Muhakemet'ül Lugateyn

Muhakemet'ül Lugateyn

Muhakemet'ül Lugateyn Nedir - Türkçe sözlükler -Türk edebiyatı

Muhakemet?ül Lugateyn (منتدياتال لغاتي; anlam: İki dilin yargılanması), Uygur dilbilimcisi Ali Şir Nevaî tarafından Çağatay Uygurcası ile yazılmıştır

Nevaî, edebî dil olarak Çağatay Uygurcası'nın Farsça'ya nazaran üstün olduğuna inanmış ve Aralık 1499'da tamamlanmış Muhakemet?ül Lugateyn'de de iddiasını savunmuştur Özellikle Türk dilinin hayvan isimleri ve fiil zenginliği yönünden Farsça'dan daha üstün olduğunu gösterir

Ali Şir Nevaî bu eserde yeryüzündeki başlıca dilleri Arapça, Hintçe, Çağatay Uygurcası ve Farsça olarak sayar Arapça'nın en üstün ve Hintçe'nin en değersiz dil olduğunun bilinen bir gerçek olduğunu ifade ettikten sonra, geri kalan iki dil arasında hangisinin daha üstün olduğunu çeşitli delillere dayanarak münakaşa eder Sonuç olarak Çağatayca'nın Farsça'dan daha üstün bir dil olduğunu ispat eder

Nevaî, eserinde birçok defa Türkçe kelime haznesinin Farsça'ya nazaran daha zengin,güzel ve esnek olduğunu düşündüğünü dile getirmektedir Örnek olarak:

Birçok Çağatay Uygurcası kelimenin üç, dört ya da daha fazla anlamı vardır, lâkin Nevaî'nin dediğine göre Farsça'da böyle bir esneklik yoktur
Türkçe lehçelerinde ördek manasını taşıyan dokuz tane kelime vardır, ki bu da Türkçe lehçelerinin kapasite bakımından üstünlüğünü gösterir Farsçada ise Nevaî'nin dediğine göre ördek için sadece bir kelime vardır

Eserin yazılmasının önemli bir sebebi, o dönemde Türk aydınları arasında Farsça kullanımı yönünde yaygın bir özenti olmasıdır Şiir yazmaya müsait bir dil olması sebebiyle Farsça rağbette idi Muhakemet'ül Lugateyn bu bakımdan gerçekten etkili olmuş ve Ali Şir Nevaî'den sonra Çağatay Uygurcası'ya rağbet artmış, özellikle şiir büyük gelişme göstermiştir,