Uygurca'da İkileme

Uygurca'da İkileme

Uygur ikilemeleri - Uygurca ikileme kalıpları - Uygurca'da ikileme grupları - Uygurca'da ikileme özellikleri - Uygur metinlerinde ikilemeler

Uygurca metinlerde ikilemelere oldukça sık rastlanmaktadır İkileme, Uygurca?nın başlıca özelliklerinden biridir Uygurca döneminde, yabancı dillerin Türkçe?ye etkisi artmaya başlamıştır

İkilemeden vazgeçmeyen Türkler Uygurca sözcüklerle yabancı sözcükleri yan yana getirmek suretiyle ikilemeler oluşturmuşlardır Örneğin: ?Çin kitrü (doğru, hakiki); hua çiçek (çiçek), kalp öp (zaman, vakit), vb

Ayrıca Türkçe sözcüklerden kurulan ikilemelerde mevcuttur: ?köngül köküş (gönül kalp), küç erdem (erdem güç), san sakış (sayı, hesap) gibi

Uygurca?da ikilemeleri dört gruba ayırabiliriz:

a) Unsurları aynı olan tekrar grubu
Bir kelimenin arka arkaya iki defa tekrarlanmasıyla yapılır
kayta-kayta ?tekrar tekrar?
yéňi-yéňi ?yeni yeni?
gür-gür ?gür gür?
kiçik-kiçik ?küçük küçük?
énik,énik ?açık açık?

b) Unsurları eş anlamlı tekrar grubu
Grubu meydana getiren kelimeler yakın veya eş mânâlıdır
Teň-otak ?denk ortak? göşt-et ?et et?
yekke-yalguz ?tek yalnız? hesel-bal ?bal bal?
sak-salamet ?sağ selamet? val-vul ?val vul?

c) Unsurları zıt anlamlı tekrar grubu
Zıt anlamlı iki kelimenin meydana getirdiği kelime grubudur
İlgiri-kéyin ?önce sonra? yukuri-töven ?yukarı aşağı?
Keçe-kündüz ?gece gündüz? küni-tüni ?gündüz gece?
Anda-munda ?orta burada? koya-koymak ?koyar koymaz?

ç) İlâveli tekrar grubu
Kelime başına bir ses veya bir hece ilâvesi ile meydana gelen tekrar grubudur:
Kipkizil ?kıpkızıl?
Köpkök ?gömgik?
Az-maz ?az maz?
Un-pun ?un mun?