Anlatı Türü - Gezi Yazıları

Gezi yazılarının özelliği, gözleme dayanan yazılar oldukları için gerçeği yansıtmalarıdır Gezi yazıları, uzun bir süre, kolayca gezilip görülemeyecek yerleri tanıtma amacıyla yazılmıştır Afrika, Çin, Hindistan, Kutuplar gibi, herkesin kolayca gidemeyeceği yerlerle ilgili gezi yazıları, büyük bir ilgi görerek okunmuştur

Gezi yazılarında görülen yerler anlatılırken, yazılı ve sözlü kaynaklardan elde edilen bilgiler de eklenebilir Ancak önemli olan, bilgilerin sağlam gözlemlere dayanmasıdır Gezi yazılarının etkili olabilmesi için, bazı özellikler taşıması gerekir:
- Okuyucunun ilgisini çekebilecek görünüm ve olaylar yansıtılmalıdır
- Gezilen yerler, yüzeyden bir betimlemeyle değil, özüne inilerek anlatılmalıdır Yazar, gezdiği yerleri, insanları iç dünyalarını yansıtarak okuyucunun gözü önünde canlandırabileceği bir biçimde anlatmalıdır
- Yalın bir dil, renkli ve sürükleyici bir anlatım kullanılmalıdır

Gezi yazıları, günü gününe tutulan notlara dayanarak, mektup biçiminde ya da gezilip görülen yerleri derinlemesine tanıtmayı amaçlayan yazılar biçiminde yazılabilir

Türkçe yazılan ilk gezi kitabı olarak, Seydi Ali Reis?in Miratü?l-Memalik?ini görüyoruz Onu Katip Çelebi?nin Cihannüma?sı, Evliya Çelebi?nin Tarih-i Seyyah?ı, Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet Efendi?nin Fransa Sefaretnamesi izler Tanzimat?tan sonra gelişen bu türde günümüze değin pek çok yapıt verilmiştir Cenap Şahabettin?den başlayarak, bu türde yapıtları olan yazarlar arasında, Ahmet Haşim, Ahmet Rasim, Bedii Faik, Falih Rıfkı Atay, Yılmaz Çetiner, Burhan Arpad, Reşat Nuri Güntekin, Ahmet Hamdi Tanpınar, Sadri Ertem, Hasan Ali Yücel, Tahir Kutsi Makal, Fikret Otyam, Mina Urgan adları sayılabilir

Gezi Yazısı Örneği:

TAC MAHAL?İN ARDINDAKİ ÇİFTE AŞK ÖYKÜSÜ

?İnsanları ikiye ayırmalı: Tac Mahal?i görenler ve görmeyenler:?

Edward Lear

Hindistan?ın Agra kentinde, dünyanın en mükemmel hayalet şehri olarak tanımlanan Fatehpur?un içindeki sarayları gezerken tarihin en ilginç aşk öykülerinden birinin yaşandığı yerlerde dolaşmakta olduğumun farkında değildim Ne zaman ki, otobüsümüzle Jaypur?un Agra?ya giderken, yol üstünde verdiğimiz moladaki kitapçı dükkanında bulduğum, iki kadınla ilgili biyografileri alıp okudum, o zaman bu saraylar benim için çok daha başka bir anlam kazandı

Fatehpur?un içindeki ?Rüzgarlı Saray?da yaşamış, belki ?MüzisyenlerHavuzu?nda ellerini suya daldırmış, belki ?Gülsuyu Çeşmesi?nin başında hayallere dalmış, belki de harem anlamına gelen ?Zenane Bahçesi?nde gezinmiş bu kadınlar, Hindistan?da 500 yıl hüküm sürmüş olan Moğolların iki imparatoru tarafından büyük bir aşkla sevilmişlerdi İlginç olan, iki imparatoru böylesine kendilerine aşık eden bu kadınlar aynı aileden olmalarıdır Mehrünnisa ve Ercüment, İranlı Müslümanlardı Mehrünnisa, teyze; Ercüment?se onun yeğeniydi Ve işte öyküleri? 1600?lü yıllarda Mirza Gıyas Bey İran?daki politik çekişmeler nedeniyle ülkesinden kaçmak zorunda kalır O sırada karısı İsmet hamiledir Aile Hint-Moğol İmparatorluğu?nun topraklarına sığınır Ve aynı gece İsmet bir kız doğurur Adını Mehrünnisa koyarlar

Gıyas Bey sarayda çalışmaya başlar ve kısa sürede imparatorun danışmanı olur Bu arada yıllar geçmiş, Mehrünnisa çok güzel bir genç kız olmuştur Bir gün sarayın bahçesinde gezinirken Cihangir Şah?la karşılaşır Bu, her ikisi için de ilk bakışta aşktır Gizli gizli buluşurlar Tam o sırada ülkenin uzak bir yerinde isyan patlak verir ve Cihangir Şah ordusunun başında isyanı bastırmaya gider Cihangir?in yokluğunda ailesi Mehrünnisa?yı pek çok isteyeni arasından birini seçerek, evlendirir Mehrünnisa çok ağlar ama durumu kabullenmekten başka çaresi yoktur Kocasıyla birlikte Agra dışına gider

Seferden dönen Şah durumu öğrenince büyük bir üzüntüye kapılır ve bir süre sonra Mehrünnisa?nın kocasını savaşa gönderir Güzel kadının kocası savaşta ölür Bunun üzerine sevdiği kadını saraya, yanına alır Dedikodular almış yürümüştür Herkes güzel dulun kocasının Cihangir tarafından öldürüldüğüne inanmaktadır Mehrünnisa kulağına gelen bu sözler nedeniyle tam dört yıl suskun kalır Sonunda Cihangir sevdiği kadını, kocasının ölümüyle ilgisi olmadığına ikna eder ve evlenirler

Cihangir ona, dünyanın ışığı anlamına gelen Nurcihan adını verir O günden sonra Mehrünnisa, Nurcihan Sultan olarak anılır On altı yıl büyük bir aşkla birbirini severler Yetenekli ve adil bir imparator olan Cihangir?in en büyük desteği, güzelliğinin yanı sıra akıllı bir kadın olan karısıdır

Cihangir Şah?ın oğulları içinde yerini almaya en güçlü namzet olan Şah Cihan bir gün sarayın pazar yerinde gezinirken kumaş satan bir genç kız görür ve ona hayran olur Genç kız Şah Cihan?ı tanımıştır ama onun çapkınlıklarını duyduğu için uzak durur Şah Cihan kızı izleyerek onun Nurcihan?ın yeğeni Ercüment olduğunu öğrenir

Cihan uzun süre ısrarla, güzeller güzeli Ercüment?in peşinde dolaşması sonucunda Nurcihan durumu öğrenir Yeğeniyle üvey oğlu Şah Cihan?ın evlendirilirse, sarayda kendi gücünü artıracağını düşünüp, yeğenini yanına çağırtır Ercüment?e fikrini sorar oysa Ercüment çoktan Şah Cihan?a tutulmuştur Nurcihan, yeğeni Ercüment?le, üvey oğlu Şah Cihan?ı muhteşem bir düğünle evlendirir Ama ne yazık ki bir süre sonra saltanat çatışmaları başlar Şah Cihan, babasının yaşlandığını, artık kendisinin tahta geçmesi gerektiğini düşünmektedir Savaşlar başlar Teyze ve yeğen çok sevdikleri kocalarının yanında, karşı karşıyadırlar artık

Sonunda iyice yaşlanan ve hastalanan Cihangir, devletinin çıkarlarını düşünerek Şah Cihan?ı yanına çağırtır Onu bağışladığını söyleyerek, imparatorluğun yönetimini ona devreder, böylece kardeşler arasındaki savaşları da sona erdirmiş olur Ve kısa süre içinde ölür

Artık Nurcihan bir kenara çekilmiştir; Şah Cihan?ın Mümtaz Mahal adını verdiği Ercüment?se yeni imparatoriçedir Şah Cihan?la sevgili karısı Mümtaz Mahal uzun yıllar ülkeyi birlikte yönetirler Mümtaz Mahal her zaman yanındaki, en güvendiği yardımcısıdır Şah?ın

1631 yılında Mümtaz Mahal on dördüncü çocuğunu doğururken ölür Şah Cihan?ın acısı teselli kabul etmez Sonunda karısı için bir anıt mezar yaptırmaya karar verir Bu, Tac Mahal?dir

20000 işçinin çalışmasına karşın bu başyapıtın tamamlanması yirmi iki yıl sürer Dantel gibi işlen Miş mermerleri; inci, mercan ve diğer taşlarla renklendirilmiş duvarlarıyla; mehtapta ayrı, alaca karanlıkta ve aydınlıkta ayrı bir güzelliğe sahip olan bu anıt mezar, o gün bugün ölümsüz aşkın simgesi olarak anılır İşte Tac Mahal?in ardındaki çifte aşk öyküsü?

Ve eğer ben, o gün, o tuzlu kitapçı dükkanına girmeseydim, Tac Mahal?i sadece ve sadece muhteşem bir anıt mezar olarak tanımlamaya devam edecektim