Fabl Türü Ve Özellikleri

Fabl Türü ve Özellikleri

Fabl Türü - Fablın Öğeleri - Fablın Bölümleri - Fabl Türünün Gelişimi - Türk Edebiyatında Fabl

Kişileri genellikle hayvan, bitki ve cansız varlıklar olan, ders verir nitelikli, kısa masalımsı öykülere fabl denir

"Fabl" sözcüğünün kökeni Latince "hikâye" manasına gelen "fabıla"dır Fakat bu sözcük zamanla bir ahlâk ilkesi veya davranış kuralını anlatan kısa sembolik (simgesel) bir hikâye türünün adı olmuş

Bu tür hikâyelerin, kahramanları çoğunlukla hayvanlardır Hikâye kahramanı bu hayvanlar, kendi özelliklerini korumakla birlikte insan gibi konuşurlar Esasen "fabl" bu özelliği nedeniyle masalımsı eserler arasında yer alır

Fabllar hem nazım, hem nesir biçiminde olurlar

Fablın sonunda her zaman bir ahlâk dersi (kıssadan hisse) vardır Bu ders kısa, açık ve doğru olmalıdır ve mutlaka öykünün doğal bir neticesi gibi görülmelidir

Fabllar teşhis ve intak sanatları üzerine kurulmuştur

Fabllarda öğretici (didaktik) bir amaç güdülür, gündelik hayatla ilgili dersler ve öğütler verilir Okurlar çoğu zaman verilen dersin veya öğüdün ne olduğunu anlamakta zorluk çekmezler Çünkü bu ders veya öğüt eserin bir yerinde, çoğu defa sonunda, bir atasözü ya da özdeyiş biçiminde açıkça belirtilir Fabllarda basit ahlâk ilkelerine değinildiği gibi insanların birçok kusurlu yönüne de dikkat çekilir

Fabllerde soyut konular, olay plânıyla hem somutlaştırılarak hem de hareket kazandırılarak işlenir Olaylar bizi güldürürken eğitir İnsanlar arasında geçen iyi-kötü, cesur-korkak, dürüst-ikiyüzlü, gözü tok-aç gözlü vb çatışmalar; bu niteliklerin yakıştırıldığı hayvan kahramanlar arasında geçmiş gibi gösterilir

Fabllar aracılığıyla kanaatkârlık, özveri, yardımseverlik, iyi niyet gibi olumlu davranışlar çocuğa kazandırılabilir Özellikle 8-12 yaş grubu çocuklar fabl okumaktan ve dinlemekten büyük zevk alırlar Kanaatkârlık, tamahkârlık, kıskançlık, paylaşımcılık gibi çocuklar tarafından anlaşılması güç kavramların somut olaylarla anlatılması sebebiyle çok önemli bir eğitim aracı olarak kabul edilmelidir
Kişilerin ve çocukların yakınlık duyduğu sevdiği varlıklar olduğu için fabllar, çocukların ilgisini çeker Öykülemenin kısa oluşu da çocukların fabllara duyduğu ilginin bir başka sebebidir Sıkmadan verilen öğütler, bu nedenle çocukların eğitiminde yararlı olur

Fabllar eğlendirici ve sevimlidirler

Dramatizasyona uygun oluşları anlatımlarındaki hareketliliği eyleme dönüştürmeye yardımcı olur Böylelikle yaşayarak öğrenmeye uygundurlar

Fabllar olay anlattıkları için bir başka şiiri okumaktan ya da ezberlemekten daha çok çocukların ilgisini çeker

Fabllar insan belleğinde çok kolay saklanabilen ve ortaya çıkarılabilen özelliklere sahip olduğu için sözlü gelenek içinde de yaşatılabilmektedir

Bütün uluslarda ortak bir nitelikte olan fabllar basit, pratik ahlâk ilkeleridir

Fablın Öğeleri

Fablın dört ögesi vardır: kişiler, olay, zaman, yer

Kişiler: Fablin konusu olan olay, kişileştirilmiş en az iki hayvanın başından geçer Bunlardan biri iyi ahlâklı bir tipi, diğeri kötü ahlâklı bir tipi canlandırırFabllerde ikinci derecede kişiler çok azdır, bazen yoktur Kişi betimlemesi yokturKahramanlar arasında tilki varsa biz onu kurnaz insan yerine koyarız; arslan varsa cesaretine güvenen biri yerine koyarız Kısa olay bile bütün yönleriyle değil, yalnızca fable konu olan yönüyle tanımlanır Derinlemesine duygu çözümlemelerine yer verilmezFabllerde bir de anlatıcı kişi vardır Bu kişinin de betimlemesi yapılmaz, cinsiyeti verilmez Anlatıcı kahramanları izler, dersini alır Böylece dinleyen ile aynı görüşü paylaşır

Olay: Fablın konusu insan başına gelebilecek her hangi bir olaydır Olay,kahramanın eyleme dönüşmüş beğenme, istek, özlem, öfke, korku gibi tutkuya dönüşmüş duygularından doğar Fablın gövdesini bir olay oluşturur, asıl önemli olan fablın anlatılış nedenidir Buna "ders" denir

Yer: Tasvir yapılmaz fakat çevre çok iyi verilmelidir: Orman, göl kenarı,yol gibi Olayın geçtiği yer olayla birlikte değişebilir

Zaman: Her olay gibi fabldeki olay da bir zaman diliminde geçer Kronolojik zaman kullanılır

Fablın Bölümleri

Fabl plânı dört bölümdür: Serim, düğüm, çözüm, öğüt

Serim: Olayın türüne, çıkarılacak derse göre kişileştirilmiş hayvanlar ve çevre tanıtımının yapıldığı bölümdür

Düğüm: Olay o çevrede verilmek istenen derse göre gelişir Kısa ve sık konuşmalar vardır Hemen birkaç konuşma ile olay düğümlenir

Çözüm: Olay beklenmedik bir sonuçla biter Fablın en kısa bölümüdür

Öğüt: Ana fikir bu bölümde öğüt niteliğinde verilir Bu bölüm kimi zaman başta, kimi zaman sondadır Kimi zaman da sonuç okuyucuya bırakılır

Fabl Türünün Gelişimi

Batıda ve dünyada ilk fabl yazarı olarak Frikyalı Aisopos (Ezop) gösterilir Ezop?un MÖ 620-650 yılları arasıda yaşadığı ve baskıcı bir yönetim yüzünden düşüncelerini küçük hayvan hikâyeleri ile anlattığı söylenmektedir Ezop'un fablları MÖ 300 yılında derlenerek yazıya geçirilmiştir

Doğuda ilk fabl örneklerine eski Hint edebiyatında MÖ 200 yıllarında Pançatantra masallarında rastlamak mümkündür Ancak çok daha sonraki yüzyıllarda (MS 100-150) ortaya çıkan bu eserin yazarının kim olduğu ve hangi yıllar arasında yaşadığı henüz bilinmemektedir Bu türün diğer örneği ise MS 300 yılında Beydaba tarafından meydana getirilmiştir Beydaba, Kelile ve Dinme adlı eserini Debşelem adlı Hint hükümdarı zamanında yazmış ve ona sunmuştur

La Fontaine, Ezop?un ve Beydaba?nın Latinceye çevrilmiş eserlerinden ve yine kendisinden önce yaşamış, Phaedrus, Planudes, Edmund Spenser gibi şairlerden yararlanarak Fabl türünde usta eserler meydana getirmiştir

Fars edebiyatında 8-14 yüzyılda yaşamış ve toplumsal eleştirileriyle ilgili eserler kaleme almış olan ünlü mizahçı Ubeyd-i Zakanî ve 11/16 yüzyılda hayatını sürdürmüş olan Muhammed Bakîr Meclisî?nin Fare ile Kedi (Muş u Gurbe) adlı eserleri vardır

Sadî?nin Gülistan ve Bostan adlı eserlerinde hayvan hikâyelerini anlatan bir çok örnek mevcuttur

James Thurber ve İngiliz George Orwell çağdaş fabl yazarlarıdır

Türk Edebiyatında Fabl

Türkçedeki ilk örneği Harname'dir

Ahmet Mithat, Kıssadan Hisse adlı eserini ahlakî gaye güderek yazmıştır Bu eserde yazar, Ezop?tan, La Fontaine?den yapmış olduğu çevirilere ve kendi yazmış olduğu fabllere yer vermiştir

Recaîzade Mahmut Ekrem, La Fontaine?den Horoz ile Tilki, Kurbağa ile Öküz, Karga ile Tilki, Meşe ile Saz, Ağustos Böceği ile Karınca gibi bir çok çeviriler yaparak bu alanda Türk Edebiyatına katkıda bulunuştur

Ali Ulvi Elöve Çocuklarımıza Neşideler, adlı şiir kitabında La Fontaine, Victor Hugo, Lamartine?den yaptığı çevirilerin yanında, yine bunlardan esinlenerek yazdığı fabl türü şiirlere de yer vermiştir

Nabizade Nazım?ın Bir Sansar ile Horoz ve Tavuk adlı eseri vardır

Tarık Dursun K?nın fabl üzerine bir çok eseri mevcuttur La Fontaine, Ezop ve Krilov?dan çeviriler yaparak yayınlayan yazar, hayvanlarla ilgili bir çok hikâye de yazmıştır

Nurullah Ataç, Orhan Veli Kanık, Ömer Rıza Doğrul, Kemal Demiray, M Fuat Köprülü, Vasfi Mahir Kocatürk, Siracettin Hasırcıklıoğlu, Sebahattin Eyüboğlu fabl türü ile ilgilenmiş çeviri yapmış, araştırmalarda bulunmuşlardır