Temel Metin Tipleri Ve Tasvir

Temel Metin Tipleri ve Tasvir

tasvir metinleri - metin tipleri - metin çeşitleri

Günümüzde tasvir metinleri (texte descriptif), temel metin tiplerinden birisi olarak kabul edilmektedir

A Werlich, bütün metinleri beş tipe ayırmıştır Bunlar:

1) Tasvir metinleri (texte descriptif): Genelde mekanın anlatıldığı metinlerdir

2) Hikaye etme metinleri (texte narratif) : Zaman içinde gelişen olayların anlatıldığı metinler

3) Açıklayıcı metinler (texte expositif): Kavram sergilimesi metinleridir Analiz ve senteze dayanır

4) Delillendirme, ispatlama metinleri ( texte argumentatif): Bir fikri savunma ve ispatlama metinleridir

5) Eğitici, teşvik edici metin (texte instructif, prescriptif, exhortatif): Alıcıyı yani okuyanı, dinleyeni harekete getirici metinlerdir

Jean Michel Adam ise sekiz metin tipi tespit etmiştir:

1) Kronolojik metinler: Bunlar, zaman içinde ve sebep-sonuç ilişkisi içinde gelişen metinlerdir Bu metinler hareket bildiren fiillerin kullanımının çokluğuyla dikktimizi çeker Günümüzde bunlara ?yapma önermeleri? yahut ?eylem sözceleri? denilmektedir (énonce de faire) Roman, hikâye, masal, tarih metinleri bu tipe girer

2) Tasvir metinleri (texte descriptif): Genelde mekanı anlatan yazılardır Bu metinler durum bildiren fiillerle oluşturulur Günümüzde bunlara ?hal önermeleri? yahut ?hal sözceleri? denilmektedir (énonce d?etat) Bu tip metinler genellikle Edebi eserlerde görülür Ansiklopedilerde, sözlüklerde, portre yazılarında da karşımıza çıkar

3) Açıklama metinleri (texte expositif, explicatif): Birisine bir konuyu açıklamak, anlatmak için yazılan metinlerdir Öğretici yazılar, ilmî yazılar bu sınıfa girer

4) Delillendirme, ispatlama metinleri ( texte argumentatif): İkna etmek, ispatlamak için yazılan metinlerdir

5) ?Tarif? metinleri (texte prescriptif, injonctif): Yemek kitaplarında, ilaç ve alet kullanma klavuzlarında bu tip metinler görülür

6) Fal ve kehanet metinleri (texte prédictif) : Tahmin ve kehanet metinleri bu tipe girer

7) Diyalog metinleri ( texte interview, dialogue): Söz aktını yansıtan metinlerdir

8) Retorik metinleri (texte rhétorique): Duygu ifade eden ve estetik bir etki yapan metinlerdir: Şiir, mensur şiir, şarkı, türkü, mani, dua metinleri bu tipe girer

Metinler, ifade ettiği tasavvurların ilerleyişi (progression des idées) açısından da sınıflandırılmaktadır Bir paragrafta, kısa bir metinde genellikle yol kılavuzu olarak takip edilen dört yöntem kullanılır Yazarın niyetini kavramak isteyen okuyucu metin tipini ve bu metinde kullanılan izleme indislerini bulmak zorundadır Bunlar, tematik ve mekansal ilerleme, kronolojik ilerleme ve mantıkî ilerleme yöntemleridir

Bunlardan böylece -okuyucu bakış açısından- dört metin tipi doğar:

a) Tematik ilerleme ve Mekansal ilerleme: Okuyucuyu sunulan hayaller üzerinde düşünmeye sevkeder Bu durumda okuyucu, kavramlara, mekânın ve nesnelerin organizasyonuna yönlendirilir Bu metinler tasvir metinleri (descriptif) yahut ifade etme (expressif) metinleridir Bunlar bir dünyayı ifade etmeye ve bir dünya hakkında bilgi vermeye çalışan metinlerdir

b) Kronolojik ilerleme: Bu metinler okuyucuyu bir halin, bir şahsın, bir duygunun, bir kavramın gelişim çizgisine sürükler Bunlar genellikle tahkiye metinleri (narratif) ve açıklama metinleridir (explicatif)

c) Mantıksal ilerleme: Bu metinler okuyucuyu bir meseleyi çözmeye yarayan bir akıl yürütmenin, muhakemenin adımlarını takip etmeye sürükler Bunlar delillendirme, ispatlama metinleridir

Günümüz edebiyat araştırmalarının ve metin incelemelerinin hareket noktalarından birisi, metin tipinin tespiti ve değerlendirilmesidir Yazarın amacını ve araçlarını belirlemenin en kestirme yolu, metin tipinin tespit ve analiz edilmesidir