Amonyak Ve Kullanım Alanları Nedir?

Amonyak

Amonyak, formulü NH3 olan; azot ve hidrojenden oluşan renksiz ve keskin ve hoş olmayan kokuya sahip bir gaz bileşiğidir

OH− iyonu içermediği halde zayıf baz özelliği gösterir Gazlaşma gizli ısısı çok yüksek olduğundan sanayi tesislerinde soğutucu madde olarak da kullanılır

Molekül ağırlığı 17,0304 g/mol, 1 Atmosfer basıncında kaynama noktası -3334 °C (23981 K) dir-78 derecede donduğundan oda koşullarında gaz halinde bulunur

Molekül şekli üçgen piramittir Molekülleri polar olduğundan su içinde yüksek oranda çözünür

Amonyak, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır Amonyak ayrıca temizlik maddelerinde de kullanılır Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir, kullanılırken dikkat edilmesi gerekir

Amonyak kovalent bağlı bileşiktirAmetal+Ametal bağıdır Molekülleri polar olduğundan su içinde yüksek oranda çözünür Amonyak molekülleri kendi aralarında olduğu gibi su molekülleri ile de zayıf hidrojen bağları oluşturur

Bu sebepten suda çok çözünür 1 atm basınç ve 0 derecede 1 litre suda 1300 litre, 20 derecede ise 700 litre amonyak çözünür Oda koşullarında doymuş amonyak çözeltisi yüzde 34 lük olup yoğunluğu 0,88 g/ml dir

Piyasada amonyak adı altında satılan maddeler amonyağın sulu çözeltisi olan amonyum hidroksittir aynen

Çok keskin kokulu, renksiz bir gazdır Baygınlık geçirenleri ayıltmak için biraz amonyak koklatılır, ama bu gaz fazla miktarda solunduğunda insanı zehirler

Havanın yaklaşık beşte üçü ağırlığında olan amonyak sıkıştırıldığında ve 33°C'ye kadar soğutulduğunda kolayca sıvılaşır

Sıvı amonyak, suya çok benzeyen renksiz bir sıvıdır ve uygulanan basınç azaltıldığında çevreden ısı alarak yeniden buharlaşır Bu nedenle buz-dolaplarında ve soğutucularda amonyak kullanılır

Amonyak suda kolayca çözünür ve keskin amonyak kokusunda, renksiz bir sıvı olan amonyum hidroksit çözeltisini oluşturur

Kırmızı turnusol kâğıdının rengini maviye dönüştüren bu alkali çözelti (baz) asitlerle birleştiğinde amonyum tuzlarını verir

Evlerde temizlik işlerinde kullanılan amonyaklı su, deriye zarar vermemesi için iyice sulandırılmış amonyum hidroksittir

Havada da bir miktar amonyak bulunur; bunun kaynağı çürüyen bitkiler ve hayvan leşleridir Nitekim tüy, deri, post gibi hayvansal ürünlerin yanarken yaydığı itici koku biraz da amonyak gazından kaynaklanır

Bazen yağmur sularında da çok az miktarda amonyak bulunur

Amonyağın ve amonyum bileşiklerinin adı Mısır'daki Amon tapınağının adından gelir Çünkü, sofra tuzu gibi beyaz kristaller halindeki amonyum klorür (nışadır) ilk kez bu tapınağın tavanında ve duvarlarında bulunmuştur

Bunun nedeni, tapınağı ısıtmak amacıyla yakılan deve tezeğinden çıkan isin içindeki amonyum klorür kristallerinin yüzeyde çökelmiş olmasıdır Amonyak gazını ilk kez 1774'te İngiliz kimyacı Joseph Priestley saf halde elde etti ve "alkali hava" adını verdi

Amonyak azot ve hidrojenden oluşan bir bileşiktir; kimyasal formülü de NH3'tür Sanayide amonyak elde etmek için uygulanan başlıca yöntem azot ile hidrojen gazlarını doğrudan birleştirmektir Bu yöntemde, havadan elde edilen azot ile sudan ya da doğal gazdan (metan) elde edilen hidrojen gazları filtreden geçirilerek süzülür, kurutulur, sıkıştırılır ve yaklaşık 500°C'ye kadar ısıtılır

Sonra demir tozu ile çeşitli tuzlardan oluşan bir karışımın içinden geçirilir Tepkimeyi hızlandıran bu katalizörlerin de etkisiyle azot ve hidrojen gazları belirli oranlarda birleşerek amonyak gazını oluşturur Haber-Bosch yöntemi adıyla bilinen bu yöntem ilk kez Almanya'da, patlayıcı madde yapımında kullanılan azotlu bileşiklerin çok gerekli olduğu I Dünya Savaşı yıllarında geliştirilmiştir

Havagazı ve kok üretimi sırasında da yan ürün olarak çok miktarda amonyak açığa çıkar, ama bu gaz katışıksız halde değildir Ayrıca herhangi bir amonyum tuzunun sönmüş kireç (kalsiyum hidroksit) yada başka bir alkaliyle tepkimeye girmesiyle az miktarda amonyak elde edilebilir
Amonyağın Kullanımı

Amonyak asitlerle birleştiğinde amonyum tuzlarını verir I Dünya Savaşı'ndaki deniz çarpışmalarında gemiler sıvı amonyak dolu tanklardan çevreye amonyak gazı yayar, son*ra üstüne asit buharı gönderirlerdi Böylece geminin çevresinde yoğun duman bulutları oluştuğu için kendilerini düşman denizaltlarından gizleyebilirlerdi

II Dünya Savaşı yıl*larında daha gelişmiş gizlenme yöntemleri bulununca amonyak bu amaçla kullanılmaz oldu
Amonyum tuzlarının çoğu yararlıdır Örne*ğin amonyum klorür ya da nışadır pillerde, lehim işlerinde ve tıpta kullanılır

Amonyum nitrat bazı patlayıcıların ve yapay gübrelerin temel bileşenlerindendir Bitkilerin sağlıklı gelişmesi ve tarımda verimin artırılması için gerekli olan azotu toprağa kazandıran yapay gübrelerde amonyum sülfat da çok kullanılır

Sırasıyla hidrojen klorür, nitrik asit ve sülfü*rik asidin amonyakla tepkimesinde elde edi*len bütün bu tuzlar doğada kendiliğinden de oluşabilir Doğal amonyum tuzları özellikle verimli topraklarda, volkanik bölgelerde, de*niz suyunda, çürümüş bitkilerde ve hayvan leşlerinde bulunur