Osmanlı'da Toprak Sistemi-Türk Tarihi Osmanlı Döneminde Toprak Sistemi

Osmanlı'da Toprak Sistemi


Osmanlı devletinde topraklar genel olarak dörde ayrılırdı

Öşriye:Osmanlı fetihlerinden önce Müslümanların elinde bulunan veya sonradan Müslümanların
yerleştirildiği topraklardırBu toprak sahipleri topraklarını istedikleri şekilde kullanabilirlerdiVakıf yapabilir,satabilir veya bağışlayabilirlerdi bu toprakları işleye halk devlete,öşür vergisi verirdi

Hareciye:Bir yerin fethinden sonra yeri gayrimüslimlerin elinde bırakarak onlara ‘mülk’ olarak verilen topraklardırHareciye arazileri de öşriye gibi bir statüye sahiptiSahipleri devlete arazi vergisi olarak ‘haraç’ öderlerdi
Miri arazi: devlet mülkiyetine geçirilen topraklardımülkiyeti devlete ait olan bu topraklar ekilip biçilmesi ve işlenmesi amacıyla çeşitli kişilere bırakılmıştıMiri arazi çeşitli bölümlerden meydana gelmiştir

Dirlik: Miri arazinin en önemli bölümü olarak dirlik olarak ayrılmıştıBu araziyi ekip biçenler devlete ödemeleri gereken vergiyi hükümetin göstereceği memurlara ve sipahilere öderlerdiBöylece devlet hazinesinden memur ve sipahi maaşları için para çıkmamış oluyorduDirlik gelirine göre üçe ayrılmıştı
Has: Yıllık geliri 100000 akçeden fazla olan dirliklerdiBunlar padişahlara,şehzadelere,divan üyelerine,beylerbeylerine ve sancak beylerine verildihas sahipleri dirliklerinin 5000 akçesini kendilerine ayırırlar,geri kalan her 5000 akçe için atı,silahı olan ve savaşa hazır durumda bulunan cebeli (cebeli-sipahi) beslerlerdiBunlarda savaşa katılırlardı
Zeamet: Yıllık geliri 20000 akçe ile 100000 akçe arasında olan dirliklerdiZeamet orta derecedeki devlet memurlarına (hazine ve tımar defterdarlarına alay beylerine kale dizdarlarına ,divan katiplerine) verilirdiZeamet sahibi ilk 5000 akçe hariç sonraki her 5000 akçe için cebeli beslemek zorundaydı
Tımar: Yıllık geliri 3000 akçe ile 20000 akçe arasında olan dirliklere tımar denirdiTımar sahipleri gelirlerinin 3000 akçesini kendi geçimlerine ayırırlardıbuna kılıç tımarı denilmiştirGeri kalan her 3000 akçe için bir cebeli beslenirdiTımarlar başlıca üç kısma ayrılmıştır

Eşkinci Tımarı:Savaşta yararlık gösteren askerlere verilirdi
Mustahfaz tımarı:Cami imam ve hatiplerine verilirdi
- Hizmet tımarı:Saray görevlilerine verilirdi

Dirlik Sisteminin Özellikleri;

Dirlik arazisini ekip biçenlere (reaya),hükümete vermeleri gereken vergiyi hükümetin göstereceği askerlere,memurlara veya sosyal kurumlara ödemekteydi Böylece devlet memurları ve askerlerin maaşları halk tarafından karşılanıyordu

Çok düzenli olarak işleyen bu sistem,sürekli kontrol edilmekteydiDirlikleri alıp satma imkanı yoktu

Dirlik sisteminin uygulanmasıyla;

- Devlet,üretimi denetim altına almış ve sürekliliğini sağlamıştır
- Eyalet askerleri bu sistem sayesinde yetiştirilmiş devamlı savaşa hazır bir ordu bulundurulmuştur
- Ülkenin bayındır hale gelmesi, araziden daha iyi faydalanılması, askeri masrafların azaltılması, böylece gelirin artırılması sağlanmıştır

- Ocaklık arazi:Geliri kale muhafızları ve tersane masrafları için ayrılmış topraklardı
- Yurtluk arazi:Geliri sınır koruma hizmetlerine karşılık olarak arılan sınır boylarındaki araziye yurtluk denilmiştir
- Mukataa:geliri memurlara,askerlere veya diğer hizmetlere ayrılmayıp doğrudan doğruya hazineye kalan topraklardıbu arazinin geliri mültezimler tarafından toplanırdı
- Vakıf arazi:Gelirleri cami,medrese,şifa hane,imarethane,kervansaray gibi din,bilim ve hayır kurumlarının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ayrılmış topraklardıVakıf arazisi satılmaz ve başkasına devredilmezdiVakıf arazi sayesinde toplumun önemli ihtiyaçları hayır sever kişiler tarafından karşılanırdı