Hücre Konu Anlatımı

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

Hücre hakkında bilgi
Hücre konu anlatımı kısaca
Kısaca hücre hakkında konu anlatımı

Hücre teorisi:
1)Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiştir

2)Hücreler bağımsız hareket ettikleri halde birlikte iş görürler

3)Hücreler bölünerek çoğalırlar

Tek hücrelilerde bütün olaylar hücre içerisinde gerçekleşir

İş bölümü ve doku oluşumu yoktur

Çok hücrelilerde bütün olaylar hücre grupları arasındaki iş bölümü ile olur

En basit çok hücreli yada en karmaşık tek hücreli Volvox? tur

Volvox' ta işbölümü vardır ama doku oluşumu yoktur

Tek hücrelilerin oluşturduğu topluluğa koloni denir

Bilinen en büyük hücre deve kuşu yumurtasıdır

Bilinen en uzun hücre ise sinir hücresidir

Hücre 3 kısımda incelenir

1) Hücre zarı
2) Sitoplazma
3) Çekirdek

1) HÜCRE ZARI

Yağ,protein az miktarda karbonhidrattan oluşur

Hücre zarının yapısı akıcı-mozaik zar modeli ile açıklanır

Bu modele göre zar; yağ denizinde yüzen proteinlerden oluşmuştur

Karbonhidratlar hücre zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunur

Bunun sağladığı avantaj ise hücrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktır

Hücre zarının özgüllüğünü veren kimyasal madde glikoproteindir

Glikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler

Madde giriş-çıkışı proteinler üzerindeki porlardan olur

Zarın özellikleri : Canlıdır,saydamdır,esnektir ve seçici geçirgendir

Zardaki proteinler enzim görevi yapar

Zarın görevleri : Hücreyi dağılmaktan korur

Hücreye şekil verir

Hücreyi dış etkilerden korur

Madde alışverişini sağlar

Zarın seçici-geçirgen olması onun canlı olduğunu gösterir

Hücre çeperi cansızdır,esnek değildir,tam geçirgendir

Hücrenin dayanıklılığını arttırır, hücreye şekil verir

Üzerindeki deliklere geçit denir

Selülozik yapıdadır

Prokaryot hücrelerde de bulunur ama yapısı selülozik değildir

2) SİTOPLAZMA

İki kısımdır

a) Sıvı kısım:Su,protein,yağ,karbonhidrat,mineral,vitam in, RNA çeşitleri,nükleotidler,ATP ve
enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur

Görevi:
1) Biyokimyasal reaksiyonlar için zemin oluşturmak

2) Organellere yataklık etmek

3) Rotasyon ve sirkülasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak

b) Organeller:Özel yapı ve görevi olan sitoplazmik cisimlerdir

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir

Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur

Hücre içine ve dışına madde taşır

Bazı maddeleri depolar

(Ca ve protein)

Çekirdek zarı ve golgiyi yapar

Hücreyi bölmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar

Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü ER; bulundurmayanlara da granülsüz ER denir

Granüllü ER enzim salgılayan hücrelerde,granülsüz ER yağ sentezleyen hücrelerde çoktur

GOLGİ

Çekirdeğe yakın bulunur

Hücre zarı yapımına katılır

Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludur

Onun için süt bezi, tükrük bezi,ter bezi gibi salgı yapan hücrelerdeki sayısı diğer hücrelerdekilere oranla daha fazladır

Enzimleri paketliyerek lizozomu oluşturur

Hücre zarı yapımına katılır

Glikoprotein,lipoprotein,mukus,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selülozlu maddeler salgılar

Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur

LİZOZOM

Büyük moleküllü besinleri parçalar

Kurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama dönemi biten memelilerde süt bezlerinin körelmesi,pasif kalan kasların küçülmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vücuda giren mikropların yok edilmesi lizozom sayesindedir

Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde çoktur

ÖRNEK:Akyuvar hücresi ve tek hücreliler

Lizozom parçalanırsa hücre kendini sindirir

Buna otoliz denir

Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur

İçerisindeki enzimler ribozomlarda üretilir

Üretilen enzimler ER ile taşınır

ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur

Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir

RİBOZOM

Bütün hücrelerde bulunan en küçük organeldir

Protein ve rRNA'dan oluşur

Çekirdekçikte üretilir

Zarsızdır ve iki birimdir

Üst birim(büyük birim) protein,alt birimse(küçük birim) rRNA'dan oluşur

Protein ve enzim sentezler

Granüllü ER ve çekirdek zarı üzerinde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir

Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar

Her canlıda ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır

Bir hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır

(Enzimlerden dolayı)
Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı daha fazladır

MİTEKONDRİ

Çift zarlıdır

İç zar kıvrımlıdır

Kıvrımlara krista,zarların arasını ve içini dolduran sıvıya matrix denir

Oksijenli solunum yaparak enerjinin üretildiği ve depolandığı yerdir

Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır

Bulundukları hücreninde enerjiye en çok ihtiyaç olan bölümlerinde toplanırlar

ÖRNEK:Sinirlerin sinaps bölgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma bölgelerinde çok bulunur

Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur

Kendi DNA'sı olmasına rağmen hücre DNA'sına bağımlıdır

Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitekondri miktarı daha azdır

Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz

SENTROZOM

Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hücrelerinde bulunur

Sentriol denilen iki alt birimden oluşur

Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara çekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar

Hücre dışına uzanan kirpik,kamçı,sil gibi yapıları oluşturur

Sentrioller dikine duran dokuz çift tüpçükten oluşur

PLASTİDLER

Sadece bitki hücrelerinde bulunan renk maddesidir

3 tiptir

a) Kloroplast

Bitkiye yeşil rengini verir

Çift zarlıdır

İç zarı katmanlıdır

Bu katmanlara grana,içini dolduran sıvıya ise stroma denir

Fotosentez yaparak besin üretir

Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur

Granalar içinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez için gerekli ışığı absorbe eden klorofil vardır

Bütün bitki hücrelerinde bulunmaz

ÖRNEK:Kökte

b) Kromoplast

Bitkilerde meyve ve çiçeklerin rengini verir

Likopin(kırmızı),ksantofil(sarı) ve karoten (turuncu) olmak üzere üç çeşittir

Bitkilerde diğer renkler koful öz suyunun asit veya baz oluşuna göre renk değiştiren "antokyon" denen maddeler ile oluşturulur

c) Lökoplast

Renksizdir

Genelde kök,gövde ve tohumda bulunur

Nişasta,yağ ve protein depolar

Işıkla karşılaşınca kloroplastlara dönüşür

KOFUL

ER'dan,golgiden,hücre zarından ve lizozomdan oluşabilir

Hayvansal hücrelerde az ve küçük,bitkisel hücrelerde ise gençken küçük,yaşlandıkça büyürler

Çünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir

Hücre içi osmatik basınç ve pH'ı ayarlar

Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir

Metabolizmanın aktiflik derecesini belirler

Eğer koful büyük ve sitoplazmada miktarı çok ise metabolizma yavaşlar

Besin kofulu : Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla çevrilmesiyle oluşur

Akyuvarlar mikropları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur

Kontraktil (vurgan) koful : Tatlı su tek hücrelilerinde bulunan daimi kofuldur

Fazla suyu dışarı
atar

Boşaltım kofulu : Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar

3) ÇEKİRDEK

Hücreyi yönetir

Hücre bölünmesini sağlar

Kalıtım bilgisini taşır

4 bölümdür

A) ÇEKİRDEK ZARI

Çift katlı bir zardır

Üzerindeki deliklere por denir

Bunlar hücre zarındaki porlardan daha büyüktür

Hücre bölünmesi sırasında kaybolan bu zarın bölünmeden sonra yeniden yapılmasında ER ve golgi görevlidir

B) ÇEKİRDEK SIVISI

Homojen görünümlüdür

İçerisinde bol miktarda ATP,nükleotit,ribozom ve protein bulunur

C) ÇEKİRDEKÇİK

Az miktarda DNA,bol miktarda RNA ve protein bulunur

Ribozom sentezi yapılır

Bakterilerde yoktur

D) KROMATİN İPLİK

Hücrede en çok bulunan maddedir

DNA'nın kendisi olup kromozomları oluşturur

Kromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur

Kalıtsal karakterleri taşır

Üreme ve büyümeyi sağlar

Hücreyi yönetir

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Hücre Konu Anlatımı Hücre hakkında bilgi Hücre konu anlatımı kısaca Kısaca hücre hakkında konu anlatımı Hücre teorisi: 1)Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiştir 2)Hücreler bağımsız hareket ettikleri halde birlikte iş görürler 3)Hücreler bölünerek çoğalırlar Tek hücrelilerde bütün olaylar hücre içerisinde gerçekleşirİş bölümü ve doku oluşumu yokturÇok hücrelilerde bütün olaylar hücre grupları arasındaki iş bölümü ile olur En basit çok hücreli yada en karmaşık tek hücreli Volvox? tur Volvox' ta işbölümü vardır ama doku oluşumu yoktur Tek hücrelilerin oluşturduğu topluluğa koloni denir Bilinen en büyük hücre deve kuşu yumurtasıdır Bilinen en uzun hücre ise sinir hücresidir Hücre 3 kısımda incelenir 1) Hücre zarı 2) Sitoplazma 3) Çekirdek 1) HÜCRE ZARI Yağ,protein az miktarda karbonhidrattan oluşurHücre zarının yapısı akıcı-mozaik zar modeli ile açıklanırBu modele göre zar; yağ denizinde yüzen proteinlerden oluşmuştur Karbonhidratlar hücre zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunurBunun sağladığı avantaj ise hücrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktırHücre zarının özgüllüğünü veren kimyasal madde glikoproteindirGlikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler Madde giriş-çıkışı proteinler üzerindeki porlardan olur Zarın özellikleri : Canlıdır,saydamdır,esnektir ve seçici geçirgendir Zardaki proteinler enzim görevi yapar Zarın görevleri : Hücreyi dağılmaktan korurHücreye şekil verirHücreyi dış etkilerden korurMadde alışverişini sağlar Zarın seçici-geçirgen olması onun canlı olduğunu gösterir Hücre çeperi cansızdır,esnek değildir,tam geçirgendirHücrenin dayanıklılığını arttırır, hücreye şekil verirÜzerindeki deliklere geçit denirSelülozik yapıdadırProkaryot hücrelerde de bulunur ama yapısı selülozik değildir 2) SİTOPLAZMA İki kısımdır a) Sıvı kısım:Su,protein,yağ,karbonhidrat,mineral,vitam in, RNA çeşitleri,nükleotidler,ATP ve enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur Görevi: 1) Biyokimyasal reaksiyonlar için zemin oluşturmak 2) Organellere yataklık etmek 3) Rotasyon ve sirkülasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak b) Organeller:Özel yapı ve görevi olan sitoplazmik cisimlerdir ENDOPLAZMİK RETİKULUM Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur Hücre içine ve dışına madde taşırBazı maddeleri depolar(Ca ve protein)Çekirdek zarı ve golgiyi yaparHücreyi bölmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü ER; bulundurmayanlara da granülsüz ER denir Granüllü ER enzim salgılayan hücrelerde,granülsüz ER yağ sentezleyen hücrelerde çoktur GOLGİ Çekirdeğe yakın bulunurHücre zarı yapımına katılır Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludurOnun için süt bezi, tükrük bezi,ter bezi gibi salgı yapan hücrelerdeki sayısı diğer hücrelerdekilere oranla daha fazladır Enzimleri paketliyerek lizozomu oluştururHücre zarı yapımına katılır Glikoprotein,lipoprotein,mukus,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selülozlu maddeler salgılar Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur LİZOZOM Büyük moleküllü besinleri parçalarKurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama dönemi biten memelilerde süt bezlerinin körelmesi,pasif kalan kasların küçülmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vücuda giren mikropların yok edilmesi lizozom sayesindedir Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde çokturÖRNEK:Akyuvar hücresi ve tek hücreliler Lizozom parçalanırsa hücre kendini sindirirBuna otoliz denir Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur İçerisindeki enzimler ribozomlarda üretilir Üretilen enzimler ER ile taşınır ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir RİBOZOM Bütün hücrelerde bulunan en küçük organeldir Protein ve rRNA'dan oluşurÇekirdekçikte üretilir Zarsızdır ve iki birimdirÜst birim(büyük birim) protein,alt birimse(küçük birim) rRNA'dan oluşur Protein ve enzim sentezler Granüllü ER ve çekirdek zarı üzerinde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar Her canlıda ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır Bir hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır(Enzimlerden dolayı) Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı daha fazladır MİTEKONDRİ Çift zarlıdırİç zar kıvrımlıdırKıvrımlara krista,zarların arasını ve içini dolduran sıvıya matrix denir Oksijenli solunum yaparak enerjinin üretildiği ve depolandığı yerdir Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır Bulundukları hücreninde enerjiye en çok ihtiyaç olan bölümlerinde toplanırlar ÖRNEK:Sinirlerin sinaps bölgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma bölgelerinde çok bulunur Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunurKendi DNA'sı olmasına rağmen hücre DNA'sına bağımlıdır Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitekondri miktarı daha azdır Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz SENTROZOM Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hücrelerinde bulunur Sentriol denilen iki alt birimden oluşur Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara çekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar Hücre dışına uzanan kirpik,kamçı,sil gibi yapıları oluşturur Sentrioller dikine duran dokuz çift tüpçükten oluşur PLASTİDLER Sadece bitki hücrelerinde bulunan renk maddesidir3 tiptir a) Kloroplast Bitkiye yeşil rengini verir Çift zarlıdırİç zarı katmanlıdırBu katmanlara grana,içini dolduran sıvıya ise stroma denir Fotosentez yaparak besin üretir Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur Granalar içinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez için gerekli ışığı absorbe eden klorofil vardır Bütün bitki hücrelerinde bulunmaz ÖRNEK:Kökte b) Kromoplast Bitkilerde meyve ve çiçeklerin rengini verirLikopin(kırmızı),ksantofil(sarı) ve karoten (turuncu) olmak üzere üç çeşittir Bitkilerde diğer renkler koful öz suyunun asit veya baz oluşuna göre renk değiştiren "antokyon" denen maddeler ile oluşturulur c) Lökoplast RenksizdirGenelde kök,gövde ve tohumda bulunur Nişasta,yağ ve protein depolar Işıkla karşılaşınca kloroplastlara dönüşür KOFUL ER'dan,golgiden,hücre zarından ve lizozomdan oluşabilir Hayvansal hücrelerde az ve küçük,bitkisel hücrelerde ise gençken küçük,yaşlandıkça büyürlerÇünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir Hücre içi osmatik basınç ve pH'ı ayarlar Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir Metabolizmanın aktiflik derecesini belirlerEğer koful büyük ve sitoplazmada miktarı çok ise metabolizma yavaşlar Besin kofulu : Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla çevrilmesiyle oluşurAkyuvarlar mikropları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur Kontraktil (vurgan) koful : Tatlı su tek hücrelilerinde bulunan daimi kofuldurFazla suyu dışarı atar Boşaltım kofulu : Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar 3) ÇEKİRDEK Hücreyi yönetirHücre bölünmesini sağlarKalıtım bilgisini taşır4 bölümdür A) ÇEKİRDEK ZARI Çift katlı bir zardır Üzerindeki deliklere por denirBunlar hücre zarındaki porlardan daha büyüktür Hücre bölünmesi sırasında kaybolan bu zarın bölünmeden sonra yeniden yapılmasında ER ve golgi görevlidir B) ÇEKİRDEK SIVISI Homojen görünümlüdürİçerisinde bol miktarda ATP,nükleotit,ribozom ve protein bulunur C) ÇEKİRDEKÇİK Az miktarda DNA,bol miktarda RNA ve protein bulunurRibozom sentezi yapılırBakterilerde yoktur D) KROMATİN İPLİK Hücrede en çok bulunan maddedir DNA'nın kendisi olup kromozomları oluştururKromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur Kalıtsal karakterleri taşırÜreme ve büyümeyi sağlarHücreyi yönetir