Dersim İsyan Tarihi..

1937-1938 OLAYLARININ KRONOLOJİSİ
1937-38 Dersim direnişi Kemalist devletin Dersim’i işgal ve dağıtma girişimine karşı bir savunma savaşı olarak patlak verdi
Direnişe öngelen 1928 29 ve 31 yıllarında Dersimliler’den birkaç kez silahlarını teslim etmeleri ve başta Alişer olmak üzere Dersim’e sığınmış Koçkiri savaşçılarını iade etmeleri istenir Bu ısrarlı tehditler ve saldırı hazırlıkları karşısında 1932‘de Dersim’de bir kıpırdanma görülür Karakollar ve nahiye merkezleri basılır
25 Aralık 1935‘te Tunceli Kanunu çıkarılır Bu kanunla birlikte Dersim’in adı Tunceli olarak değiştirilir Hemen sonra daha önce Birinci Genel Müfettişlik kapsamında bulunan Elazığ Tunceli Erzincan ve Bingöl’ü içeren Elazığ merkezli Dördüncü Genel Valilik kurulur (6 Ocak 1936) Bu genel valiliğin başına Dersim Valisi ve Kumandanı sıfatıyla Abdullah Alpdoğan atanır Elazığ’da İstiklal Mahkemesi adı verilen bir askeri mahkeme kurulur Bu mahkeme özel olarak Dersim için teşkil edilir Tunceli Kanunu’nun geçerlik alanı sadece Dördüncü Genel Valilik kapsamına giren illerle sınırlı kalmaz Sivas Malatya Erzurum ve Gümüşhane illeri de bu kanunun geçerlik alanına dahil edilirler Böylece Tunceli Kanunu merkezi Dersim olmak üzere Kızılbaşlarla yerleşik tüm sahayı kapsamına alır Dersim bu kanunla “Yasak Bölge“ ilan edilir Ülkeye giriş çıkışlar özel izne tabi tutulur
Alpdoğan 1936‘da Dersim’in Amutka Pulur Karaoğlan Sin Haydaran Danzig ve Burnak gibi stratejik merkezlerinde askeri kışlalar ve karakollar inşaa ettirmeye başlar Bu merkezlerden biri de eskiden Mazgirt’e bağlı olan Mamikan (Mameki) köyüdür Bu köy adı Tunceli olarak değiştirilen Dersim’in yönetim merkezi olarak seçilir
Demenan aşireti ile bazı Nazımiye aşiretleri kendi bölgelerinde yapımı başlatılan karakollara baskınlar düzenlemeye başlarlar Çatışma böyle başlar (1936)
Seyit Rıza askeri vali Alpdoğan’dan tekrar tekrar Tunceli Kanunu’nun iptalini (olağanüstü rejimin lağvını) ve Dersim’in ulusal haklarının tanınmasını talep eder Alpdoğan’ın buna yanıtı işgalci orduları Dersim’e sürmek olur Diyarbakır’dan kalkan uçaklar Dersim’e bomba yağdırır Çatışmalar her tarafa yayılır Kışın gelmesiyle zorunlu olarak kesilen çatışmalar 1937‘de tekrar başlar
Kemalist devletin Dersim’e dönük bir stratejisi ve programı vardı Amacı Dersim‘i kesin şekilde ilhak etmek ve insansızlaştırmaktı Hazırlıklar çok yönlüydü ve Musul ve Hatay gibi sorunlar nedeniyle bir-iki kez ertelenmek zorunda kalınan Dersim harekatı ancak 1937 yılında başlayabildi
Kemalist rejimin direnişe öngelen ve bir plana göre yürütülen bu hazırlık süreci gözardı edilirse Dersim direnişinin gerçek nedenleri anlaşılamaz
İki yıla yayılan bu direnişi işgale öngelen hazırlık evresi dışta tutulursa Türk askeri harekatının evrimine bağlı olarak üç aşamaya ayırarak irdelemek gerekir