İsparta Halk Oyunları Ve İsparta Halk Oyunlari Giyimleri

Isparta Halk Oyunları

Yörede, halk oyunları genellikle düğün zamanlarında, gençler kendi aralarında eğlenirken ve askere uğurlama törenlerinde oynandıkları görülür Bilinen halk oyunları genelde tek kadın ve erkek oyunları dizisinde oynanmaktadır Ancak zaman zaman halkalı dizili oynandığı da görülmektedir Bunun yanı sıra teke oyunlarının karşılamalı ve alacalı dizide oynandığı da olmaktadır

Sütçüler ilçesinde oynanan kadın halk oyunlarına “Dut Dibi” adı verilmektedir Bu oyunlara Dut Dibi adının verilmesinde yörede dut ağaçlarının bol olması, uygun mevsimlerde yapılan düğünlerdeki eğlentilerin dut ağaçları altında yapılmasından ve türkülerdeki müşterek ritmin “Dut Dibi Dut Dibi” hecelerindeki ritmi vermesinden kaynaklanmaktadır

Isparta halk oyunları genellikle zeybek türündedir Isparta Merkez İlçe, köyleri, Uluborlu, Yalvaç, Gelendost, Keçiborlu, Atabey İlçeleri bu oyunların daha çok oynandığı yerlerdir Eğirdir, ŞKaraağaç, Ybademli ve Sütçüler'in dağlık yerleşim yerlerindeki oyunlar ise kıvrak, hareketli ve kısa süreli olurlar Bu oyunlar ise Teke Oyunları özelliğinde olan oyunlardır Bu oyunlar, genelde tek kadın ve erkek oyunları dizisinde oynanır Ancak zaman zaman halkalı dizili oyunlar da vardır Bununla birlikte yörede; İç Anadolu’ya komşu ilçelerde, kaşıklı oyunlara rastlanır Yörede oynanan halk oyunlarının çeşitleri ve özellikleri şöyledir:

1 Zeybek Oyunları: Yöredeki zeybek türü oyunlar daha çok dokuzlu aksak tartımlı olup açık havada, davul, zurna, bağlama, kaşık, darbuka karışımından oluşan sazlarla çalınıp oynanmaktadır Tek ve topluca oynanan zeybek oyunları kol, bacak ve gövde hareketlerine göre düzenlenmiştir Oyunda haykırışlar, birden bire sıçramalar, yere el atma ve diz vurmalar görülür ŞKaraağaç ve Yalvaç ilçelerinde parmak şaklatarak, damak çatlatarak, şişe çalarak ağır ve hızlı zeybekler oynandığı görülür Serenler Zeybeği, Al Yazma, Osman Zeybeği, Hatçem ilin en çok ilgi gören zeybeklerindendir Yörede ağır zeybek olduğu gibi hızlı zeybekler de oynanır



a) Ağır Zeybekler: Ege Bölgesine komşu olan Gönen ve Keçiborlu ilçelerinde oynanan zeybeklerdir Serenler Zeybeği, Evlerinin Önü Mersin, Ardıçtandır Kuyuların Kovası, Mezar Arasında Harman Olur mu? gibi oyunlar bu çeşit oyunlardır

b) Hafif (Yürük) Zeybekler: Şu Gelen Atlı Mıdır?, Şu Aydın’ın Uşağı, Ay Doğar Ayan Meyan, Sarı Zeybek, Haymanalı, Hatçem, Çayıra Serdim Postu, Merdiven Altında Tavuk Gıdaklar, Kesinti Zeybeği gibi

2 Teke Oyunları: Yörede tanınmış olan en yaygın teke oyunları teke zortlatmalarıdır Bu oyunlar ile "Teke" adı verilen erkek keçinin davranışları temsil edilir Tekenin hareketlerini yansıtan oyun figürleri; sekme, arkaya dönerek kaçma, ani sıçrayışlar, kıç atışı şeklindedir Hız, ani davranış ve sıçrayışlar tekenin niteliğidir Müzikte de aynı nitelikler vardır Teke oyunları önce gurbet havası denilen uzun hava ile başlamakta, daha sonra yüksek bir hızla oyuna girilmektedir Örneğin kollu, kolsuz, sağ kol havada yürümelerle, sol kol havada çökmek ve el çırpma bittikten sonra hoplatmaya geçilmektedir Hoplatmada aynı oyunlar, aynı melodi ile arttırılarak bir kez daha oynanmaktadır Teke oyunlarında çalgı olarak cura, sipsi ve davul hakimdir Oyuncular oyun esnasında tahta kaşık kullanırlar



3 Samah: Samahlar ise bir halk oyunu olmayıp ibadet anlayışı içinde yapıldığı kabul edilmektedir Samahların açık havada, düğünlerde “dede” nezaretinde icra edilmeyenlerini, eğlence amacıyla icra edilenlerini zorlama yoluyla halk oyunu kapsamına almak mümkündür

Yörede oynanan başlıca halk oyunlarının adları şöyledir:
Isparta Halk Oyunları

Yörede oynanan başlıca halk oyunlarının adları şöyledir:

A Yarim Oynasın da Oynasın, Ağır Zeybek, Ali Kavak Kesiyor, Al Yazma Zeybeği, Ardıçtandır Kuyuların Kovası, Avşar Zeybeği, Ay Doğar Ayan Meyan, Aykırı Oyun, Badılcanı Doğradım, Bahçelerde Mor Beni, Boğaz (Hada), Cezayir, Çamdan Aldım Sakızı, Çayıra Serdim Postu, Doğru Oyun, Düz Zeybek, Eğri Oyun, Emmiler, Et Aldım Elim Yağlı, Ferayi Zeybeği, Gabardıç, Gakgili, Hatcem, Haymanalı, İlimonum Sulandı, Jandarma, Kabak, Karamanlı, Kesinti Zeybeği, Kezban Yenge, Gıcır Gıcır, Koca Ceviz, Korunun Düzü, Köroğlu, Merdiven Altında Tavuk Gıdaklar, Osman Zeybeği, Pembe Girebimin Oyası, Sallama, Sarı Zeybek, Sepetçioğlu, Serenler, Siyah Makarada İpliğim, Tavuk Gıdaklaması, Yayla Yolları, Yürüme, Zambak Oyunu

ISPARTA HALK OYUNLARI GİYİMLERİ

A) Kadın Giysileri: Genellikle köylerde basmadan ya da ipekten yapılmış bir şalvar, üç etek, mintan ve kutmiden oluşan bir kıyafet giyilir Başta fes tepelikli olarak kullanılır Fes üzerine yörelere göre değişiklik gösteren beyaz, oyalı, kulak kenarından tutturulmuş sarı iri pullu yazmalar bağlanır Fesin uç kısmında bazı yörelerde "alınlık" denilen bir sıra altın bazı yörelerde de "vurgun" denilen gümüş gerdanlık biçimindeki takılar takılır Alınlık ya da vurgunun olmadığı hallerde, fes üzerine altın veya gümüş paralar takılır Üste ipek çitariden yapılmış, üzeri sim sırma işlemeli, yandan yırtmaçlı üç etek giyilir Üç eteğin içinde genellikle al kumaştan yapılmış, boyuna kadar kapalı mintan şeklinde "sıkma" denilen bir gömlek giyilir Üç etek üzerine kollu, bol ve üzeri kumaşla sıkılan, kutmi denilen kumaştan yapılmış, üzeri sırmalı bele kadar inmeyen kebe (kısa yelek) giyilir Üç etek altında bol, ayak bileklerini açık bırakan genellikle al rengin hakim olduğu uçkurlu şalvar giyilir Bele bazen tek taraflı üçgen sallama yapılarak şal kuşak bağlanır Bazen de gümüş kemer takılır Ayakta, işlemeli yün çorap ve dolamalı çarık bulunur Zaman zaman da çarığın yerini mes alır Boyunlarda altın, kollarda bilezikler görülür Üç eteğin önünde bir içlik bulunur



B) Erkek Giysileri: Başta kırmızı, bazı yörelerde ise beyaz renkli bir fes ya da takke bulunur Fesin üzerinde siyah rengin hakim olduğu "buldun" denilen bir poşu bağlanır Üstlerine kollu, kol ağızları, sırtı ve ön yüzü bol işlemeli cepken giyilir Cepkenler genellikle siyah ve koyu mavi renktedir "Menevrek" denilen kara koyun yününden yapılmış uçkurlu bir şalvar giyilir İçte "alaca"dan yapılmış önden ya da yandan düğmeli, yakasız mintan vardır Bu mintan şalvarın ve kuşağın içine alınır Yün ya da pamuk kumaştan dokunmuş üzerinde koyu renkli yollar bulunan beyaz benekli kırmızı rengin hakim olduğu bir kuşak sıkıca bele sarılır İçte uzun paçalı don, yün içlik vardır Ayağa yün çorap giyilir Zaman zaman çorabın rengi mor da olabilir Ayağa deriden dolamalı bir çarık giyilir