Dünyanın Ve Atmosferin Katmanları

Dünyanın katmanları nelerdir
Atmosferin katmanları nelerdir
dünyanın katmanlarının özellikleri
atmosferin katmanları ve özellikleri

Dünya üzerinde yaşadığımız katman gibi tamamen katı maddelerden oluşmamıştırDünya;gaz katmanı,su katmanı ,yer kabuğu ve çekirdek olmak üzere 5 katmandan oluşur

Dünyanın Katmanları;
1: Gaz katmanı(Atmosfer)
2: Su katmanı(Hidrosfer)
3: Yer kabuğu(Litosfer)
4: Magma katmanı(Pirosfer)
5: Çekirdek katmanı(Barisfer)

ATMOSFER (HAVA KÜRE)

Dünyayı saran gaz tabakasıdır,hava küre adına verilir Atmosferdeki değişik gazlar yer çekiminin etkisiyle çeşitli yükseltilerde tutulurYer çekiminin bittiği yerde atmosfer de biterUzay boşluğu başlarAtmosferi oluşturan gazlar yer çekimi etkisiyle ağırlıklarına göre iç içe küreler biçiminde bulunurlarAğır gazlar (iki oksijen -azot-iki kobalt) gibi yere yakın alt tabakalarda hafif gazlar ise üst tabakalarda yer alır( Yerden 9km yükseltiden sonra yaşamaya yetecek oksijen bulunmaz17-18km sonra ise oksijen oranı iyice azalır ve bu katlarda ateş yakacak kadar bir oksijen kalmaz)
Atmosferin kalınlığı, Dünyanın ekseni etrafında dönmesine bağlı olarak,kutuplarda az ekvatorda daha fazladırOrtalama kalınlığı 10000km kadardır

ATMOSFERİN ROLÜ

1)- İçerdiği oksijen aracılığı ile yaşama olanak tanır
2)- Özellikleri sayesinde, Dünyanın fazla ısınmasını ve fazla soğumasını önler
3)- Güneşten gelen kısa dalgalı zararlı ışınları süzerek dünyayı yaşanır hale getirir
4)- Hava akımları yolu ile güneş alan yerlerin çok sıcak,olmayan yerlerin çok soğuk olmasını önlerEğer atmosfer olmasaydı güneş alanı yerlerin tam olarak aydınlık ve çok sıcak,gölge yerlerin ise tam karanlık ve soğuk olması gerekirdi
5)- Güneşten gelen enerjinin uzaya dönmesini önleyen bir örtü görevi görürAtmosfer aynı zamanda güneşten gelen ışığın yansıyıp dağılarak gölge yerlerinde aydınlık olmasını sağlar

1)- TROPOSFER:
Atmosferin en alt tabakasıdırortalama13km kalınlığındaki troposfer yerden ekvatorda 16km kutuplarda 6km yüksekliktedirtroposferin kalınlığındaki değişme sıcaklıkla ilgilidir(Ekvatorda ısınan hava genleşerek yüksektirKutuplarda ise soğuyan hava ağırlaşarak alçalır)
* Atmosferdeki gazların %75'i bu katman dadır
*Bütün meteorolojik olaylar burada görülür
*Su buharının tamamı buradadır
*Atmosfer aşağıdan yukarıya doğru ısındığından,yükseldikçe sıcaklık 100m de 0,5 santigrat derece düşer
*Su buharı troposferin dışına çıkmadığından bütün iklim olayları burada görülür
*Yükseldikçe ısı düştüğünden su buharı troposferin dışına çıkmaz

2)-STRATOSFER:
*Sıcaklık her yerde -50 santigrat derecede sabittir
*-Yatay hava hareketleri görülür
*Su buharı olmadığından bulut oluşmaz

3)-MEZOSFER:
a)-Ozonosferksijen güneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bünyesine bir molekül oksijen daha alarak (3oksijen) ozonu oluşturur
Güneşten gelen canlılar için zararlı olan kısa dalgalı (mor ötesi,ultravole) ışınları ozon tarafından tutulur
b)-Kemosfer:
* Yer yüzünden yükselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılırİyonlaşma sonucu ısı arttığından sıcaklık 100santigratderece çıkar
*Güneşten gelen zararlı ışınların bir kısmı da burada tutulur

4)- İYONOSFER:
* Gaz moleküllerinin lutra vole ışınlarının etkisiyle parçalanarak iyonlarına ayrışması sonucunda açığa çıkan enerji sıcaklığın 200 santigrat derece aşamasında yol açar
* Atmosferdeki gazlar bu katmanda iyonlarına ayrılır
* İyonosfer in üst katına "Egzosfer" denir
* Egzosfer den sonra uzay boşluğu başlar

ATMOSFERİ OLUŞTURAN GAZLAR:

1)-ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN,MİKTARI DEĞİŞMEYEN GAZLAR:
Azot % 78
Oksijen % 21
* Asal gazlar % 1 (neon,argon,helyum,kripton,hid rojen)
* Oksijen suda erime özelliği göstermesi,sularda canlı yaşama yol açar
* Soğuk sularda oksijen oranı daha fazladır
* Hava ısındıkça erimiş olan oksijen sudan dışarıya verilirOnun için yaz mevsiminde deniz kıyılarında oksijen oranı azda olsa artar
* Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla biraz daha fazladır

2)- ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN,MİKTARI DEĞİŞMEYEN GAZLAR:
Ozon
Tozlar
* Ozon güneşten gelen zararlı ışınların yere ulaşmasını önler,çok azda olsa vücutta D vitamini oluşumuna olanak tanıyan ışınların geçmesine izin verir
* Tozlar,havada fazla oldukları zaman görüşü ve solunumu güçleştirir
* Tozlar,havada yoğunlaşma çekirdekleri oluşturarak,yağışın oluşumunu sağlar
* Tozlar havada fazla miktarda bulundukları zaman renkli yağmurların oluşmasına neden olurlar

3)- ATMOSFERDE HER ZAMAN BULUNAN MİKTARI DEĞİŞEN GAZLAR:
Co2 su buharıdır
* Atmosferde miktarı yer ve zamana göre en fazla değişen gaz su buharıdır
* Su buharı oranı kıyılardan içerilere ve alçaklardan yükseklere çıkıldıkça azalır
* Sıcaklık arttıkça su buharı oranı artar
Su buharının etkileri:
1)-Yağışların oluşmasını sağlar
2)-Atmosferin sıcaklık emmesi ve alt kısımlarının ısınmasını kolaylaştırır
3)-Koruyucu bir örtü oluşturarak sıcaklığın uzaya kaçmasını azaltır
4)-Su buharı boğazımızın ve derimizin fazla kurumasını önler
5)-Hava içindeki bakterilerin yaşamasına olanak sağlar

SU KÜRE (HİDROSFER)

Okyanuslar ve denizler:Okyanuslar kıtaları birbirinden ayıran çok büyük su kütleleridirDenizler ise okyanusların kıta içlerine doğru uzanan kollarıdırOkyanus ve denizleri birbirinden ayıran en önemli etmenler şunlardır:
* Derinlik
* Kapladıkları alan
* Tuzluluk
* Akıntı sistemleri
* Sıcaklık
* Karaların fiziksel özelliklerinde etkilenme
Her adanın belli bir kıtanın malı ve parçası sayılması gibi,her denizde belli bir okyanusun parçasıdırBu nedenle denizleri,okyanusla meydana getirdiği bağlantıya dayanarak üç kısma ayırırız
a)- Kenar denizler:Okyanusların hemen yanında,kıtalara sokulmuş körfezler durumundadırÖrneğin;,umman denizi vb
b)- Karalar ve kıtalar arasında kalmış denizler:Bu tip denizlere en güzel örnek Akdeniz'dirOkyanusla bağlantısı,bir eşik meydana getiren dar bir boğaz iledirAfrika,Avrupa ve Asya kıtaları arasında kalan Akdeniz geniş anlamda Marmara ,Karadeniz ve zad denizi de içine alır
c)-Kapalı denizler:Bunlar aslında suları tuz olan göllerdirÇünkü okyanusla hiçbir bağlantısı yokturHazar denizi gibi
Deniz sularının fiziksel ve kimyasal özelikleri:
Tuzluluk:Bir litre deniz suyunda erimiş halde bulunan madensel tuzların gr olarak ağırlığıdırÖrneğinkyanusların ortalama tuzluğu 35?tir,denildiğinde,1litre okyanus suyunda 35gr çeşitli erimiş madde bulunduğu anlaşılır
Deniz suyundaki başlıca kimyasal maddeler şunlardır:

Sodyum klorür: %78,32
Potasyum klorür: %1,69
Magnezyum klorür: %9,44
Magnezyum sülfat: %6,40
Kalsiyum sülfat: %3,94,
Toplam : 99,79

Deniz suyunun tuzluluk oranı sıcaklığa bağlı olarak değişmektedirSıcaklık buharlaşmaya bu da tuzluluk oranın artmasına yol açarDeniz suyu tuzluluk oranı ortalama %35tirDeniz suyu tuzluluğunu çok azda olsa denize dökülen akarsular ve yağışlarda etkilerDeniz suyu tuzluluğu en fazla olan deniz %65 ile Kızıldeniz,en az olan denizde %01 ile Baltık denizidir
Yurdumuz da Akdeniz?den,Karadeniz?e doğru gidildikçe enleme bağlı olarak tuzluluk oranının azaldığı görülürAynı durum gidildikçe de gözlenir

YER KABUĞU KATMANI

Yer kabuğu,çeşitli taş ve kayaların bulunduğu katmandırEn üst kısım toprakla örtülüdürBazı bölümleri ise sularla kaplıdırCanlılar yer kabuğu üzerinde yaşarlar

MAĞMA KATMANI

Magma katmanı,yer kabuğunun altındaki tabakadırSıcaklığı 2000 santigrat derecedirBu katman,yer kabuğunun ergimiş maddelerle çok sıkışmış gaz ve buharların bir karışımıdır

ÇEKİRDEK KATMANI

Çekirdek katmanı yerkürenin en iç katmanıdırSıcaklık 5000 santigrat derecedirÇok sıcak olduğu halde basıncın etkisiyle buradaki maddeler erimemiştir