiklere asit,anyonu OH- olan bileşiklere baz dendigini söylemiştikAnyon O- ise bileşik,oksit sınıfından denilmiştiBu üç durum dışında bütün katyon-anyon bileşikleri tuz sınıfındadırTuzlarda kendi aralarında sınıflandırılırlar 1ASidik tuz;Asidik karekterlidirlerKuvvetli asit ile,zayıf bir bazın reaksiyonundan oluşurlarCaCl2,NH4Cl bileşiklerini bu sınıfa örnek verebiliriz 2Bazik tuzlar;Bazik karakterlidirlerKuvvetli bir bazla zayıf bir asidin reaksiyonundan oluşurlarNaCN,K2 bileşikleri örnek olarak verilebilir3Nört tuz;Asidik veya bzik özellik göstermeyen tuzlardırKuvvetli asitle kuvvetli bir bazın nötürleşmesi sonucu oluşurlarNaCl,LiBr bileşikleri bu sınıftadır4Çİft tuz;Aynı asit köküne sahip iki tuzun meydana getirdikleri ortak iyon kıristalleridirMgCL2,KClgibiBazen yapılarında su molokülleride bulundururlarÇözündüklerinde bütün iyonlarına ayrışırlar5Kompleks tuz;Asit kökleri aynı iki tuzun yaptıgı bileşiklerdirAnyon katyonlardan biriyle kompleksmiş durumdadırÇözündüklerinde kopleks yapı kendini korur

Ör: Fe3(Fe(CN)<SUB6< sub>)2 gibi