Tatli Yeme İsteği Veya Reaktif Hipoglisemi ( Kan Şekeri Düşmesi)

Prof Dr Metin Özata



Yemek sonraları kan şekeri düşüklüğü, yaşamı çok kötü etkileyen, enerjiyi düşüren, halsizlik, yorgunluk ve baş dönmesi yapan, iş verimini düşüren ve sizi kızgın, öfkeli, sabırsız bir hale getiren bir durumdur Çok sık olmasına rağmen üzerinde pek durulmayan önemli bir hastalıktır Kilo veremeyen kişilerin çoğunda reaktif hipoglisemi vardır
Gün içinde acıkma atakları oluyor ve şekerli gıdalara saldırıyorsanız; öğleden sonraları baş ağrısı varsa; uykudan birkaç saat sonra gece yarısı uyanıyor ve zor uyuyabiliyorsanız; kötü rüyalar görüyor ve devamlı bir yorgunluk varsa; öğleden sonra canınız şeker veya kahve içmeyi çok istiyorsa; baş dönmeleri varsa; yemek yiyinceye kadar halsizlik ve yemek gecikince kendinizi bitkin hissediyorsanız; halsizliğiniz yemek yiyince düzeliyorsa; yemek gecikince ellerde titreme ve çarpıntı oluyorsa; çok duygusalsanız, çabuk sinirleniyor ve kontrolünüzü kaybediyorsanız; yemek önceleri çok huzursuzsanız; yemeklerden sonra uyku basıyor ve gün boyu uyukluyorsanız, bu belirtiler kahvaltı öncesi de oluyorsa, kan şekerinizde düşüklük olabilir Bunun başlıca nedeni de dengesiz beslenme, fazla karbonhidratlı, nişastalı gıdalar ve şeker yeme, stres ve aşırı kafein alımı (kahve, çay, kola) veya ailenizde şeker hastalığı olmasıdır

Kilolu kişilerde hipoglisemi atakları daha fazla görülürse de, normal kilolu ancak egzersiz yapmayan ve depresyon yaşayan kişilerde de kan şekeri düşüklüğü olabilir Bu kişilerin bir kısmı psikolog ve psikiyatrlarda depresyon tedavisi görürler Kan şekerinde düşme, genellikle sabah saat 1100 ve öğleden sonra saat 1600 civarında daha sık olur Bu hastalar bu saatlerde biraz daha yorgun olurlar, hafif baş ağrısı, depresyon ve derin bir açlık hissederler Bu nedenle de, bu saatlerde çikolata, kek, pasta, kurabiye yer veya kola içerler Bu gıdaları alan kişinin şikayetlerinde hafif bir düzelme olur Sabah saat 1100?de oluşan kan şeker düşüklüğünün nedeni sabah kahvaltıda yenen şekerli ve nişastalı gıdalardır Öğle yemeğinde yenen tatlı ve nişastalı gıdalar da öğleden sonra, saat 1600?da kan şekeri düşmesine neden olur Buna karşılık sabah ve öğleyin proteinli gıda alanların kan şekerinde pek düşme olmaz Kan şekeri düşünce yenen şekerli gıdalar 30-60 dakika süreyle bir rahatlık sağlar, ama daha sonra kan şekeri tekrar düşer Sonunda bu kişiler gün içinde kan şekerinde yükselme ve düşmeler yaşar ve bol miktarda şeker, çikolata ve buna benzer şekerli gıdalar tüketirler Bu kişiler sabah kalktıklarında huzursuzdurlar, kavga etmeye ve tartışmaya eğilimlidirler Bir şeyler yedikten sonra rahatlarlar

Bazı kilolu kişiler ise diyete başladıktan sonra, baş dönmesi ve açlık atakları ortaya çıktığı için diyeti bırakırlar Bunun nedeni kan şekerinin düşmesidir Kan şekerinin düşmesini önlemek için, tam tahıl ürünleri (tam buğday ekmeği, çavdar gibi), sebze ve meyve yemelidir Bu kişiler diyet yaparken üç ana öğün üç ara öğün yemek yemelidirler

Hipoglisemi-şeker düşmesi ataklarının olması stres hormonlarını yani adrenalini artırır ve anksiyete, panik atak ve depresyon gibi psikoloji sıkıntılar ortaya çıkar
Kısaca özetlersek, kan şekeri düşmelerine tıp dilinde hipoglisemi denir ve bu kişilerde şu belirtiler ortaya çıkar:
Halsizlik, bitkinlik

Psikolojik durumda değişiklik

Sinirlilik

Baş ağrısı

Ellerde titreme

Bulantı

Görmede bulanıklık veya çift görme

Soğuk terleme

Çarpıntı, kalp atımlarını hissetme

El ve ayakta çözülme, iç titremesi ve kas ağrıları

Baş dönmesi

Soluk ve terli bir görünüm

Ani başlayan bir yorgunluk hissi

Şiddetli yorgunluk

İç ezilmesi ve yeme isteği

İsteksizlik

Anksiyete, depresyon ve kontrolü kaybetme

Allerjiler (astım, saman nezlesi ve ciltte alerjik bulgu eğilimi)

Bazı şeylerden korkma (fobi)

Uykusuzluk

Şekerli gıdalara saldırma

Unutkanlık

Sebepsiz yere ağlama

Şiddetli kan şekeri düşmelerinde bayılma ve koma

Geceleri uykuda kan şekeri düşüyorsa şu belirtiler görülebilir:

Huzursuz bir şekilde uyanmak

Pijama, gecelik ve yastık kılıflarının terden ıslanması

Hızlı kalp çarpıntısı ile uyanma

Huzursuzluk ve uykuya dalamama

Sabah baş ağrısı ile uyanma

Unutkanlık

Üşüme ve ellerde soğukluk

Bazen karın ağrısı ve kilo alamama da olabilir

Sersem bir şekilde uyanma veya sabah uyanmada zorluk

Bu tür şikayetleri olan kişilerin gece, sabaha karşı 0200 civarında kan şekerini ölçmek gerekir

Kan şekeri düştüğünde hemen 1-2 kesme şeker yenmesi gerekir Durum bununla düzelmiyorsa, hemen bir acil servise başvurulmalı ve serum takılmalıdır

Yukarıdaki belirtileri sık sık yaşayan kişilerde hipogliseminin nedeni araştırılmalıdır

Hipogliseminin nedenleri şunlar olabilir:

Kanda insülinin yüksek olması (insülin direnci)-aşırı kilo

Kortizol düşüklüğü (böbrek üstü bezinin az çalışması)

Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi)

Pankreasta insülinoma denen tümör olması veya pankreas iltihabı (pankreatit)

Böbrek ve karaciğer hastalığı

Beyinde bulunan ve birçok hormon salgılayan Hipofiz bezinin az çalışması

Şeker hastalığının başlangıcında

Mide ameliyatı geçirmiş olmak

Alınan şekerli gıdaya reaksiyon olarak (reaktif hipoglisemi)

Çok alkol almak

Uzun süre stres altında kalmak

Çok düşük kalorili diyet yapmak

Kısa zamanda çok kilo vermek

Şekerli gıdaları çok yemek

Yetersiz gıda alıp aşırı egzersiz yapmak

Aşırı sigara içmek

Kafeinli içecekler (kahve,çay, kola) ve fazla çikolata yemek

Bu nedenlerin araştırılması ve nedene uygun tedavi yapılması gerekir Uzun süreli şeker yükleme testi (Oral glukoz tolerans testi) (OGTT) teşhiste faydalı bir yöntemdir Bu testte kişiye önce 75 gram glukoz içirilir ve yarım saat, 1 saat, 2 saat, 3 saat sonra kan şekerine bakılır Alınan bu kanlarda, kan şekerinin 80 mg/dl?nin altına inmesi reaktif hipoglisemi olduğunu gösterir Normal bir kişide OGTT sırasında şeker içildikten yarım saat sonra, kan şekeri 100 mg/dl civarında, 1 saat sonra 120 mg, 2 saat sonra 140 mg civarında olur ve 3 ve 4 saatlerde açlık seviyesi olan 80-90 mg/dl?ye düşer Kan şekeri düşünce mide ve bağırsaklarda ritmik kas kasılması başlar ve açlık hissedilir Anormal açlık hissinde kasılma daha fazla olur ve kramp ve ağrı yapabilir

Kan şekeri düşüklüğünden kurtulmak için Gİ diyeti uygulamak gerekir Bu kişilere önerilerimiz şunlardır:

Yemekler az ve sık yenmeli, proteinden zengin, ancak düşük glisemik indeksli karbonhidratlar (kan şekerini yükseltmeyen) yenmelidir

Şeker düşmesi atakları sık oluyorsa, yemek aralıkları üç saatten fazla olmamalıdır (Günde 3 ana öğün 3 ara öğün alınmalıdır)

Rafine gıdalar (beyaz ekmek, patates püresi ve şeker gibi) gıdalar yenmemelidir

Protein alımı (beyaz et, balık) artırılmalı, sabah ve akşam yulaf ezmesi, sabah peynir, yumurta ve et yenmelidir

Tam tahıl, bakliyat, sebze ve meyveye dayalı bir beslenme uygulanmalıdır Ceviz, badem tüketimi artırılmalıdır (diğer gıdalardan az yiyerek)

Kahve, çay, sigara, kola gibi kan şekerini düşüren içeceklerden uzak durmalıdır

Yatmadan önce hafif bir ara öğün alınmalıdır

Süt ve süt ürünleri azaltılmalıdır

Günde 6-8 bardak su içilmelidir

Egzersiz yapılmalıdır

E vitamini, B6 vitamini ve C vitamini alınması, avokado yenmesi kan şekeri düşüklüğüne faydalı olur Özellikle B6 vitamini bu konuda çok yararlıdır

Kan krom ve magnezyum düzeylerinde eksiklik varsa, bunlar ilave olarak alınmalıdır