Geri Git   ForumSinsi - 2006 Yılından Beri > Eğitim - Öğretim - Dersler - Genel Bilgiler > Eğitim & Öğretim > Edebiyat / Dil Bilgisi

Yeni Konu Gönder Yanıtla
 
Konu Araçları
eylemler, fiiller

Eylemler - Fiiller

Eski 12-20-2012   #1
Prof. Dr. Sinsi
Varsayılan

Eylemler - Fiiller



  • Eylemler - Fiiller
  • Eylemler - Fiiller - Eylerin anlami - Fiillerin anlami

    E Y L E M L E R (FİİLLER)

    1-Eylemle, iş-kılış, duruş, durum ve oluş bildiren sözcüklerdir

    2-Bir sözcüğün eylem sayılabilmesi için, çekim ekleri atıldıktan sonra kalan bölüme ??mek-mak?? ekinin getirilebilmesi gerekir

    3-Eylemde 3 temel öğe vardır ;

    -Hareket
    -Kişi
    -Zaman

    H A R E K E T (Eylemin Anlamı)

    A) İş ve Kılış Eylemleri ;

    Bir nesneyi olumlu ya da olumsuz yönde etkileyen eylemlerdir
    Bilinçli yapılan eylemlerdir
    İnsanlara özgüdür (Kırmak- Neyi KIRMAK-Bir şeyi KIRMAK-Çocuk camı kırdı)
    İş ve kılış eylemleriyle kurulan cümlelerin eylemleri çatı bakımından GEÇİŞLİDİR

    ??Silmek, dövmek, yırtmak, asmak, atmak, taşımak, bulmak, yazmak, sallamak??

    eylemleri İŞ ve KILIŞ bildirir

    B) Durum Eylemleri;

    Süreklilik gösterir
    Durağanlık vardır
    İnsanlara özgüdür; bilinçli veya bilinçsiz olabilir
    Nesneye bağlı değildir
    Sona ermesi için başka eylemler gereklidir
    Çatı bakımından eylemi GEÇİŞSİZDİR (Uyumak-Neyi uyumak?-Ne uyumak?
    YANITSIZDIR Yatmak ?Uzanmak ? Bakmak ? Dikilmek eylemleri durum bildirir

    C) Oluş Eylemleri;

    Doğa eylemleridir
    Eylemi gerçekleştiren gizli bir güç vardır Bu gizli güç, dilbilim açısından kişi sayılır
    Bilinç gerektirmez
    Kendi kendine olma anlamı vardır
    Nesneye bağlı olmadığı için eylemi çatı bakımından geçişsizdir
    Rüzgar esiyor
    Çiçekler açtı
    Güneş doğdu
    Ağaçlar yeşerdi
    Yapraklar sarardı

    KİŞİ

    Gel-di-m / Gel-di-k
    Gel-di-n / Gel-di-niz
    Gel-di / Gel-di-ler
    Zaman ekinden sonra ulanır

    ZAMAN (Eylemlerde Kip)

    Eylem bildiren sözcüklerin zaman ve kişi eki alarak biçimlenmesine KİP denir Kipler
    İkiye ayrılır

    D) BİLDİRME KİPLERİ (Haber kipleri)

    1-di?li geçmiş zaman;

    -dı, -di, -du, -dü
    -tı, -ti, -tu, -tü
    (Görülen geçmiş zaman)
    İş önce, söz sonra

    2-miş?li geçmiş zaman;

    -miş, -mış, -muş, -müş
    (Duyulan geçmiş zaman)
    İş önce, söz sonra
    Eylem, geçmişte yapılmıştır, eylemin yapıldığını başkasından duyma durumu vardır

    3Şimdiki zaman; -yor

    Bu kip, eylemin yapılmakta olduğunu bildirir Eylem yapılırken kullanılır
    İş, söz ayni zamanda

    4Gelecek zaman; -ecek, -acak

    Eylemin gelecekte yapılacağını anlatır
    Söz önce, iş sonra

    5Geniş zaman; -r, (i)r

    Eylemin her zaman yapılabileceğini bildirir
    Söz, iş her zaman

    E) DİLEK KİPLERİ

    Bu kiplerde zaman kavramından çok, eylemin yapılışıyla ilgili bir duygu, bir düşünce, bir istek, bir dilek anlamı vardır

    1İstek kipi; -e, -a

    Eylemin yapılması için istek bildiren kiptir

    2Dilek ? koşul kipi; -sa, -se
    + -sa, se dilek
    Sınavı bir kazansa
    Bu akşam bize gelseniz
    + -sa, -se koşul

    Çalışırsa kazanır
    Bu akşam bize gelseniz, seviniriz

    3Gereklik kipi; -malı, -meli

    Eylemin yapılmasının gerekli, zorunlu olduğunu bildiren kiptir

    4Buyruk (emir) kipi; Eylemin yapılmasını emir yoluyla ister İnsan kendisine buyrukta bulunamayacağı için, yalnız ikinci, üçüncü ytekil ve çoğul kişiler için kullanılır

    BİLEŞİK ZAMANLI EYLEMLER

    1Hikaye (öyküleme) bileşik zamanı;

    +I Zaman + II Zaman
    Eylem Diğer - di
    Kökü Zaman
    Ekleri

    Örnek ; Al-mış-tı

    Duyulan geçmiş zamanın hikayesi biçiminde okunur
    Al-ır-dı Al-a-y-dı
    Al-acak-tı Al-malı-y-dı
    Al-(ı)-yor-du Al-sa-y-dı

    2Rivayet bileşik zamanı;

    +I Zaman +II Zaman
    Eylem Diğer -miş
    Kökü Zaman
    Ekleri

    Örnek ; Al-acak-mış, Al-ır-mış, Al-sa-y-mış
    Geniş zamanın rivayeti biçiminde okunur

    3Koşul bileşik zamanı;

    +I Zaman +II Zaman
    Eylem Diğer - se
    Kökü Zaman
    Ekleri

    Örnek; Al-malı-y-sa, Al-(ı)-yor-sa, Al-dı-y-sa
    Şimdiki zamanın koşulu biçiminde okunur

    EYLEM KİPLERİNDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI

    A) Şimdiki zaman

    Yöntem; ??yor?? ekini gördüğümüzde eyleme ŞU AN, ŞİMDİ?? sözcüklerini getirip cümleyi okumalıyız Anlamsız olursa zaman kayması vardır
    Yusuf, bütün zamanını televizyon seyretmekle geçiriyor
    Şimdi
    Şu an
    Yüklem ??geçirir?? biçiminde olmalıydı
    ??-yor?? eki geniş zaman yerine kullanılmıştır
    ; Yusuf, yarın İstanbul?a gidiyor
    ; Şimdi
    Şu an
    Yüklem ??gidecek?? biçiminde olmalıydı Gelecek zaman yerine kullanılmıştır
    Onunla iddiaya giriyor, on dakika sonra kazanıyorum
    Girdim kazandım
    - di?li geçmiş zaman yerine kullanılmıştır
    Cumartesi ölüyor, Pazar günü gömüyorlar
    Ölmüş gömmüşler
    -miş?li geçmiş zaman yerine kullanılmıştır

    B) Geniş Zaman

    Yöntem; ??-r?? ekini gördüğümüzde eyleme ??DEVAMLI,SÜREKLİ, HER ZAMAN??
    Sözcüklerini getirip cümleyi okuduğumuzda cümle anlamsızlaşırsa zaman kayması vardır Çocuk, bakkala gider çikolata alır (gitti ve gitmiş ? aldı veya almış) olmalıdır
    Geçmiş zaman yerine kullanılmıştır Çocuk, devamlı, sürekli, her zaman bakkala gidip çikolata alamaz Dünya malı, dünyada kalır, öldüğün gün Kalacak olmalıdır
    Güzel günler de gelir elbet Gelecek olmalıdır
    Bunun hesabını onlardan sorarım Soracağım olmalıdır
    Gelecek zaman yerine kullanılmıştır

    C) Gelecek Zaman;

    Dün beni arayan arkadaşım olacak (olmalı)
    Şimdi kapıyı çalan Ayşe olacak ki (olmalı ki)
    -Bir gürültü duyar gibi oldum
    -Üst kattaki adam olacak (olmalı)
    Gereklilik kipi yerine kullanılmıştır Başın derde düştüğünde beni arayacaksın (Ara)
    İstanbul?a varır varmaz beni arayacaksın(Ara)
    Bu cümlelerde de görüldüğü gibi emir kipi yerine kullanılmıştır

    EK ? EYLEM

    Ad soylu sözcüklere eklenerek onları yüklem görevine sokan, basit zamanlı eylemlere ulanarak onları bileşik zamanlı eylem durumuna getiren eklere EK-EYLEM denir
    ??idi, imiş, ise?? sözcükleri,
    ??-im, -sin, -dir??; -iz, -siniz, -dirler?? ekleri

    EK EYLEMLERDE ZAMANLAR

    1Geniş Zaman

    Ben yeni öğretmen-im
    Sen yeni öğretmen-sin
    O yeni öğretmen-dir
    Biz yeni öğretmen-iz
    Siz yeni öğretmen-siniz
    Onlar yeni öğretmen-dirler

    Anlamı;

    a)Ad soylu sözcükleri geniş zaman anlamıyla yüklem yapar

    b)Cümleye kesinlik ve gereklilik anlamı katar
    Sınav süresi bitmiştir
    Her canlı ölümü tadacaktır
    Kazanmak için çalışılmalıdır

    c)Cümleye olasılık anlamı katar
    O, şimdi beni düşünüyordur

    2Ek-Eylemin Hikayesi;

    Okuldaki en yakın arkadaşımdı
    Çocukken daha mutluyduk

    3Ek-Eylemin Rivayeti;

    Onların evleri Adana?daymış
    Mevsimlerin en güzeli sonbaharmış

    4Ek-Eylemin Koşulu;

    O, ONURLU BİR İNSANSA SUSSUN
    Hastaysa hemen doktara gitsin
    (Ek eylemlere olumsuzluk anlamını ??değil?? sözcüğü katar)
    Çocuk çok güzeldi (Olumlu)
    Çocuk çok güzel değildi (Olumsuz)

    YAPILARINA GÖRE EYLEMLER

    Yapılarına göre eylemler üçe ayrılır

    1-Basit (Yalın) Eylemler
    2-Türemiş Eylemler
    3-Bileşik Eylemler

    1-BASİT (Yalın) EYLEMLER

    Kök biçimindeki eylemlerdir Gel-di / Koş-muş / Al-acak-lar-mış
    Yukarıdaki eylemlerde bulunan çekim eklerini çıkarıp eylemi okuduğumuzda yapım eki almadığını görürüz Kaç-mış-lar- ------

    -Basit / Kaç-ır-mış-lar------Türemiş

    2TÜREMİŞ EYLEMLER

    Bir addan ya da eylemden yapım eki yardımıyla türetilmiş eylemlerdir
    Baş-la-dı------Addan eylem
    Gör-ün-dü-----Eylemden eylem

    3BİLEŞİK EYLEMLER

    Özellikleri;

    YAZIM AÇISINDAN

    1Ad bileşiklerinde, bileşiği oluşturan sözcükler,her zaman bitişik yazılırken; eylem bileşiklerinin kimi bitişik kimi de ayrı yazılır
    Hanımeli
    Zeytinyağı
    Gecekondu
    Uyurgezer
    Mutlu olmak
    Rica etmek
    Hissetmek
    Sabretmek

    Yapısal Açıdan

    aBir ad +Bir yardımcı eylem

    hasta ol-mak
    hisset-möek

    bİki eylem

    ölebil-mek
    giriver-mek
    bakakal-mak
    düşeyaz-mak

    cBir eylem + Bir eylemsi

    göreceği gel-mek
    gideceği tut-mak

    dBir eylemsi + Bir yardımcı eylem

    anlatacak ol-mak
    dinlemez ol-mak

    eDeyimleşme

    Bir ad + Bir eylem
    Kafa tut-mak
    Göze gir-mek

    fDeyimleşme

    Birden fazla ad + Eylem
    Etekleri zil çal-mak
    Ağzının payını ver-mek

    Anlam Açısından

    aGerçek + Gerçek

    Hasta olmak, rica etmek, sabretmek,
    Mutlu olmak, kabul etmek, affetmek

    bMecaz + Mecaz (Deyimleşme)

    Kulak asmamak
    Küplere binmek

    ANLAMCA KAYNAŞMIŞ BİLEŞİK EYLEMLER

    Sonu eylemle biten deyimler, anlamca kaynaşmış bileşik eylem sayılır
    YAPI
    Ad + Eylem
    Bileğine güvenmek
    Gözünü korkutmak
    Ad (Bazen birden çok) + Eylem
    Etekleri zil çalmak
    Kırkından sonra saz çalmak
    Ağzının payını vermek
    ANLAM
    Mecaz + Gerçek
    Bileğine güvenmek
    Gözünü korkutmak
    Gerçek + Mecaz
    Deniz tutmak
    Derdine yanmak
    Mecaz + Mecaz
    Burnundan solumak
    Ağzını bozmak
    Gözden düşmek
    Göze girmek
    İkiden fazla sözcükle kurulan deyimlerde tüm sözcükler mecaz anlamlıdır
    Etekleri zil çalmak
    Ağzının payını vermek
    Kulağına küpe olmak

    KURALLI BİLEŞİK EYLEMLER

    1Eylem + Eylem
    (Değişken) (Ayni)

    1Yeterlilik Eylemi

    Yöntem
    Eylem kökü + (-e)(-a) bil - mek
    Cümleye kazandırdığı anlamlar

    Gücü yetme

    -Başarma anlamı

    İnsanlarla iletişim kurabiliyorum

    -Olasılık anlamı

    Seni bir daha görebilirim + (olumlu)
    Seni bir daha gör-me-y-e-bilirim (olumsuz)

    Geniş zaman kipinin soru biçimi belli bir istekle ilgili rica bildirir

    Kitabınızı ödünç alabilir miyim?

    Yeterlik Eyleminin Olumsuzu

    Eylem kökü + (-e)(-a) + (-me)(-ma)

    2Tezlik Eylemi

    Eylem kökü + -i ver ?mek

    Cümleye kazandırdığı anlamlar

    Tezlik

    Öğretmen zili çaldığı anda içeri giriverdi
    Hakemin düdüğüyle maç başlayıverdi

    Beklenmezlik

    Koca ağaç tepemize yıkılıverdi

    Önemsemezlik

    Çocukları yalınayak dışarı salıvermişler
    Saçını, sakalını gelişigüzel bırakıvermiş

    Kolaylık + Tezlik

    Soruları on dakikada çözüverdim
    Problemi, kalem kullanmadan çözüverdi

    Olumsuzu

    Fiil kökü + (-me)(-ma) + i (-maz)(mez)

    Gitmeyiver
    Almayıver
    Görmeyiver

    Eylem kökü + i + ver + (-maz)(-mez)

    Bakı-ver-mez-sin

    3Sürerlik Eylemi

    Sen düşünedur
    Sen şu çocuğa bakadur, ben geliyorum
    Fiyatları görünce donakaldı
    Boğaz Köprüsü?nde intihar girişimi alışılageldi

    Olumsuzu kullanılmaz

    Bazı ikilemeler cümleye sürerlik anlamı katar
    Pop müziğini oldum olası sevemedim
    O takım, bildim bileli ikinci ligdedir
    Bu kente, oldu bitti ısınamadım

    4Yaklaşma Eylemi

    ??Neredeyse, az kalsın?? anlamını verir

    Bileğim burkuldu, düşeyazdım
    ÖSS sonuçlarına bakarken heyecandan öleyazdım

    Olumsuzu kullanılmaz

    ÇOCUK DÜŞEYAZDI

    Düştü düşecekti / neredeyse / az kalsın düşecekti Biçimleri kullanılır

    Eylemsilerin Eylemlerle Oluşturduğu Bileşik Eylemler

    1- İsteklenme Eylemi ; Çocuğun annesini göreceği geldi

    2- Beklenmezlik Eylemi; Sinirleneceğim tuttu

    Eylemlerin Yardımcı Eylemlerle Oluşturduğu Bileşik Eylemler

    Başlama Eylemi; Biz, bu yerden gider olduk
    Bitirme Eylemi; İstemezdim ama bağırmış oldum
    Yeltenme (Davranma)Anlamı; Sorulara matematikten başlayacak oldu ama
    Sanma (Olasılık) Anlamı; Şu anda sınavda terliyor olmalı

    YARDIMCI EYLEMLİ BİLEŞİK EYLEMLER

    Ad ol ? mak
    et - mek
    Ses artması VARSA ------ Bitişik yazılır
    Ses düşmesi YOKSA------ Ayrı yazılır

    Örnekler ;

    Ünlü düşmesiyle bitişenler ; Hapis-ol-mak / Hapsolmak
    Ünsüz türemesiyle bitişenler ; His etmek / Hissetmek
    Ayrı yazılanlar ; Orada olmak / Kızı olmak / Ayağına oldu / Alay etmek

    E Y L E M S İ

    Eylemsiler, eylemden türeyen ancak eylemin tüm özelliklerini göstermeyen sözcüklerdir Eylem gibi çekimleri yapılmadığı için eylemden ayrılırlar

    Gel ? di ? m / Gel ? ip / Gel ? iş

    Uyarı ; ??Mavimsi?? derken rengin tam mavi olmadığını maviye yakın olduğunu anlatmak isteriz ??Eylemsi?? derken de sözcüğün tam eylem olmadığını, eyleme yakın olduğunu söylemek isteriz

    O R T A Ç (Sıfat Fiil)

    1 2 3 4 5 6 7
    AN ASI MEZ AR DİK ECEK MİŞ
    Gerçek ortaç Zaman anlamlı ortaç

    U L A Ç (zarf fiil)

    1-ıp Işıklar sön- üp film başladı Bağ eylem
    2-ken Söner-ken ?? ?? Zaman ulacı
    3-ınca Sön-ünce ?? ?? Zaman ulacı
    4-eli Sön-eli ?? ?? ?? ??
    5-r, -mez Sön-er ?? ?? ?? ??
    sön-mez
    6-diğinde Zaman ulacı
    7-meden Durum ulacı
    8-erek ?? ??
    9-cesine ?? ??
    10-meksizin ?? ??
    11-e, -e ?? ??
    12-dıkça ?? ??

    AD EYLEM

    -ma, -me
    -mak, -mek
    -ış, -iş, -üş
    Eylemsiler bileşik cümlelerde ??Yan Cümle?? kurabilirler
    Konuşmaya / başladı
    Yan cümle Temel cümle

    1- Şimdi, ORTAÇ (sıfat fiil) eklere niçin ??ortaç?? denildiğini açıklayalım

    Tanı (-dık) adam
    Eylem ORTA+Ç Ad
    Eylemle adın ortasına gelerek eylemi sıfat yapar Tanıdık adam sıfat tamlamasıdır

    ORTAÇ EKİ

    - dık
    Tanıdık adam
    Çalmadık kapı
    Beklenmedik misafir
    -ecek
    Akacak kan
    Gelecek yıl
    Okunacak şiir
    -miş
    Susamış çocuk
    Küflenmiş peynir
    Sararmış yaprak
    -ar, -er
    Güler yüz
    Koşar adım
    Okur yazar adam
    -mez, -maz
    Utanmaz adam
    Bitmez iş
    Okunmaz yazı
    ** Adı niteler, tamlama kurar
    ** Yapım ekidir

    ZAMAN EKİ
    Adamı tanıdık
    Kapıyı çalmadık
    Misafir beklemedik
    Çok kan akacak
    Yıllar sonra gelecek
    Şiir okunacak
    Çocuk susamış
    Peynir küflenmiş
    Yapraklar sararmış
    Onun yüzü hep güler
    Hızlı adımlarla koşar
    O sürekli okur ve yazar
    O adam hiç utanmaz
    Onun işi bitmez
    Onun yazısı okunmaz
    ** Cümlenin yükleminde bulunur
    ** Çekim ekidir

    2- ULAÇ (Zarf fiil)

    Bu eklere niçin ??Ulaç?? denildiğini açıklayalım

    Sev (+erek) çalıştı
    Eylem ULA+Ç Eylem

    Birinci eyleme ulanan (eklenen) ??-erek?? eki eylemi zarf yapmıştır

    Severek çalıştı
    Zarf Yüklem (Nasıl çalıştı?)
    Tümleci

    Ulaçlar, çekim eki almazlar Bu nedenle, cümlenin her zaman zarf tümlecidir
    Ulaçların olumsuzu ??-me?? ile yapılır; Sınavı kazanamayınca çok üzüldü

    3ADEYLEMLER (İsimfiiller)

    Eylem tabanlarına getirilen ??-mak, -me, -iş?? ekleriyle türetilir ; Gitmek, gitme, gidiş

    A-??mek?? Yapılı Adeylemler

    Eylemin adı olma dışında somut ya da soyut varlık adı olamaz

    Sigara içen çakmak taşır (Somut ad)
    Duvarlara çivi çakmak yasaktır(Ad eylem)
    Eve ekmek almayı unutma(Somut ad)
    Bu bahçeye çiçek ekmek gerekiyor(Somut ad)

    Adın ??-de?? ve ??-den?? durumlarına girebilir

    Çalışmaktan kimseye zarar gelmez
    Ne varsa çalışmakta var

    B-??-me?? Yapılı Adeylemler

    Elindeki kazmayla toprağı kazmaya başladı
    Somut ad adeylem

    Niçin kondun a bülbül
    Kapımdaki asmaya
    Somut ad
    Ben yarimden ayrılmam
    Götürseler asmaya
    Adeylem

    Adın durumlarına girebilir; Çocuk, okumaya başladı
    Okumayı bilmiyor
    Kitabı okumadan derse girmeyin
    Ulaç eki
    Bu örnekte adeylem söz konusu değildir

    Tamlamalarda tamlayan veya tamlanan olabilirler;
    Çocuğun ağlaması
    Çalışmanın faydası
    Okumanın yararı

    Sıfat göreviyle kullanılan adlar, adeylem değildir
    Asma köprü
    Burma bıyık
    Çoğul eki alabilir;
    Konuşmazlar, gülüşmezler

    C??-iş?? Yapılı Adeylemler

    Görüş bildirmek de bir sorumluluktur
    Ad

    Bakış açısı çok farklıydı
    Ad

    Ortalığa sıcak bakışı bizi sevindirdi
    Adeylem

    Görüş farkı, olması gereken bir tavırdır
    Ad

    Onun gülüşünü unutamıyorum
    Adeylem

    Bu eki alan eylemler, ad anlamlarını yitirmemişlerse, adeylem olarak, eylem anlamlarını
    yitirmişlerse doğrudan doğruya ad olarak kullanılabilir

    Dolma (biber)
    Dikiş (dikme) AD
    Yemek (yemek)

    EYLEMİN ÇATISI

    Eylemler, cümle içinde yüklem görevinde bulunurlar Yüklem görevindeki eylemler, öznelerine ve nesnelerine göre bazı özellikler gösterirler

    İşte bu özelliklere ??EYLEM ÇATISI?? denir

    ÖZNELERİNE GÖRE EYLEMLER

    1Etken Eylemler

    Eylem cümlelerinde yüklemin bildirdiği işi yapan (özne) belliyse, bu tür eylemlere ETKEN EYLEM denir Yani öznesi bilinen eylemlerdir

    Türkçedeki tüm eylemler, ilk biçimleriyle etken eylemdir

    Gizli özne, gerçek öznedir

    Çocuk , ağladı (Ağlama işini yapan ??Çocuk?? tur Gerçek özne)
    Ağladı (Ağlama işi yapan ??O?? dur Gerçek özne)

    Düşündü, yazdı (O)
    Etken eylem

    Şair düşündü, yazdı
    Etken eylem

    2Edilgen Eylemler:

    Gerçek öznesi belli olmayan eylemlerdir Bu eylemlerde özne, ya bilinmediği ya da söylenmek istenilmediği için söylenmez Edilgen eylemlerde özneyi bulmak için sorulan ??ne??, ??kim?? sorularına yanıt veren sözcük ya da sözcük öbeklerine SÖZDE ÖZNE denir Sözde öznenin asıl görevi nesnedir

    Özge, kitap okudu------Etken
    Kitap okudu------Etken
    Kitap oku-n-du-----Edilgen
    Sözde özne
    Bsiz nesne

    Asker kolundan vuruldu
    Sözde özne
    Bsiz nesne

    3Dönüşlü Eylemler:

    Yüklemin bildirdiği eylemi özne yapar ve yaptığı işten yine özne etkilenir

    Edilgen eylemler ??L??, ??N??
    Kahve, silahlı kişilerce tarandı
    Önemli evraklar saklandı
    Kuralar dün çekildi
    Kurbanlıklar süslendi
    Odunlar kömürlüğe çekildi
    Eşyalar, odaya taşındı
    Ölü yıkandı

    Eylemleri yapan özneler belli değildir

    Dönüşlü Eylemler ??L??, ??N??

    Ayşe, sokağa çıkmadan tarandı(Kendisini taradı)

    Çocuk, bir köşeye saklandı (Kendisini sakladı)
    Genç kız, süslendi (Kendisini süsledi)
    Düşman, cephe gerisine çekildi

    4İşteş Eylemler:

    Eylemin gösterdiği işi birden çok özne (öznedeki birden çok kişi) ortaklaşa ya da karşılıklı
    Yapıyorsa, bu tür eylemlere işteş eylem denir

    UYARILAR

    Bazı sözcükler, kendiliğinden işteştir ; Savaş, barış, yarış, güreş
    Öznedeki kişi tek olduğu zaman eylemde işteşlik aranmaz;

    Ayhan, kavgaya tutuştu
    Yaşlı adam, ağlayınca sakinleşti
    Kadın, trene zor yetişti

    Karşılıklı işteşlik;

    Şairler, ara sıra dövüşür
    Çok geçmeden barışırlar
    Eleştirmenler, boşuna tartışır

    Birlikte işteşlik;

    Düşman askerleri kaçıştı
    (Karşılıklı kaçışılmaz)
    Gecenin karanlığına karıştılar
    (Karşılıklı karışılmaz)

    NESNELERİNE GÖRE EYLEMLER

    1-GEÇİŞLİ EYLEMLER; Nesne alan,nesneyle kullanılan eylemlerdir İş ve kılış eylemleri
    geçişlidir ; Pencereyi açtı Sözünü dinlemedi Vb

    UYARI: İş-kılış eylemleriyle kurulan cümleler nesne almasa da geçişli sayılır

    2-GEÇİŞSİZ EYLEMLER; Nesne almayan, nesneyle kullanılamayan eylemlerdir

    Durum ve oluş eylemleri geçişsizdir

    Oldurgan Eylemler

    -r, -t, -dır

    Geçişsiz eylemlerin geçişli yapılmasına oldurgan eylem denir

    Çocuk uyudu -----Geçişsiz
    Çocuğu uyuttu-----+Geçişli
    Herkes güldü
    Herkesi güldürdü+

    Geçişsiz eylemlerde özne olan sözcük, geçişli eylemlerde nesne olmuştur

    Ettirgen Eylemler

    -r, -t, -dır

    Geçiş dereceleri artırılmış eylemlere ettirgen eylem denir Burada ÖZNE, işi yapan değil
    İŞİ YAPTIRANDIR

    Kapıyı açtı
    Kapıyı açtırdı
    Kapıyı açtırttı
    Kapıyı açtırttırdı

    Öznenin yapılmasını istediği işi bir başkası veya başkaları yapar

    Çiçeği suladı
    Çiçeği sulattı
    Çiçeği sulattırdı
    Çiçeği sulattırttı

    Parayı bozdu
    dereceden geçişli

    Parayı boz-dur-du
    dereceden geçişli

    Parayı boz-dur-t-tu
    dereceden geçişli

    Parayı boz-dur-t-tur-du
    dereceden geçişlilik pek kullanılmaz
  • UYARI; Ettirgen eylemler etken ve geçişlidir


Alıntı Yaparak Cevapla
 
Üye olmanıza kesinlikle gerek yok !

Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.

Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.

IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.

« Önceki Konu   |   Sonraki Konu »


forumsinsi.com
Powered by vBulletin®
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
ForumSinsi.com hakkında yapılacak tüm şikayetlerde ilgili adresimizle iletişime geçilmesi halinde kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde gereken işlemler yapılacaktır. İletişime geçmek için buraya tıklayınız.