Yeryüzü Şekillerinin Olumlu Ve Olumsuz Etkileri

Yeryüzü şekillerinin olumlu etkileri - yeryüzü şekillerinin olumlu özellikleri - yeryüzü şekillerinin iklime etkisi

3-YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN ETKİSİ:
a) Yükselti: Türkiye’de sıcaklık, yükseltinin artmasına bağlı olarak batıdan doğuya, kıyıdan iç kesimlere doğru azalır Kıyılar ılık geçerken, iç kesimlerden don olayı görülür Yüksek dağlık alanlarda, dağların etekleriyle zirve kısımları arasında sıcaklık farkı oluşur Yükselti, kar örtüsünün yerde kalma ve don olayının olduğu gün süresi üzerinde etkili olur Yükselti yağış miktarı üzerinde de etkisini gösterir
b) Dağların uzanışı ve bakı: Dağların uzanış doğrultusu ve bakı yağış ve sıcaklık dağılışında etkili olur Karadeniz’de kuzey, Akdeniz’de güney yamaçları fazla yağış alırdağ sıraları hava kütlelerinin ilerlemesini engelleyerek iklimde yerel değişmelere neden olular Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları nemli havanın İç Anadolu’ya girmesini engeller Dağ kuşaklarının en önemli etkilerinden biride rüzgar üzerinde olurDağlık alanlardan gelen havanın D Karadeniz de Föhn rüzgarı oluşturması gibi Dağ uzanışı ve dağlar arasındaki gedikler, rüzgarın yönünü etkiler
c) Bakı ve Eğim Durumu: Güneşten alınan enerji, dağ yamacının baktığı yöne göre değişme gösterir Ülkemizde yaz ve kış güneye bakan yamaçlar kuzeye göre daha fazla güneş alırlar ve ısınırlar Böylece güneye bakan yamaçlarda yarı kurak, kuzeye bakan yamaçlarda ise nemli ortam koşulları oluşur Güneye bakan yamaçlarda, kar örtüsü daha erken kalkar, orman yetişme sınırı daha yüksekten başlar Bitkiler daha erken olgunlaşır
TÜRKİYE’DE İKLİM ELEMANLARI
1) SICAKLIK:
a) Yıllık ortalama sıcaklık dağılışı: Ülkemizde yıllık ortalama sıcaklık 20oC ile 3oC arasında değişir Yıllık ortalama sıcaklık, yükselti ve karasallığın etkisine bağlı olarak kıyılarımızdan iç kısımlarına doğru ve batıdan doğuya doğru sürekli düşer Ülkemizin en sıcak kesimleri, Akdeniz kıyı kuşağı ile GDoğu Anadolu’nun güneyidir (18oC) 18-14oC arasında olanlar Akdeniz’in kuzey kesimleri ve kıyı bölgeleridir İç Anadolu 10-12oC, D Anadoluise4oC’nin altına düşer
b) Ocak ayındaki ortalama sıcaklık dağılışı: Bu ayda bölgelerimiz arasında farklılıklar görülür Kıyı bölgelerimiz ile GDAn ortalama 0oC’nin altında düşmezken D An da, -10oC’nin altına düşer Ege’de 5o –10oC, Marmara’da 0o-5oC arasında seyreder Karadeniz kıyılarında, diğer kıyılarımıza göre düşüktür Kışın ülkemizin kuzeydoğusu ile güney ve güneybatısı arasında 20oC’ye varan farklar vardır
c) Temmuz Ayındaki ortalama sıcaklık dağılışı: Temmuz ayında en yüksek sıcaklıklar GDoğu Anadolu’da (30-35oC) görülürken, KDoğu Anadolu’da en düşük sıcaklıklar görülür (20oC’nin altında) yaz mevsiminde genel olarak ülkemizin her tarafında sıcaklık yüksektir Yaz aylarında günlük sıcaklık değişmelerinde iç kısımlarda kıyı bölgelerimiz arasında önemli farklar görülür Kıyı ile iç kesimler arasında 5-10oC’lik fark vardır
d) Türkiye’de don olayı ve önemi: Don olayının olduğu günlerin süresi ve şiddeti bölgelerimize göre önemle değişme gösterir Yıllık ortalama donlu gün süresi, Doğu An yükselen platolarında altı ayı bulur İç Anadolu’da üç ayı geçer Kıyı bölgelerimizde 10 günü geçmemektedir Genellikle donlu günler DAnKasım ayında başlar Mart sonunda kadar devam eder Tüm bölgelerimizde don olayı meydana gelir
EN DÜŞÜK SICAKLIKLAR:
KDoğu An görülür Burada bazı yıllarda kışın sıcaklık –40oC’nin altına düşer İç Anadolu’da –20oC’nin altına iner Eğe kıyılarında –7,-8oC, Akdeniz kıyılarında –3,-4oC’yi bulur En düşük sıcaklıkların DAnadolu’da olmasının sebebi, kar örtüsünün uzun süre yerde kalması ve çukur alanlarda sıcaklık terslemesi meydana gelmesidir
SICAKLIK TERSLEMESİ,
Kışın havanın açık ve rüzgarın olmadığı günlerde yüksek yerlerde aşırı derecede soğuyarak ağırlaşan hava kütlesi ,çukur sahalarda yığılması ile meydana gelir
Don olayı, tarımsal ürünlerin türü ve yetişme süresi, yerleşme, konut tipleri, ulaşım ticaret ve inşaat gibi faaliyetler üzerinde etkilidir Tarım ürünlerinin verimi üzerinde ilk ve son don olayları etkili olmaktadır

2-TÜRKİYE’DE BASINÇ VE RÜZGARLAR:
a) Günlük Rüzgarlar:
1) Kıyılarda oluşanlar: Yaz mevsiminde özellikle Ege ve Akdeniz kıyılarında oluşur Gündüz deniz, karadan sıcak olduğu için YB,Karalar AB durumdadır Böylece denizden karaya rüzgar oluşur Bunlara deniz meltemi, gece ile tersi olur Karadan denize rüzgar eser Bunlara kara meltemi denirdeniz meltemlerine Ege’de İmbat denir
2) İç kesimlerde oluşanlar: Yaz mevsiminde gündüz, soğuk olan vadilerden sıcak olan dağ yamaçlarına doğru rüzgarlar oluşur Bunlara; vadi meltemi denir Gece ise tersi olur Yamaçlardan vadilere doğru rüzgar oluşur, bunlara da dağ meltemi denir

b) Yerel Rüzgarlar:
Yerel rüzgarlar ülkemizin çevresindeki hava kütleri deniz kara basınç farkından dolayı oluşur
Kış durumu: Eylül ayından itibaren Anadolu’nun iç kısımları yüksek basıncın kıyı bölgelerimizde alçak basıncın etkisinde kalır Kışın soğuk karakterli, yazında serin ve kuru olan, çoğunlukla kuzeydoğudan esen rüzgarlara poyraz denir Yine kışın soğuk karakterli, olup, Karadeniz ve Marmara’da kuzeybatıdan esen rüzgarlara karayel denir Daha ılık ve yağışlı dönemlerde Akdeniz Ege ve Marmara’da etkili olan ve güneybatıdan ese ılık rüzgara lodos denir
Yaz durumu: Nisan ayından itibaren, kuzeybatı Avrupa üzerinden, Basra’ya doğru genel bir hava akımı oluşur Marmara ve Ege’yi etkisene alan bu rüzgarlara Etezyen adı verilir Torosları aşan etezyen, Föhn rüzgarları oluşturur Kıyılar iç kesimlere göre yüksek basınç oluşturduğundan, rüzgarlar oluşur Güneyden esen sıcak ve kavurucu rüzgarlara samyeli denir