Türk Edebiyatında Destanlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

Türk Destanları - Türk Edebiyatında Destanların Özellikleri

* Saka Destanları: Alp Er Tunga Destanı: Bu destanda, tarih sahnesindeki ilk Türkler olarak bilinen Sakaların yiğit komutanı Alp Er Tunga (?- MÖ

624)?nın İranlılarla yaptığı savaşlar anlatılır

Destanda Alp Er Tunga?nın kahramanlıkları, başarıları ve ölümünden duyulan acı dile getirilmiştir

Alp Er Tunga destanındaki konular İranlıların ulusal destanı olan Şehname?de de ele alınmıştır

Farklı bir bakış açısıyla Firdevsi tarafından yazıya geçirilen Şehnamede Alp Er Tunga?nın adı ?Afrasiyab? olarak geçmektedir

*Şu Destanı: Bu destanda, Saka Türklerinin hükümdarı olan Şu? nun Makedonya hükümdarı İskender?in ordularıyla yaptığı mücadelelere (MÖ

330) bu mücadelelerde gösterdiği kahramanlıklara yer verilmiştir Şu destanının aslı elimizde yoktur

Bu destanla ilgili bilgileri Divanü Lügat?it Türk?ten edinmekteyiz

* Hun Destanı: Oğuz Kağan Destanı: Bu destanda Hun hükümdarı Oğuz (Mete, MÖ

209- 174)?un Orta Asya?da Türk birliğini kurması anlatılır

Oğuz Kağan destanının Uygur yazısıyla yazılmış bir kopyası Paris?tedir

* Göktürk Destanları: Bozkurt Destanı: Göktürklerin dişi bir kurttan nasıl türedikleri ve çoğaldıkları anlatılır

Bu destanla ilgili bilgiler Çin kaynaklarından alınmıştır

Ergenekon Destanı: Bu destanda Göktürklerin Ergenekon denilen bir yere sığınmaları, orada dört yüz yıl oturup çoğalmaları sonra da demir bir dağı eriterek oradan çıkmaları ve büyük bir devlet kurmaları (MS

552) anlatılır

Bu destan 13

yüzyılda Moğol tarihçisi Reşidüddin tarafından yazıya geçirilmiştir

* Uygur Destanları: Türeyiş Destanı: Türeyiş destanından Uygurların erkek bir kurttan türeyerek çoğalmaları anlatılır

Göç Destanı: Bu destanda, Uygurların Kırgız baskılarına dayanamayarak Doğu Türkistan?a göç edişleri (MS

840) anlatılmıştır

Not: Türk edebiyatında destan türü çok gelişmiştir; fakat Türk destanları, son aşamaya kavuşamamış, yani bir ozan tarafından yazıya geçirilememiştir

Türk destanları hakkındaki bilgiyi Çin, İran ve Arap kaynaklarından öğreniyoruz

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türk Edebiyatında Destanlar Türk Destanları - Türk Edebiyatında Destanların Özellikleri * Saka Destanları: Alp Er Tunga Destanı: Bu destanda, tarih sahnesindeki ilk Türkler olarak bilinen Sakaların yiğit komutanı Alp Er Tunga (?- MÖ 624)?nın İranlılarla yaptığı savaşlar anlatılır Destanda Alp Er Tunga?nın kahramanlıkları, başarıları ve ölümünden duyulan acı dile getirilmiştir Alp Er Tunga destanındaki konular İranlıların ulusal destanı olan Şehname?de de ele alınmıştır Farklı bir bakış açısıyla Firdevsi tarafından yazıya geçirilen Şehnamede Alp Er Tunga?nın adı ?Afrasiyab? olarak geçmektedir Şu Destanı: Bu destanda, Saka Türklerinin hükümdarı olan Şu? nun Makedonya hükümdarı İskender?in ordularıyla yaptığı mücadelelere (MÖ 330) bu mücadelelerde gösterdiği kahramanlıklara yer verilmiştir Şu destanının aslı elimizde yoktur Bu destanla ilgili bilgileri Divanü Lügat?it Türk?ten edinmekteyiz Hun Destanı: Oğuz Kağan Destanı: Bu destanda Hun hükümdarı Oğuz (Mete, MÖ 209- 174)?un Orta Asya?da Türk birliğini kurması anlatılırOğuz Kağan destanının Uygur yazısıyla yazılmış bir kopyası Paris?tedir * Göktürk Destanları: Bozkurt Destanı: Göktürklerin dişi bir kurttan nasıl türedikleri ve çoğaldıkları anlatılır Bu destanla ilgili bilgiler Çin kaynaklarından alınmıştır Ergenekon Destanı: Bu destanda Göktürklerin Ergenekon denilen bir yere sığınmaları, orada dört yüz yıl oturup çoğalmaları sonra da demir bir dağı eriterek oradan çıkmaları ve büyük bir devlet kurmaları (MS 552) anlatılır Bu destan 13 yüzyılda Moğol tarihçisi Reşidüddin tarafından yazıya geçirilmiştir * Uygur Destanları: Türeyiş Destanı: Türeyiş destanından Uygurların erkek bir kurttan türeyerek çoğalmaları anlatılır Göç Destanı: Bu destanda, Uygurların Kırgız baskılarına dayanamayarak Doğu Türkistan?a göç edişleri (MS 840) anlatılmıştır Not: Türk edebiyatında destan türü çok gelişmiştir; fakat Türk destanları, son aşamaya kavuşamamış, yani bir ozan tarafından yazıya geçirilememiştir Türk destanları hakkındaki bilgiyi Çin, İran ve Arap kaynaklarından öğreniyoruz