Moğollar Ve Diğer Türk Devletlerinde Kültür Ve Uygarlık Tarihi Konu Anlatımı

MOĞOLLAR VE DİĞER TÜRK DEVLETLERİNDE

KÜLTÜR VE UYGARLIK

1 Devlet Yönetimi

Bu ünitede yer alan devletler, kurucularının etnik kökeni ve kuruldukları yerler bakımından birbirinden farklıdır Ancak yönetim şekilleri, ana hatlarıyla birbirine benzemektedir

Moğollar, devlet yönetiminde Uygur Türklerine görev verdiler Moğollarla Türkler yan yana yaşadılar Bu nedenle Moğolların üzerinde Türk kültürünün etkisi fazladır

Moğol Devleti'nin başında bir hükümdar bulunurdu Hükümdarın çok geniş yetkileri vardı Hükümdarlık babadan oğula geçerdi Devlet, Cengiz Hanın koyduğu yasalara (Cengiz Yasaları) göre yönetilirdi

Moğollarda, hükümdarın başkanlığında toplanan ve kurultay adı verilen bir meclis vardı Kurultaya boy beyleri, kabile başkanları ve devlet ileri gelenleri katılırdı Kurultayda, devletin başına geçecek kişinin hanlığı onaylanır, ayrıca diğer devlet işleri görüşülerek karara bağlanırdı

Moğollarda askerlik çok önemliydi Onlar, askerlik teşkilatında, Türklerden öğrendikleri onlu sistemi esas almışlardı

Moğollardaki devlet yönetim anlayışı, Altın Orda Devleti'nde de aynı şekilde devam etmiştir Çünkü bu devlet, Moğol İmparatorluğu'nun parçalarından biriydi

Timur Devleti'nin kurucusu olan Timur, bir hükümdarda bulunması gereken bütün yetkilere sahipti Ancak han soyundan olmadığı için, "han" değil "emir" unvanı kullanıyordu Timur Devleti'nin yönetiminde hem Cengiz Yasaları uygulanıyor hem de Türk töresine bağlı hareket ediliyordu Timur Devleti'nin ordu teşkilatı, Moğollarınkine benziyordu Ancak, Timur'un ordusunda fillerden de yararlanılıyordu Filler o dönemin tankları gibiydi

Babür Devleti'nin başındaki hükümdarlar padişah unvanı kullanıyordu Bu hükümdarların geniş yetkileri vardı

2 Din ve İnanış

Moğollarda birden çok din ve inanç anlayışı olduğu bilinmektedir Totemizm, Şamanizm, Budizm ve Hıristiyanlık bunlar arasındaydı

Totemizmde, kutlu olduğu kabul edilen totemlere inanılırdı Bunlar, insan veya hayvan olabilirdi

Şamanizm inancında iyi ruhların desteğini sağlamak, kötü ruhlardan korunmak esastı Güneş, Ay, gökyüzü, su, ağaç, dağ kutsal kabul edilirdi Bu inanç sisteminde ayin ve törenlerin önemli bir yeri vardı Ayin ve törenleri yönetenlere kam veya şaman adı veriliyordu Kamlar (şamanlar) fal bakar, büyü yapar, kehanette bulunurlardı

Moğollar, hakim oldukları topraklarda yaşayan Müslümanlara hoşgörü göstermişlerdir

Altın Orda Devleti zamanında Berke Han İslamiyeti kabul etti Timur ve Babür devletleri dönemlerinde İslamiyetin Asya'daki etkisi arttı Babür Devleti zamanında bu etki daha da fazlalaştı Ancak bütün bu devletlerin toplum hayatında, din ve inanç konusunda hoşgörülü bir anlayış vardı Hindistan'da hüküm süren Türk hanedanlarından birinin beyi şunları söylemiştir: "Din ve devlet birbirinden tamamen ayrı şeylerdir Bunlardan birincisi kadılara ve müftülere, ikincisi ise beylere (hükümdarlara) ait işlerdir "

3 Sosyal ve Ekonomik Yaşam

Moğolların günlük yaşamını gösteren temsili bir resim

Moğolların göçebe bir yaşam tarzı vardı Buna bağlı olarak da avcılık ve hayvancılıkla geçinirlerdi

Moğolların ilk zamanlarında ailede annenin sözü geçerdi Daha sonraları bu durum değişti ve aile başkanı baba oldu

Moğollarda sosyal yapı dört gruptan oluşuyordu Bunlar; han ailesi ve noyanlar, askerler, halk, köleler olarak sıralanırdı

Cengiz Han zamanında Moğolların sosyal ve ekonomik yaşamında değişmeler oldu Savaş ganimetleri ile ticari etkinliklerin ekonomideki önemi arttı Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için demircilik ve marangozluk yaygınlaştı Türkistan ile Çin arasındaki ticaret sırasında kağıt para kullanıldı Ticaret şirketleri kuruldu Altın Orda hanları, İtil (Volga) nehri yoluyla yapılan ticareti geliştirdiler Kervan yollarını işlek hale getirdiler Bu önlemler, ekonomik yaşamı canlandırdı

Timur Devleti zamanında tarıma önem verildi Kanallar açıldı Ayrıca yeni şehirler kuruldu

Babürlüler bağcılık ve meyveciliğe önem verdiler Su kanalları açtılar Bu dönemde başlı başına bir zenginlik kaynağı olan Hindistan'da canlı bir ticaret hayatı oluştu Ayrıca, kara ve deniz yoluyla yapılan dış ticaret oldukça gelişmişti

4 Yazı, Dil ve Edebiyat

Moğollar, Uygur alfabesini kullandılar Onlardan kalan yazılı eserlerin başlıcaları; Cengiz yasaları, fermanlar ve bazı dini metinlerdir O dönemin en ünlü eseri "Moğolların Gizli Tarihi" adını taşımaktadır Bu eserde, Moğolların yaşam tarzı hakkında önemli bilgiler vardır

Moğol Devleti'nin egemenliği altında yaşayanlar, Moğolca ve Türkçe konuşurlardı

Moğol Devleti'nin parçalanmasıyla ortaya çıkan Altın Orda ve Çağatay devletlerinde Türkçe daha da önem kazandı Doğu Türkçesine Çağatayca, bu dönemde gelişen edebiyata da Çağatay edebiyatı adı veriliyordu Bu edebiyatın en ünlü temsilcisi Ali Şir Nevai'dir Ali Şir Nevai, Türk dilinin Farsçadan daha zengin olduğunu anlatmak için bir eser yazmıştır

Bu eserin adı Muhakemetü'l-Lügateyn (iki dilin karşılaştırılması)'dırBabür Devleti'nin kurucusu olan Babür Şah, Babürname adını taşıyan bir eser yazmıştır Türkçe yazılan bu eserde Babür Şah, hayatını ve mücadelesini anlatmaktadır

5 Bilim ve Sanat

Cengiz Hanın ölümüne kadar Moğolların bilim ve sanatla ilgili olarak herhangi bir faaliyette bulunmadıkları sanılmaktadır Altın Orda Devleti zamanında ise tıp konusunda çalışmalar yapıldığı, Harizm şehrinde bir tıp merkezinin varlığından anlaşılmaktadır Ayrıca onlar musikiye de önem vermişlerdir

Babür Devleti zamanında mimari çok gelişmiş, birçok saray yapılmıştır Bunların en ünlüsü, dünyadaki en güzel mimari eserlerden biri olan Tac Mahal'dir Görkemli bir türbe olan bu eser, Babür Hükümdarı Şah Cihan tarafından eşi için yaptırılmıştır Agra şehrindeki Tac Mahal'in yapımında, İstanbul'dan giden bir Türk mimar da çalışmıştır