Osmanlı'nın New York Başkonsolosu

Bir Amerkan vatandaşı olan Alexsander Webb, dinler hakkında araştırma yapan elit bir grubun içindeyken, Filipinlere Başkonsolos olarak gönderilir Orada doğru kaynaklardan İslâmiyet'i öğrenir ve Müslüman olur Hindistan'da konferanslar verir Amerika'da İslâmiyeti yaymak için planlar yapar Daha sonra Sultan İkinci Abdülhamid tarafından İslâmiyet'i yaymak için New York Başkonsolosu yapılır ve hizmet imkânlarıyla donatılır Bu zatın, samimi olup olamadığını işin başından beri takip eden Osmanlı görevlileri, gelişmeleri adım adım izleyerek İstanbul'a bildirirler Aşağıda vereceğimiz belgeler, bu bilgilendirmelere dairdir

Bâb-ı Âlî Tercüme Odası

Tarih: 4 Kânûn-ı Sânî 1308

Tercümenin nevi: İslâm dinini kabul edip İslâmı tebliğ etmek amacıyla New York'a gelmek düşüncesinde bulunan Alexander Webb hakkındaki malûmât Hâriciye Nâzırlığı'na 15 Kanûn-ı Evvel 1892 tarihiyle Washington Sefâreti'nden gelen 221 numaralı tahrîrâtın tercümesidir

Saint Luis ahâlîsinden olup şu anda Hindistan'da ikâmet eden Alexander Webb ismindeki bir Amerikalı'nın, ihtidâ ettiğini ve Amerika'da İslâm dinini tebliğ etmek için Hindistan'ın zengin Müslümanlarından Hacı Abdullah Arab isimli kişi ile birlikte New York'a gelmek düşüncesinde olduğunu bir mektupla bildirmiştim Mösyö Webb, Hıristiyanlık dininin esas olarak İslâm dini ve Buda mezhebiyle aynı derecede olduğuna inanmaktadır Alexander Webb, bütün ömrünü din ve mezhep araştırmalarıyla geçirmiştir Mezhep sorunlarını araştırmak amacıyla Saint Lusi'de kurulan Silluğ Cemiyeti üyelerinden idi Bu cemiyet kırka yakın üyeden oluşmaktadır Bu üyelerin hepsi Oportunizm'e yani gizli bilgiler tabir olunan şeylere inanıyorlardı Her ne hâl ise Mösyö Webb, Hindistan'dan ayrılarak Hacı Abdullah Arab ile New York'a gelerek onunla birlikte İslâm dinini öğretmek gibi övgüye layık bir teşebbüste bulunmaya karar verecek olursa durumu derhâl sizlere bildireceğim Şimdilik beklemekten başka bir şey yapamasam da Bombay başkonsolosumuz onların niyet ve düşünceleri hakkında bize çok daha fazla malumat verecektir Zira Amerikan gazetelerinin yayınları ile bu durum teyit edilmedikçe ciddi olarak nazar-ı itibara alınamaz Araştırılmadan bunlara itimat etmek doğru bir şey değildir Emir ve fermân padişah hazretlerinindir

İslâm dinini Amerika'da yaymak düşüncesi

Mösyö Webb, Saint Luis'de bulunan arkadaşlarına bir mektup göndererek Hindistan Müslüman ahâlîsinden ve zenginlerden birinin düşüncesini bir şekilde izah etmiş ve bu düşüncenin esasına bakıldığında da bunun büyük sonuçlar doğuracağını onlara beyan etmiştir Mösyö Webb, Burmak'tan gönderdiği mektupta Amerika halkının İslâmla şereflenmesiyle ilgili olarak aşağıdaki açıklamaları yapmıştır: Zengin tüccar ve gayretli bir Müslüman olan Hacı Abdullah Arab bundan iki sene evvel İslâm dinini tebliğ etmek düşüncesiyle Amerika'ya gelmiştir Düşüncesini hayra dönüştürmek için gayret göstermiş ve bu konuda Bombay, Kalküta, Haydarabât, Mısır ve Osmanlı memleketlerine giderek Müslümanların nazar-ı dikkatlerini çekmek ve bunun sonucu olarak da Amerika Birleşik Devletleri'nde Muhammed'in dinini tebliğe sarf olunmak amacıyla yüklü miktarlarda paralar toplamıştır İlk yapılacak şey New York'ta haftada bir yayınlanan bir gazete çıkarmak, mükemmel bir matbaa kurmak ve herkese açık olan bir salon açmak olacaktır Bu salonda İslâm'ın faziletlerine dair Hacı Abdullah Arab ile birlikte New York'a gelecek olan âlimlerden iki Musevî marifetiyle vaazlar verilecektir Haftada üç kere talep olunduğu takdirde daha sık vaazlar verilecek ve Hz Muhammed (a s) ve Kurân-ı Kerîm hakkında daha detaylı bilgi edinmek isteyenler için girişi serbest olan bir kütüphane ile bir okuma salonu açılacaktır Bunların hepsi yapıldıktan sonra muhtelif şehirlerde bir takım tekkeler açılacak ve İslâm dininin yayma vazifesi ciddî ve muntazam bir şekilde ifâ edilecektir İngiltere'de üç cemiyet mevcut olduğu ve bu kısa zaman zarfında pek çok İngiliz'in Müslüman oldukları bilginiz dahilindedir Amerikalılar İslâm dininin hakîkatlerine vâkıf bulunmaktadırlar Ruhbanlar tarafından anlatılan bâtıl düşünceler kısmen de olsa çürütülmüş olduğundan İslâm dininin memleketimizde pek süratle yayılacağı âşikardır

Saint Luis'de basılan ve dağıtılan Rebublic Gazetesi müdürü, mektubu tenkît ettiği sırada diyor ki; Mösyö Webb'in Müslüman olduğu bundan iki üç sene evvel birçok kişi tarafından bilinmekteydi Fakat Webb'in bu dini yaymaya çalışması henüz yeni bir olaydır Dün Mösyö Webb'in taraftarlarından biri şöyle diyordu; Mösyö Webb'in Budistliği bu mezhebe bağlı kişiler tarafından pek de kabul edilmez idi Buda mezhebinin bazı esaslarına inanmakta idi Hakâyık diye isimlendirdiği kaideleri, İslâm dininin ve Hıristiyanlığın esası olarak görmekteydi Hıristiyanlığın, İslâm dinine ve Buda mezhebine pek benzediğini ve bu mezheplerin ahkam ve esasları bugün maddeten farklı görünse de aslında bu fark bu mezheplerin esaslarının kötü niyetle yapılmakta olan tefsirinden kaynaklandığını düşünmekteydi Mösyö Webb, Filipin adalarına gitmek amacıyla Saint Luis'den ayrılmasından birkaç sene evvel Tevrat ve İncil'i pek ziyade mütâlaa etmekteydi Arkadaşlarından biri dahi Henry Cambell olduğu belki bilginiz dahilindedir Her ikisi de gazeteci olduklarından gazeteye kalemleriyle yardımda bulunmakta idiler Mösyö Cambell, bir aralık Mösyö Webb'in bu iki gazeteci daimâ birlikte bulunarak mezheplere ve kâinâtın hakîkatlerine müteallik pek çok konuda fikir alışverişinde bulunurlardı Mösyö Webb ile ailesi Ortodoks mezhebinden idiler Mösyö Cambell ise bu mezhebe daha ziyâde meyil göstermiştir Şikago'daki Baptist kilisesine intisap eylemiştir Hattâ Saint Luis'de misafir kaldıktan sonra daha rahat yaşamak için Sansabati ve Luis Vil'de tahsilini tamamlayarak Paptiset kilisesinde ayin yapmaya izinli ruhbanlardan olan Saint Luis'de Tevrat ve İncil mütâlaasıyla iştigâl edenlerden dahi Doktor Slito Stronperlet isimli rahipdir ki bu kişi haftalarca Mösyö Webb ve Mösyö Cambell ile birlikte oturmuşlardı Cool Brais bundan on dokuz ay evvel bu mezheple ilgili olarak iki nutuk irâd etmiştir Telkîn ettiği mezhebin Ortodoks mezhebinden ve İslâm dininden farklı olduğunu bilirsiniz

Cool Brais, Webb ve Cambell'in mensup oldukları cemiyet kırk kadar üyeden oluşuyordu İçlerinde doktorlar, hukukçular ve bir takım gazeteciler bulunmaktaydı İçlerinden biri kongrede verilen iki arada davetlilere hizmet etmiş, ikisi üçü de Missouri kanunlar meclisi üyelerinden ve biri Santa Maria Metodist Kilisesi rahiplerinden ve ikisi de askeriyedendi Bu üyeler arasında işaret kalemi memurlarından birkaç kişi bulunduğu gibi dava vekili (avukat) dahi mevcut idi Bunlar Hıristiyan, Protestan, Musevî, Medyûn, Spiritist, dinsiz, Agnostik ve sâir sıfatları ile cemiyete katılmışlardı Bunları yaptıkları etkinlikler kendi düşünceleri üzerinde muhtelif tesirler bırakmıştır Bu üyelerden Brais, Webb ve Cambell'in durumları buna bir misaldir İki veya üçü Buda mezhebine ve bazıları da Spiritizm'e intisap ettikleri hâlde birçoğu Metodist'e ve Prospeter mezheplerinde sebat eylemişlerdir Dinsizlerin hemen hepsi fikirlerini değiştirerek ahirete ve hakikatlere düzen veren bir varlığa inanıyorlardı Spiritizm'e intisap edenlerden bazıları bu şekilde cemiyete girdikten sonra fikir ve inançlarını değiştirmişlerdir Fakat mezheplerini en az değiştirenler bunlardı Üyelerin hemen hepsi yedi sene evvel inandıkları yani fevkalâde bir kuvvetin haiz olduğu varlıklara inanıyorsalar da bu kuvvetin herkes tarafından kazanılacağını zannediyorlardı Spiritizm ile ilgili bazı alametlerin hakikatine ve gizli alametler tabir olunan bazı şeylere inanıyorlardı

Bâb-ı Âlî Tercüme Odası

Numara: 44

Tarihi: 7 Mart 1310

Tercümenin nevi: Muhammed Webb Efendi tarafından neşredilen gazeteye Mösyö Lui Valas tarafından yazılan bölüme dâir Hariciye Nâzırlığı'na 17 Şubat 1295'te Washington Sefareti'nden gönderilen 56 nolu tahriratın tercümesidir

Muhammed Webb Efendi tarafından neşrolunan "The Müslim World And Voice Of Islam" isimli gazetenin Şubat nüshasında Mösyö Lui Valas'ın Osmanlı memleketleri hakkında akdettiği toplantıda söylediği sözlerin hülâsası ek olarak takdim kılındı Lui Valas bu sözleri Amerika'nın birçok şehrinde dahi irâd etmiştir Üç numaralı ekli gazete parçasında Osmanlı halkına bir vakitten beridir geceleri saldırılarda bulunulduğu ifade edilen ve İstanbul'dan gönderilen bir telgraftır Bu telgraf İstanbul'da mukîm yabancı sefirler tarafından konu edilmiş olduğundan şurasını açıklamayı vazifeden addederim ki; Amerika'nın en büyük şehrinde yani New York'ta bile her gün İstanbul'da vukû bulan saldırılardan daha ağır bir takım saldırı olduğu rivayet edilmektedir Bundan bir ay kadar önce öğle vakti bir hırsız çetesi şehrin en kalabalık mahallesinde bir tramvayı durdurarak içinde bulunan herkesi soymuştur

Geceleyin dahi kesintisiz olarak bir takım saldırı vukû bulmaktadır Mösyö Varnom dahi ekteki mektubunda akşamüstü saat on sularına doğru şehrin başlıca mahallesinde karşılaştığı bir taarruzdan bahsediyor Bu suretle İstanbul'da diğer başkentlerden daha az cinayet olduğu muhakkaktır Dört numaralı ekte Mösyö Torel tarafından ticarî işlere vâkıf bir Amerikalıya Osmanlı Devleti'nde çalışması teklif olunduğu Emir ve ferman Hazret-i padişahındır (Adı geçen belgeler Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınmamıştır AA)

Abdullah AYMAZ